Үкімет сағатын ашып, жүргізген Дания Еспаева кіріспе сөзінде күн тәртібіндегі мәселенің өзектілігіне тоқталып, жылдың басында депутаттардың халықпен кездесуінде еліміздің барлық өңірінде медициналық қызмет көрсетудің қолжетімсіздігі мен сапасының төмендігі туралы көп шағым болғанын жеткізді.
– Бұл мәселе сарапшылардың қатысуымен 2024 жылы желтоқсанда Мәжіліс жанындағы Қоғамдық палатаның отырысында жан-жақты талқыланған. Қоғамдық палата коммуналдық шығыстардың, медициналық мақсаттағы бұйымдардың, дәрі-дәрмектердің бағасының өсуі, басқа да шығындарға байланысты медициналық қызметтер үшін тарифтерді қайта қарауды ұсынды. Өкінішке қарай, денсаулық сақтау саласына бағытталған қаражаттың айтарлықтай ұлғайғанына қарамастан, азаматтардың медициналық қызметтердің көрсетілуіне көңілі толмай, қанағаттану деңгейі төмендеп барады. Мәселен, кейінгі 3 жылдың өзінде денсаулық сақтауға қатысты шығыстар 2,8 есе артты, ал халықтың қызметтердің сапасына қанағаттану деңгейі 47 пайызға дейін төмендеген, – деді Д.Еспаева.
Ал Денсаулық сақтау министрлігінің деректеріне сүйенсек, консультациялық-диагностикалық, КТ және МРТ қызметтерінің саны 7 есе өскен. Алайда Д.Еспаеваның айтуынша, бұл өсулер ауруды ерте анықтауға еш әсер етіп жатқан жоқ.
– Кейбір жағдайларда бұл қызметтер қажет болмаса да науқасқа тағайындалған. Аталған саланы қаржыландыру көлемі ұлғайса да шешімін таппаған жүйелі проблемалар әлі бар, – деді Мәжіліс төрағасының орынбасары.
Қысқасы, барлық медициналық ұйымда «пациентке бағдарланған» қағидаттан «табысқа бағдарланған» қағидатқа көшу үрдісі байқалғанын айтқан Д.Еспаева Мемлекет басшысының денсаулық сақтау жүйесін жақсарту мен тиімділігін арттыру бағытында Үкіметке жүктеген міндеттерін министрдің есіне тағы бір салды. Жалпы, Палата төрағасының орынбасары салаға бөлінетін барлық қаржыны пайдалану ашық, бақыланатын және объективті болу керектігін атап өтті.
Өз баяндамасында Денсаулық сақтау министрі Ақмарал Әлназарова кейінгі 10 жылда денсаулық сақтау саласын жетілдіру мақсатында жүргізілген бірқатар ауқымды реформаның нәтижесінде халық денсаулығының негізгі көрсеткіштері оң нәтижеге ие болғанын айтты. Сондай-ақ демографиялық көрсеткіштерге байланысты денсаулық сақтау жүйесі бюджеттік модельден бюджеттік-сақтандыру моделіне көшірілгенін атап өтті.
– Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандырудың енгізілуі денсаулық сақтау саласын қаржыландыру көлемін 3 есе ұлғайтуға мүмкіндік берді, яғни 1 трлн-нан 2,9 трлн теңгеге дейін. Бұл саланың көптеген бағытын қаржылық ресурстармен барынша толықтырды. Оның ішінде дәрігерлер жалақыларының 2,3 есе өскенін айта кеткен жөн. Тұрғындардың медициналық көмекке жұмсалатын қалта шығындары 34%-дан 28%-ға дейін азайды, – деді министр.
Сондай-ақ сала басшысы былтыр 5 бейін бойынша тарифтерді ұлғайту бағытына басымдық беріліп, соның арқасында медициналық ұйымдарда көрсетілетін көмектің сапасын едәуір арттыруға, қаржылық жағдайын жақсартуға мүмкіндік бергеніне тоқталды.
Министр А.Әлназарова Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес халықтың осал топтарына медициналық көмекке қолжетімділігін жетілдіру, медициналық көмектің бірыңғай пакетін қалыптастыру бойынша жұмыстар жүргізіліп жатқанын жеткізді. Ал келесі жылдан бастап сақтандыру жүйесіне жергілікті бюджет қаражаты есебінен 1 млн-нан аса азаматты тартуға мүмкіндік беретін заң жобасы әзірленгенін айтып, бұл азаматтардың қалта шығындарын едәуір төмендетуге, оларды қаржылық қорғалуын қамтамасыз етуге бағытталғанын жеткізді.
Ал Жоғары аудиторлық палатаның мүшесі Нұрлан Нұржанов медициналық қызметтер көрсетуге бөлінген қаражатты тиімсіз пайдалану деректері анықталғанын жеткізді.
– Аудиттік тексерулер бүкіл денсаулық сақтау жүйесі мен негізгі мемлекеттік органдардың бірыңғай ақпараттық ортасының арасында байланыстың жоқтығын көрсетті. Мәселен, Денсаулық сақтау, Ішкі істер және Әділет министрліктерінің ақпараттық жүйелерінің деректерін салыстыру кезінде шетелге тұрақты тұруға кеткен азаматтарға 8 млн теңгеге дәрі-дәрмек ресімдеу фактілері анықталды. Келесі маңызды аспект – қаржылық тәртіп пен есептілік. Аудит кезеңінде амбулаториялық дәрі-дәрмекпен қамтамасыз ету және Тегін кепілдендірілген медициналық көмек есебінен медициналық қызметтер көрсетуге бөлінген қаражатты тиімсіз пайдалану 31 млрд теңгені, оның ішінде Ұлттық қордың қаражаты 13,2 млрд теңгені құрады. Тиімсіздіктің негізгі себептері – сапасыз жоспарлау, яғни уақтылы құқықтық құжаттарды бекітпеу, қалдықтарды ескермеу және басқа да мәселелер, – деді Н. Нұржанов.
Десе де күн тәртібіндегі мәселені талқылауға келген депутаттардың басым көпшілігі сақтандыру жүйесін сын тезіне алды.
Мәселен, Мәжіліс депутаты Асхат Аймағамбетов міндетті әлеуметтік медициналық сақтандырудың қазіргі моделі медицинаны халыққа қолжетімсіз етіп, шығынды көбейтіп, қаражаттың тиімсіз жұмсалуына әкеліп отырғанын сынады.
− МӘМС бойынша 5 айлық баланың тісі қанқұрттан емделген. Бес айында тісі шықпаған баланы қалай емдеуге болады? Басқа бір адамның 82 тісі емделген, соған қаражат төлесін деп қорға есеп берілген. Сосын бір күнде бір адамға бір аурухана 32 қызмет көрсеттік деп есеп толтырған. Мұндай мысалдар өте көп. Өйткені МӘМС қаржыландыру жүйесінің өзі артық қызмет көрсету мен «қосып жазуға» итермелейді. Себебі қаражат әр емделген жағдайға емес, әр қызметке төленеді, – дейді А.Аймағамбетов.
Оның айтуынша, жүйеде нормативтер мен цифрландыру жоқ, ал клиникалық хаттамалар мен стандарттар анық емес.
Депутат Дәулет Мұқаев министрге медицина қызметкерлерінің кәсіби жауапкершілігін сақтандырудың төмен деңгейі туралы мәселе көтерді. Яғни осы кезге дейін еліміздегі медициналық ұйымдардың тек 48 пайызы ғана өз қызметкерлерімен сақтандыру шартын жасасқан.
Үкімет сағатын қорытындылаған Мәжіліс төрағасының орынбасары бұл салада әлі де уақыт күттірмейтін әрі тиімді шешімін талап ететін проблемалардың бар екенін ашып айтты. МӘМС жүйесінің тиімді жұмыс істеуін және оны жетілдіруді қамтамасыз ету өте маңызды екеніне тоқталып, оны медицина сласындағы цифрландыру, тәсілдерді жаңарту үрдістерімен ұштастыру қажеттігімен сөзін түйіндеді.
