Толағай тауы туралы кезінде ақын Әбділда Тәжібаев дастан жазып, ол көпшілікке кең таралған. Бұған қоса орыс ғалымдары Г.Потанин, О.Сиверс Көкпектідегі Толағай таулары туралы жазба деректер қалдырған. Көп естіген аңыз шоқыны өткенде Көкпектіге барған сапарымызда көрудің сәті түсті. Тау Көкпекті ауылынан
18 шақырым солтүстік-батыста екен.
«Толағай» сөзі түрік-моңғол тілінде басты білдіреді. Ал академик Рәбиға Сыздық толағай этнониміне «жеке тұрған төбесі тақыр тау» деген анықтама береді. Екеуінің мағынасы бір. Оның жарқын куәсі – қазақ жыр-дастандарында жиі ұшырасады. «Ер Қосай» эпосында «Ер-тоқымын жастанып, Қу толағай бастанып» десе, Махамбет «Қу толағай бастанбай, Ерлердің ісі бітер ме?» дейді.
Толағай батыр қуаңшылық болған жерге тау көтеріп келетін аңыз мотиві қазақтың біраз жерінде кездеседі. Мәселен, «Толағай тауы» деп аталатын тау Жаңаарқа жерінде (әйгілі композитор Ілия Жақановтың «Толағай» әні осы тауға арналған) және Жамбыл облысында бар. Алайда негізгі әпсана еліміздің шығыс өңірінде жақсы сақталғаны байқалады.
Толағай тауы – Көкпекті ауданының киелі жерлерінің бірі. Қазір де оны көргісі келетіндер көп. Аңызға арқау болған Толағай – тау туризміне таптырмас орын.
Абай облысы
