Отандық өндірісті дамыту мүмкіндігі

Өз тауарларымыздың тізілімі

Алдымен «Қазақстан Республика­сының кейбір заңнамалық актілеріне тауарлардың шығарылған елін айқындау мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасы жөнінде Экология мәселелері және табиғатты пайдалану комитетінің мүшесі Дүйсенбай Тұрғанов баяндады. Депутат баяндамасынан ұққанымыз енді елімізден шыққан тауар­лардың тізілімі жасалмақ. Яғни Мәжіліс тауарлардың шығарылған елін айқындау мәселелері бойынша түзетулерді бірінші оқылымда мақұлдады.

Заң жобасы отандық тауар өндіру­ші­лерді және олар өндіретін тауарлар­ды сәйкестендірудің оңтайлы жүйесін құруға бағытталған. Бұл кейін мем­лекеттік қолдау көрсетудің тиімділігін арттыру­ға мүмкіндік береді. Негізгі өзгеріс­тің бірі – отандық тауар өндіруші­лердің тізілімін құруды реттеу. Бұл жаңа мемлекеттік ақпараттық жүйеде отандық өндірушілер мен олар өндіретін та­уарлар туралы ақпарат болады. Тізілім қолданыстағы «CT-KZ» нысанындағы сертификаттар мен индустриялық серти­фикатты ауыстыруға арналған. Өндіруші­л­ер тізілімге енгізуге өтінімдерді жеке кабинеті арқылы бере алады.

– Қазіргі уақытта сертификаттау үдерісі жоғары деңгейдегі адами фактор ықпалына ие және мемлекет­тік ақпараттық жүйелермен, өндіруші­лер­дің бірыңғай дерекқорымен интегра­ция­ланбаған. Бұл кемшіліктер сертификаттау процедураларының объективтілігі мен ашықтығына қауіп төндіреді. Жаңа тізілім толыққанды ақпараттық жүйе болады және ол қажетті құжаттарды сараптама жүргізу үшін басқа мемлекеттік ақпараттық жүйелермен интеграцияланады, – деді депутат.

Салалық мемлекеттік органдар мен бірлестіктерді тарта отырып, Өнеркәсіп және құрылыс министрлігінің көшпелі комиссиясы өндірісті цифрлық тексеруден және бағалаудан кейін өндірушіні тізілімге енгізу немесе енгізбеу туралы шешім қабылдайды. Осылайша, «жалған өндірушілердің» немесе қазақстандық емес өндірушілердің мемлекеттік қолдау шараларын алуына тосқауыл қою жос­парланып отыр.

Қысқасы, өндірушілер «Қазақстанда жасалған» брендімен сатуға дайын өнімді импорттамай, нақты тауар өндіретінін дәлелдеуі керек. Ал тізілімге енгізілген кәсіп­орындар реттелетін сатып алуға қа­тысу мүмкіндігіне ие болады. «CT-KZ» ны­­санындағы сертификаттар мен индус­т­рия­лық сертификаттар 2026 жылғы 1 қаң­­тарына дейін қолданыста қалады. Сон­дай-ақ заң жобасында алғаш рет Қазақ­станнан шыққан тауарлар мен қазақ­стандық өндірушілердің заңды анықтамалары қарастырылған.

Дегенмен депутат Нартай Сабильянов заң жобасын талқылау кезінде кейбір мәселелермен келіспейтінін жеткізді.

– «СТ-KZ» және индустриялық сертификаттар бастапқыда отандық өндірушілерді нақты қолдау үшін құрылды. Оның негізінде мемлекеттік сатып алуға қатысу кезінде преференция­лар беріледі, жеңілдіктер мен субсидиялар алуға мүмкіндік жасалады. Алайда іс жүзінде көрсетіп отырғандай, қазір сертификаттау жүйесі оның сенімділігіне нұқсан келтіретін елеулі бұзушылықтар мен кемшіліктерге тап болып отыр. Жалған өндірістерді тіркеу жағдайлары кездеседі. Мысалы, Атырауда «Исатай мен Махамбет» ескерткішінің орналасқан жеріне өндіріс бар деп сертификат берілген. Талдықорғанда сертификат алған субсент өндіріс орнының мекенжайы ретінде монша кешені көрсетілген, – деді Н.Сабильянов.

Сондай-ақ ол деректерді асыра сілтеу және бұрмалау фактілерінің болғанын жасырмады.

– Импорттық тауарларға, яғни латекс қол­ғаптары, LG теледидары, жасан­ды көгал­дандыру мен басқа да тауар­ларға Қазақстанда жасалған деген сертификаттар берілген. Өндіріс орнына қойылатын қарапайым талаптар мен өнім сапасының стандарттарын сақтамау жағдайлары да кездеседі. Мысалы, Алматыда сүт өнімдері санитарлық талаптарға сай келмейтін тұрғын үйде өндіріліп келген, – дейді ол.

Халық қалаулысы келтірген мәліметке сүйенсек, 2023 жылы Бас прокуратура 206 бұзушылықты анықтады. Сонымен қатар уәкілетті орган жүргізген 42 тексерудің қорытындысы бойынша 40-тан аса әкімшілік іс қозғалған.

Сондай-ақ тауарлардың шыққан елін анықтау мәселелері бойынша түзету­лер аясында депутаттар квазимемле­кет­тік сек­тор, табиғи монополиялар субъек­тілері, сондай-ақ жер қойнауын пайда­лану­шылар үшін қатты пайдалы қаз­ба­ларды өндіру бойынша жаңа мін­дет­темелер енгізуді ұсынып отыр. Атап айтқанда, Жер қойнауын пайда­лану­шылар үшін лицензиялау шарттарын қатты пайдалы қазбаларды өндіру бо­йынша ішкі құндылықты дамыту бағ­дар­ламаларын іске асыру жөніндегі мін­дет­темелермен толықтыру ұсынылады. Сондай-ақ саланы дамытуға бағытталған келісімдерді жоспарлау және жасасу рәсімдерін жүзеге асыру қарастырылған. Мұндай компаниялар ақпараттық жүйеде белгілі бір тауарларды сатып алуға қажеттіліктерін орналастыруға міндетті болады. Яғни осы тетік арқылы квазимемлекеттік сектор­дағы компанияларға, табиғи монополиялар субъектілеріне, жер қойнауын пайда­лану­шыларға тауар жеткізгісі келетін шағын және орта кәсіпкерлік субъекті­лері олардың сатып алуларына басым­дық­пен қатысу арқылы өз өнімдерін жеткізе алады. Талаптар жасалған күні­не қарамастан, қатты пайдалы қазба­ларды өндіруге арналған барлық қолд­аныстағы келісімшарт пен лицензияларға қолданылады.

Әскери дайындық жандана түспек

Жалпы отырыста «Қазақстан Рес­пуб­ли­касының Үкіметі мен Түркия Рес­пуб­ликасының Үкіметі арасындағы өсім­діктер карантині және оларды қорғау саласындағы ынтымақтастық туралы келісімді ратификациялау туралы» заң жобасы да қаралды. Ол бойынша Ауыл шаруашылығы вице-министрі Ермек Кенжеханұлы баяндады.

Баяндамада айтылғандай Қазақстан мен Түркия өсімдіктер карантині мен оларды қорғау туралы ортақ келісім­ге келген. Отырыста Мәжіліс екі ел ара­сындағы келісімді ратификациялады. Келісімнің мақсаты – фитосанитарлық қауіпсіздікті қамтамасыз ету және екі мем­­лекеттің аумағында карантиндік зиян­­ды организмдердің әкелінуі мен тара­луын болдырмау үшін өсімдіктер ка­ран­тині мен оларды қорғау саласын­дағы екіжақты ынтымақтастықты дамыту.

Сонымен қатар Халықаралық істер, қорғаныс және қауіпсіздік комитетінің мүшесі Ермұрат Бапи «Қазақстан Рес­пуб­ликасының кейбір заңнамалық акті­леріне резервтегі қызмет мәселелері бо­йынша өзгерістер мен толықтыру­лар ен­гізу туралы» заң жобасы жөнінде баяндады.

Қазақстанда 2025 жылдан бастап резервтік қызмет енгізіледі. Мәжіліс резервтегі қызмет мәселелері бойынша заңды екінші оқылымда қабылдады. Бұл әскер құрамын толықтырудың қосымша әдісі болмақ.

Сондай-ақ қажетті әскери маман­дықтар бойынша резервтік күштерді дайындауға, резервшілердің тікелей әскери бөлімдерге келуіне байланысты әскери бөлімдердің даярлық мерзімін қысқартуға, жауынгерлік дайындықты арттыруға мүмкіндік береді. Заңда оқу немесе жиын кезеңінде әскери қыз­мет­ші мәртебесін алатын жаңа «әскери резервші» ұғымы енгізіледі. Резерв­тік қызметті енгізу 2025 жылға жоспар­ланған. Осылайша, әскер дайындығын жетілдіру жалғасады. Ал резервшілер қызметке ерікті түрде шақырылады.

Заманды толғандырған сауал

«Amanat» партиясы фракциясының жетекшісі Елнұр Бейсенбаев Премьер-министр Олжас Бектеновке жергі­лік­ті жерлердегі коммуналдық меншік­ті басқару мәселелері туралы жолдаған депутаттық сауалын жолдады.

– Осыдан бір жыл бұрын елімізді алапат су тасқыны алғанын білесіздер. Сол уақытта жергілікті әкімдіктерде не бір техника, тіпті қарапайым құрал-саймандардың болмағанына куә болдық. Соның салдарынан тасқынның алдын алу жұмыстары әлсіз ұйымдастырылды. Қаншама елді мекен су астында қалды. Осы оқиғадан соң біз Үкіметке жергілікті атқарушы органның коммуналдық-шаруашылық саясатын ретке келтіру бойынша нақты ұсыныстарымызды жолдадық, – деді депутат Е.Бейсенбаев.

«Amanat» фракциясының тағы бір мүшесі Еділ Жаңбыршин Премьер-министр Олжас Бектеновке, Ұлттық қауіпсіздік комитетінің төрағасы Ермек Сағымбаевқа ЛГБТ насихатына тыйым салу шаралары бойынша депутаттық сауал жолдады. Ол кеше ғана президенттік қызметіне кіріскен Дональд Трамптың Америкада бұдан былай ер және әйел деген екі ғана жыныс болатынын шегелеп бекіткенін айтып, АҚШ Президентінің шешімі Мәжіліс депутаттарының ЛГБТ-ға қарсы ұстанымымен ұштасатынын жеткізді.

– ЛГБТ-ны насихаттауға тыйым салуды көздейтін арнайы заң нормаларын да әзірледік. Алайда осы әрекеттерімізге кейбір шенеуніктер батыс елдері өкіл­дерінің «демократияны шектеп жатыр­сыңдар», «адам құқығын таптап жатыр­сыңдар» деген ұстанымдарын желеу қы­лып, қарсылық білдірді. Тіпті ЛГБТ өкіл­дері және олардың сыбайластары депу­тат әріптестеріме және олардың от­ба­сы­­ларына әлеуметтік желіде, бұ­қара­лық ақпарат құралдарында жаппай ақпа­рат­тық шабуылдар ұйымдастырды, – деген Е.Жаңбыршин өз ұсынысын жеткізді.

Яғни Үкіметке E-petition.kz мем­лекет­тік платформасында 2 аптада 50 мың қол жинаған ЛГБТ насихатына қарсы жарияланған петицияның талаптарын толық қанағаттандыру керектігін айтты.

Сондай-ақ Respublica партиясы фракциясының жетекшісі Айдарбек Қожаназаров Премьер-министр Олжас Бектеновке ауыл шаруашылығы техникасына салынатын салық мәселелері жөнінде депутаттық сауалын бағыттады.

– Өткен жылдың аяғында форумда Президент шаруалардың қолданатын техникаларын жаңарту керек деп нақты тапсырма берді. Алайда екі апта өткен соң шаруалар мемлекеттік кірістер комитетінен 2021–2024 жылдар аралығында салық төлеу ісі бойынша заң бұзушылықтар бар деген хабарламалар алады. Бұл ескерту жүздеген шаруа мен лизингтік компаниялардың мойнына 32 млрд теңге қосымша салық жүктеп отыр, – деді А.Қожаназаров.

Оның айтуынша, Салық кодексінің 645-бабының 9-тармағының 1-тармақ­шасына сәйкес, Қазақстан аумағына сыртқы сауда қызметі аясында тауарларды тасымалдау бойынша төлемдерге салық салынбайды.

Сонымен қатар депутат Жанарбек Әшімжанов Премьер-министр Олжас Бектеновке отандық кинематогра­фия­­ның бүгінгі жай-күйін, келеңсіз тұстарын жіп­ке тізіп, депутаттық са­уалын жолдады.