Коллажды жасаған – Амангелді Қияс, «EQ»
Көкшетау «KEGOC» АҚ-ның жалғыз ірі қосалқы стансасының екі трансформаторынан электр қуатын алады. Былтыр қыста, сақылдаған сары аязда трансформаторлардың екеуі де үздіксіз жұмыс істеп тұрды. Мамандардың түсіндіруінше, бұл жай өте қауіпті. Алда-жалда оқыс оқиға бола қалса, кәдімгідей қиындық тууы әбден мүмкін. Трансформаторлардың біреуі істен шыға қалса, екіншісі дайын тұруы қажет. Ал ондай мүмкіндік жоқ. Электрмен қамтамасыз ететін жүйе істен шықса, облыс орталығы ғана емес, Тайынша, Зеренді, Бурабай аудандары да жарықсыз қалуы ықтимал.
«KEGOC» қосалқы стансасынан таратылатын электр желісі әбден ескірген. Қаланың батыс бөлігіндегі қосалқы станса қатардан шықса, облыс орталығының 37 пайызы жарықсыз қалады. Іске жарататын өзге қуат көзі жоқ.
Мәселенің мәнісі мынада болып отыр. Бір кездегі бір қабатты ескі үйлердің орнына еңселі тұрғын үйлер салынды. Айталық, бір қабатты үйлерде бұрын он отбасы тұрып, өздеріне тиесілі электр қуатын пайдаланса, қазір оның орнына 200 отбасы электр қуатын пайдаланады. Демек тұтынушы саны 200 пайызға өскен әрі тұрмыстық бұйымдар да бұрынғыға қарағанда көбірек қой.
Электр желілерінің ескіргенін ескермеуге болмайды. Тозу деңгейі өте жоғары. Қас-қағым сәт электр қуаты берілмей қалса, жылу беретін қазандықтар, ауызсумен қамтамасыз ету тоқтайды. Көкшетау мұндай қиындықты 90-жылдардың басында көріп, әбден зәрезап болған қала. Байырғы тұрғындар сол кезеңді әлі де ұмыта алмай жүр.
Облыс орталығындағы Сарыарқа шағын ауданында ондаған көпқабатты тұрғын үй салынды, әлі де салынып жатыр. Осы жерде жаңа облыстық аурухана мен спорт сарайы бой көтермек. «Көкшетау Энерго» ЖШС-нің «Көкшетау қалалық электр желілері» бөлімшесінің мамандарын алаңдатып отырған да осы жай. Медициналық құрал-жабдықтар электр қуатын көбірек қажет етеді. Жаңа ауруханаға 12 МВт электр қуаты қажет. Осы шағын аудандағы қосалқы станса 4 МВт электр қуатын ғана бере алады. Жалғыз аурухана емес, облыс орталығындағы өндіріс орындарына да қыруар электр қуаты қажет. Бұл ахуал инвесторларды да алаңдатады. Шағын және орта бизнесті дамыту үшін ең алдымен елде электр қуаты жеткілікті болуы керек.
– Қаланың даму жоспары жасалып жатыр. Өкінішке қарай коммуналдық қызметпен және бізбен ешкім бұл жайлы егжей-тегжейлі ақылдасып, келісіп жатқан жоқ, – дейді Көкшетау қалалық электр желілері мекемесінің басшысы Данияр Үсембаев, – Менің ойымша, алдымен электр қуатымен жабдықтау жүйесі жасалу керек те, әлеуметтік-тұрмыстық нысандар, білім ошақтары, басқа да ғимараттар салынуы керек. Біз қала әкімдігіне сан мәрте өтініш жасадық. Қазір бағдарсыз жұмыс істеп отырмыз. Жекеменшік құрылыс ұйымының басшысы келіп жаңа нысанды электр қуатымен қамтамасыз ету туралы өтініш айтқанда барып есеп-қисабын жасай бастаймыз.
Есептеу құрылғыларын орнату да мәселеге айналған. Қаладағы тұрғын үйлердің 30 пайызында жаңа бейінді есептеу құрылғылары орнатылған. Мұндай құрылғылар кейінгі жылдары бой көтерген тұрғын үйлерде де бар. Ал өзге тұрғын үйлер оны орнатуға тиісті болса да жеткілікті мән бермей отыр. Мамандардың түсіндіруінше, бұл аса қажетті құрылғы санатында. Себебі жаңа ол арқылы электр қуатының тасымалдау кезіндегі шығынын есептеуге болады. Ол шығын электр желілерінің ескіргенінен және жеткілікті қымталып оралмағанынан пайда болуы ықтимал. Жаңа құрылғы желі бойындағы бар өзгерісті қолмен қойғандай көрсетіп бере алады. Барлық құрылғы арқылы ақпарат бір орталыққа жинақталады. Осы деректерді салыстыра зерттеу арқылы әр үйдің, әр пәтердің қаншалықты электр қуатын пайдаланғаны белгілі болмақ.
Ескі тұрғын үйлердегі электр қуаты өтетін алюминий сымдар әбден көнерген. Сондықтан тұрмыстық техникалардың көбеюіне байланысты жүктемені көтере алмауы ғажап емес. Қысқа тұйықталу да болып тұрады.
Жаңа үйлерде бұл көрініс басқаша. Оқырманға түсінікті болуы үшін бір ғана есепті келтірелік. Кеңес заманында бір пәтердің электр пайдалану көлемінің орташа көрсеткіші 1,5 кВт болатын. Бұл көрсеткіш те Көкшетаудың жайын нақты көрсетпейді. Орталықтандырылған ыстық су болмағандықтан әрбір пәтер иесі су жылытқыш жабдықтарын пайдаланады. Демек орташа көрсеткіш 5 кВт-ға тең. Бірер жыл бұрын мамандар тәжірибе өткізіпті. Таңертең тұрғындардың келісімі бойынша электр қуатын ағытып тастаған. Кешке қосса, электр қуаты әр пәтерге 5кВт-тан жұмсалатыны анықталған.
Данияр Әбусағитұлының пайымдауынша, ең алдымен электр желілерін жаңғырту қажет. Жаңа ірі қосалқы станса салынса, ол 20-30 жыл қызмет етер еді. Түптеп келгенде бұл қаланың да мәселесі емес, «KEGOC»-тің шаруасы.
– Қала үшін жанымыз ашиды, – дейді Данияр Әбусағитұлы, – оқыс оқиға болса тұрғындар алдымен бізді кінәлайды емес пе? Олар мәселенің мәнісін біле бермейді ғой. Алдағы жұмыс көлемін болжап, жаңа қосалқы станса салудың шығынын да есептедік. 20 млрд теңгеге жуық қаражат қажет. Онсыз қиын түйін шешілмейді.
КӨКШЕТАУ
