Инфографиканы жасаған – Амангелді Қияс, «EQ»
«Мемлекет басшысының ішкі нарықты қорғау туралы тапсырмасына орай, қоғамдық бірлестіктер мен министрліктің бастамасымен өткен жылдың соңында тұтынушы құқығын сапасыз өнімдерден қорғауға бағытталған «Сапалы өнім» әлеуметтік жобасы қолданысқа енгізілген болатын. Оған үкіметтік емес сектор, жергілікті атқарушы және өкілетті органдар мен кәсіпкерлік қоғамдастықтың өкілдері тартылды. Әрине, сапасыз, контрафактілі өнімдерді тарату немесе сатудың алдын алу – тұтынушылар мен өндірушілер үшін өте өзекті мәселе. Бұл шығынға ұшыратып қана қоймай, өндірушінің беделіне нұқсан келтіріп, тұтынушыға моральдық, тіпті физикалық зиян тигізуі мүмкін», дейді Сауда және интеграция министрлігі Тұтынушылардың құқықтарын қорғау комитеті төрағасының орынбасары Болат Танабергенов.
Аталған жобаның жол картасын жүзеге асыруда жақында импорттық өнімді іріктеу еліміздің барлық өңірлерінде жүргізілді. Сатылымдағы заттарға талдамалар Денсаулық сақтау министрлігі Санитарлық-эпидемиологиялық бақылау комитетінің «Ұлттық сараптама орталығы» ШЖҚ РМК филиалдары, «Ұлттық сараптау және сертификаттау орталығы» АҚ мен «Президенті Іс басқармасы Медициналық орталығының Санитарлық-эпидемиологиялық сараптама орталығы» РМК базасында өткен. Болат Амангелдіұлының айтуынша, тауарлардың 83%-ы таңбалауда мемлекеттік тілде ақпараттың жоқтығы, жарамдылық мерзімі мен өндіруші және оның орналасқан жері туралы мәліметтер көрсетілмеген. 17%-ында құрамы бойынша тиісті құжаттары болмаған. Өнімнің 43 түріне сәйкестік декларациясы жойылып, Ақмола, Ақтөбе, Павлодар, Түркістан, БҚО, ШҚО, Жетісу, Ұлытау облыстарында тоқтатылды. Мәселен, Талдықорған қаласында майдың массалық үлесі 82,5% болатын «Сливочное традиционное» өніміне кешенді зерттеу кезінде ішек таяқшасы тобының бактериялары (БГКТ) табылды. Қоғамдық бірлестіктің өкілі құпия сатып алу әдісімен Тараз дүкендерінің бірінен «Умка» печеньесін сатып алып, аталған өнімді «Ұлттық сараптау және сертификаттау орталығы» АҚ Жамбыл филиалының аккредиттелген сынақ орталығында сынамадан өткізді. Онда әртүрлі таксономиялық топтардың микроорганизмдері, бактериялары, саңырауқұлақтары мен вирустары анықталды. Тамақ өнімі технологиясының КМАФАнМ (мезофильді аэробты және факультативті анаэробты микроорганизмдердің саны) деңгейі рұқсат етілген нормадан үш есе жоғары болған. Бұл сынама өнімдегі микроорганизмдердің жалпы құрамын, өнімдерді сақтау және тасымалдау режімдерінің бұзылуын, соның ішінде патогендердің көбеюін көрсетеді. Азық-түлік өнімдерін зерттеу хаттамасына сәйкес, Петропавл қаласында сатып алынған «халал» белгісі бар қалбырдағы жылқы етіне жүргізілген зерттеуде шошқаның ДНҚ-сы анықталған. Ал өндіруші өз өнімдерін жарнамалай отырып, «Халал» талаптарына сәйкес, құрамдас ингредиенттердің жоғары сапасы мен құрамында жеуге тыйым салынған компоненттердің жоқтығын растайтын мәліметтерді алға тартқан. Сонымен қатар комитет төрағасының орынбасары жобаның басты мақсаты –тұтынушыларды төтеннен келетін аурудан сақтандырып, барынша сапалы өніммен қамтамасыз етуде ақпараттандыруды арттыру керектігін жеткізді.
Бұл сауда қатынастарының қарқынды дамуы мен нарықтағы тауар көлемінің өсуі жағдайында ерекше маңызды. Бүгінгі күнге дейін еліміздің 20 өңірінде 15-тен астам тауар санаты зерттеліп, әрбір зерттеу бойынша егжей-тегжейлі есептер дайындалыпты. Талдамалар аккредиттелген зертханаларда жүргізілгендіктен, олардың нәтижелері жоғары дәлдікке ие деуге болады. Алматы, Астана, Шымкент, басқа қалаларды қоса алғанда, ел өңірлерінде әлеуметтік маңызы бар тауарлар, кондитерлік өнімдер, балаларға арналған тауарлар, тұрмыстық техника мен құрылыс материалдарынан сынама алынған.
«Өнімдердің сапасын тексеру «жасырын сатып алушы» әдісі арқылы жүргізіліп, нақты жағдайды көрсетуге бағытталды. Әр өңірде алынған сынамалар аккредиттелген зертханаларға тапсырылды. Азық-түлік тауарлары микробиологиялық, химиялық, органолептикалық көрсеткіштер бойынша зерттелді. Май қышқылының құрамы, жануарлар ДНҚ-сы және ГМО бар-жоғы анықталды. Талдау нәтижесінде, көптеген импорттық тауарлар көрсетілген сипаттамаларға сәйкес емес, құрамында көрсетілмеген қоспалар, кейбір сиыр еті деп көрсетілген өнімдерде шошқа мен тауық ДНҚ-сы табылды. Қаймақтағы сүтқышқылды бактериялардың мөлшері рұқсат етілген деңгейден төмен болды. Өкінішке қарай, дүкен сөрелерінде жалған өнімдер мен қолдану мерзімі өтіп кеткен тауарлар жиі кездесіп жатады. Бұл тұтынушылардың денсаулығына қауіп төндіреді. Тауарлардың айтарлықтай бөлігі дұрыс таңбаланбағандығы заң талаптарына қайшы келуде. Кейбір өнімдерде құрамы, өндіруші туралы толық ақпарат пен сақтау шарттары көрсетілмеген», дейді Б.Танабергенов.
Жоғарыда айтылған деректер «Тұтынушы құқығын қорғау туралы» заңның өрескел бұзылып отырғандығын айғақтайды. Мұндай жағдайда заң талаптарын сақтауды қатаң қадағалау мен өнім сапасын бақылауды күшейту керек екені айтпаса да түсінікті.
