Фото: Ашық дереккөз
Осылайша, тараптар осы рәсімге келіссе, талап қоюлар даудың аумақтық ерекшелігіне сілтеме жасамай, республиканың барлық соттары арасында автоматты түрде кездейсоқ бөлінеді.
Жоғарғы Сот Төрағасының айтуынша, бұл мекеме 2025 жылдың 1 наурызынан бастап әкімшілік істер бойынша, бірақ қазірдің өзінде жауапкер - мемлекеттік орган қарағанда бастапқыда әлсіз болған талапкер қоюшының таңдауы бойынша жұмыс істей бастады. Бұл сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін, жергілікті соттың әділдігіне күмәндануды жояды, сот төрелігіне деген сенімнің артуына ықпал етеді.
Қазіргі уақытта Парламентте әкімшілік әділет аясын кеңейтуге, «мемлекеттік арбитражды» енгізуге және басқа да бірқатар бастамаларға бағытталған заң жобалары бар.
Еске сала кетсек, сот реформасын талқылауға Жоғарғы Сот судьялары, Мәжіліс депутаттары, Сот әкімшілігінің қызметкерлері, Судьялар одағы, мемлекеттік органдар, Парламентаризм институтының өкілдері, адвокаттар мен заң консультанттары қатысты.
Заң үстемдігін қамтамасыз етуге бағытталған
Жоғарғы Сот, Парламент Мәжілісінің Заңнама және сот-құқықтық реформа комитеті және Сот әкімшілігі «Жүргізілген сот реформасының өзекті мәселелері» атты дөңгелек үстел өткізді.
Оның жұмысқа Жоғарғы Соттың судьялары, Мәжіліс депутаттары, Сот әкімшілігінің қызметкерлері, Судьялар одағы, мемлекеттік органдар, Парламентаризм институтының өкілдері, адвокаттар мен заң консультанттары қатысты.
Отырыстың басында Комитет төрағасы Снежанна Имашева әділ сот төрелігіне ұмтылған азаматтар үшін сот жүйесіндегі реформалардың маңыздылығына тоқталып, Қазақстанның сот төрелігі жүйесін халықаралық стандарттарға сәйкестендіруге бағытталған жаңа тәсілдерді әзірлеу қажеттігін атап өтті.
Жоғарғы Сот Төрағасы Асламбек Мерғалиев мұндай тұрақты кездесулердің тиімділігін, соның арқасында, мәселен, қоғамның басты өтініштерінің бірі – елордада үш кассациялық сот құру жобасын жедел жүзеге асыруға мүмкіндік болғанын атап өтті.
Баяндамашы әкімшілік әділетті жүзеге асырудың әрекеттері, әкімшілік істер бойынша аумақттан тыс соттылықтың іске қосылуы, бітімгершілік рәсімдері мен электрондық қадағалау құралдарын қолданудың өсуі, сотқа дейінгі қамауға алудың балама нұсқалары және сотталғандардың шартты түрде мерзімінен бұрын босату және жазаны жеңіл түріне ауыстыру туралы өтінішхаттарын алқабилердің қатысуымен қарау жөніндегі алдағы пилоттық жоба туралы айтты.
Отырыс соңында А.Мерғалиев реформалардың заң үстемдігін қамтамасыз етуге бағытталғанын – еліміздің құқықтық мемлекет ретінде үдемелі дамуының негізін, азаматтардың құқықтарын қорғаудың және сотқа деген сенімді нығайтудың кепілін атап өтті.
Жасанды интеллект элементтері бар сот процестерін аудио-бейне жазу енгізілді
Жоғарғы Сотта судьялар, Мәжіліс депутаттары, Сот әкімшілігінің қызметкерлері, Судьялар одағы, мемлекеттік органдар, Парламентаризм институтының өкілдері, адвокаттар мен заң консультанттары «дөңгелек үстелде» сот реформасының өзекті мәселелерін талқылады.
Жоғарғы Сот Төрағасы Асламбек Мерғалиев өз сөзінде 2024 жылдың 1 тамызынан бастап соттарда даусыз дәлелдемелер бойынша істерді қарау процесі роботтандырылатынын (құқық бұзушы әкімшілік хаттамамен келіссе және жеделдетілген қарау үшін) айтты. Мұндай істер бойынша санкция баламасыз болып табылады және және сот қарауын талап етпейді. Яғни, 80% істер бойынша құқық бұзушылар өз кінәсін дауламайды.
ӘҚБтК-нің 610-бабының 1-бөлігі бойынша роботтандыру іске қосылғаннан бері соттарға 55 мыңнан астам іс түсіп, оның 98 пайызы роботтың көмегімен қаралған. Робот азаматтарға сот актілерін сақтандыру компанияларына дер кезінде тапсыру үшін қысқа мерзімде алуға мүмкіндік берді.
Дөңгелек үстел барысында Сот әкімшілігінің басшысы Наиль Ахметзакиров Жоғарғы Соттың Ахуалдық орталығының жұмысымен, енгізілген жаңа IT-өнімдерімен, оның ішінде автоматты мәтін жазуға арналған жасанды интеллект (ЖИ) элементтері бар аудио-бейне технологиясының жаңа буынының прототипімен және Азаматтық істер бойынша «ARD алқалық құрам» жобасын таныстырды. «Төрелік 2.0» инновациялық IT-жүйесі, «Сот практикасы» аналитикалық модулі, азаматтық істерді қарау нәтижелерін болжауға арналған ЖИ-мен сервистер, сот актілерін деперсонификациялау, онлайн сот ісін жүргізу процестері туралы әңгімеледі.
