Табиғатқа жанашырлық қажет

Былтыр облыстық экология департа­ментінің мамандары табиғатты қорғау заңнамасының сақталуына қатысты 45 тексеру жүргізді. Экологтер көздің қарашығындай сақталуға тиіс қоршаған ортаның тазалығын бұзғандарға қатысты 200 әкімшілік іс қозғады. Қоршаған ортаны қорғау заңдылығын бұзушыларға 44,8 млрд айыппұл салынды.

«Кәсіпорындардың қызметіне 13 про­­филактикалық бақылау орнатылып, жоспардан тыс 28, заң талаптарына сәй­кес­тігін анықтау мақсатында 4 тек­серу жүргізілді. Сот органдарына қарау­ға жіберілген 12 әкімшілік іс бойынша 22 23 116 779 теңге айыппұл салынды. Өзге істерге қатысты 22 845 892 213 теңге әкімшілік айыппұл салу туралы сот қаулы­сы шығарылды», деп мәлімдеді департаменттің баспасөз қызметінен.

Каспий теңізіндегі «Қашаған» кен орнын игеріп жатқан NCOC компания­сының филиалынан 3,5 млрд теңге залал өндіріледі. Бұған кен орнында шикі газ нормадан тыс жағылғаны себеп болған. Осыған байланысты Астана қаласының мамандандырылған ауданаралық эко­номикалық сотында Энергетика ми­нистрлігіне қарасты мұнай-газ кеше­ніндегі мемлекеттік инспекциясы батыс өңіраралық басқармасының «Норт Каспиан Оперейтинг Компани Н.В.» филиалынан мемлекетке келтірілген зиянды өндіру туралы талабы қаралды.

Сот материалында Энергетика ми­нистр­­­лігі жауапкердің мұнай-газ кешенін­дегі қызметіне кешенді тексеру жүр­гізгені айтылған. Тексеру қорытынды­сына сәй­кес «Қашаған» кен орнында көмір­сутек пен көмірсутекті емес газдар­дың көп­компонентті қоспасы шектен тыс рұқсат­сыз жағылғаны анықталған. Сол себепті әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттама толтырылған.

«Сот қаулысымен «Норт Каспиан Оперейтинг Компани Н.В.» филиалы Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 356-бабының 3, 5-бөлігінде (Жер қойнауын пайдалану жөніндегі операцияларды жүргізу қағидаларын бұзу) көзделген құқық бұзушылықты жаса­ғаны үшін кінәлі деп танылды. Атырау облыстық сотының қылмыстық істер жөніндегі сот алқасының 2024 жылғы 28 мамырдағы қаулысымен филиалдың шағымы қанағаттандырусыз, әкімшілік жаза қолдану туралы қаулы өзгеріссіз қал­дырылды», деп хабарлады астаналық сот.

Елімізде жер қойнауын ұтымды, кешенді пайдалану жөніндегі талаптарды бұзу нәтижесінде келтірілген залалдың әділ өтелуін қамтамасыз етуге бағытталған ережелер бар. Көмірсутектерді барлау, өндіру кезінде келтірілген залалдың мөлшері қағидалармен айқындалған.

«Заңда жер қойнауын пайдаланушы­ның жер қойнауын пайдалану туралы заңнаманың талаптарын бұзу немесе жер қойнауына мемлекеттік меншік құқығы салдарынан келтірілген зиянды өтеу мін­деті көзделген. Сот осыны ескеріп, уәкі­летті мемлекеттік органның талап қоюын қанағаттандырды», деп мәлімдеді сот.

Аталған компания тарапынан заң талабы жиі бұзылады. Экологиялық реттеу және бақылау комитетінің мәлі­метінше, 2022 жылы «North Caspian Operating Company» (NCOC) ком­паниясының теңіз кешеніне тексеру жүргізілген. Со­ның нәтижесінде бірнеше бұзушылық анық­талған. Оның ішінде экологиялық та­лап­­тарды бұзу, экологиялық рұқсатсыз кү­кірт­­ті газды жағу, өндірістік суларды Кас­­пий теңізіне тазартусыз ағызу дерегі бар.

«NCOC компаниясына қатысты 5 әкімшілік іс қозғалды. Әкімшілік істер Атырау қаласының әкімшілік құқық бұзушылық жөніндегі мамандандырылған сотында қаралды. Былтыр ақпан айында Атырау қаласы сотының апелляциялық сатысымен компанияға 12 419 млн теңге көлемінде айыппұл салынды. Айыппұл толық көлемде төленді», деп хабарлады аталған комитеттен.

Қала тұрғындары мұнай өңдеу зауыты тарапынан ауа ластайтын шығарындылар жиі жіберілетініне шағымданады. Өйт­кені өндіріс орны Атырау қаласының ше­тінде тұр. Тұрғындарды былтырғы қара­ша айында мұнай өңдеу зауытының базасындағы ашық алаңда арнайы қап­қа салынған күкірттің жинаулы тұрға­ны алаңдатты. Атырау мұнай өңдеу зауы­тының жетекші инженер-экологі Абзал Теміровтің айтуынша, кәсіпорында түйіршіктелген күкірт шығаратын екі қондырғы бар, күніне 12-16 тонна шамасында күкірт шығарылады. Ашық алаңда тұрған күкірттің нақты көлемі белгісіз. Себебі зауыт ашық алаңды қойма ретінде жалға алған мердігердің ісіне араласпайды.

«Әлеуметтік желіде күкіртті сақтау мәселесіне байланысты ақпарат тарады. Күкірт сақталған қойманы «Trade Oil Resource» ЖШС жалға алған. Компания зауыттан шығарылған күкіртті сатып алып, келесі тарапқа жеткізеді. Түйіршіктелген күкірт арнайы герметикалық қаптарға салынады. Әр қаптың көлемі – 1 тонна. Күкірттің бұл түрі қалдыққа жатпайды, қоршаған ортаға зияны жоқ», деп мәлімдеді А.Теміров.

«Trade Oil Resource» ЖШС-ның қаржы мәселесі жөніндегі директоры Жайық Омаровтың айтуынша, келісімшарт бір жылға жасалған. Күкірттің жиналып қалуының өзіндік себебі болған.

«Герметикалық қаптарға салынған күкірттің қоршаған ортаға ешқандай зия­ны жоқ. Бұл – түйіршіктелген күкірт. Зауыттан айына шамамен 500-700 тонна күкірт шығарылады. Оны өткізу оңай емес. Кейде тұтынушы табылмай қалады. Мәселен, жаз айларында күкірт алушылар болмады. Тек қазан айында «Қазфосфат» ЖШС-ға 1 мың тоннадан астам күкірт жібердік. Қарашада Ресей Федерациясындағы тұтынушыға 2000 тонна күкіртті жіберуге келісімшарт жасалды», деді Ж.Омаров.

Атырау облыстық экология департа­ментінің баспасөз қызметінен мәлім еткендей, ашық алаңдағы күкіртке байланысты ұжымдық хат түскен. Соның негізінде «АМӨЗ» ЖШС-на жоспардан тыс тексеру жүргізуге шешім қабылданған.

«Зауыт мүлікті жалға алу шартымен «Trade Oil Resource» ЖШС-ға базаның бір бөлігін жалға берген. «Trade Oil Resource» ЖШС күкіртті сақтаушы, тасымалдаушы болып отыр. Осыған орай «Trade Oil Resource» ЖШС-ға да жоспардан тыс тексеру жүргізілді. Теміржол бойында жер­үстіне күкірттің шашылғаны анықталды», деп хабарлады департаменттің баспасөз қызметі.

Тексеру қорытындысында «Trade Oil Resource» ЖШС-ның шағын кәсіпкерлік субъекті екендігі ескерілді. Сөйтіп, қысқартылған іс жүргізу тәртібімен жалпы сомасы 738 400 теңгені құрайтын айыппұл салынған. Айыппұл қаржысы толық өндірілген.

Департамент тарапынан «Trade Oil Resource» ЖШС-на Кәсіпкерлік кодексінің талабына сәйкес, бұзушылықты жою туралы бірнеше нұсқама берілді. Оның ішінде база аумағындағы күкірт салатын полиэтиленді қаптарды, целофандарды жинау тапсырылды. Жерге шашылған түйіршіктелген күкіртті тазалау ұсынылды. «Trade Oil Resource» ЖШС база аумағынан 2025 жылғы 28 ақпанға дейін күкіртті түгел шығарып, базаны «АМӨЗ» ЖШС-на кері тапсыру, зауыт басшылығы базаны қабылдаған соң, оны өз қажетіне пайдалану міндеттелді.

Мұнай өңдеу зауытындағы крекинг қондырғысынан түтінге ұқсайтын бу көте­ріліп жатыр. «АМӨЗ» ЖШС-ның баспа­сөз қызметінен мәлім еткендей, катали­тикалық крекинг қондырғысында түтін газдарын ластаушы заттардан тазартуды қамтамасыз ететін Belco секциясының скрубберінен су буы шыққан. Арада үш күн өткенде зауыт желісінен ақау шығып, жанармай ағып кетті. Зауыттың бас инженері Нұрлан Ещановтың мәліме­тінше, аққан мұнайдың көлемі – шамамен 20-30 тонна. Бұл ақау үш күннен кейін толық жойылды.

«Зауыттағы № 33 резервуар паркіне тауарлық бензин компоненттерін айдау желісінде ақау анықталған болатын. Жауапты мамандар құбырды резервуардан ажырату шарасын жүргізді. Төгілген мұнай өнімі сорылып, өңдеуге жіберілді», деді Н.Ещанов.

Осыған орай зауытта арнайы комиссия құрылды. Комиссия ақаудың себептерін анық­тайды. «Ақаудың себебі мен қабыл­дан­ған шаралар туралы қосымша хабарла­нады. Қазір жанармайдың ағуы тоқта­ды. Зауыттың қондырғылары штат­тық режімде жұмыс істеп тұр. Мұнай өнімдерінің негізгі түрлерін өндіру, жөнел­ту үдерісі Энергетика министрлігі бекіткен жоспарға сәйкес жүргізіліп жатыр», деп мәлім етті зауыттың баспасөз қызметі.

Атырау облысы