АУДАННЫҢ “ЕКІНШІ ТЫНЫСЫ”

ҮКІМЕТ ҚОЛҒА АЛҒАН ӨҢІРЛІК ДАМУ БАҒДАРЛАМАСЫ АЯСЫНДА АШЫЛЫП КЕЛЕДІ Төскейі төрт түлік малға, қойнауы түрлі қазба байлықтарға толы Талас ауданының ауыл шаруашылығы мен өнеркәсібі қатар дамып келеді. Аудан тұрғындарының әлеуметтік-экономикалық әл-ауқаты да жыл санап жақсара түсуде. Әсіресе, мал-жанымен аты шыққан ауданда үстіміздегі жылдың 1 мамырына мүйізді ірі қара – 30420, қой-ешкі – 427164, жылқы – 8009, түйе –1889, үй құстары – 206476 басқа жет­ті. Бұл байлықты өткен жылдың осы мерзімімен салыстырғанда, мүйізді ірі-қара – 104,8, қой-ешкі – 104,1, жылқы –102,2, түйе – 102,0, үй құстары – 103,8 пайызға көбейіп отыр екен. Аудан, әлбетте, шөлді, жар­ты­лай шөлейтті аймаққа орналас­қан. Дегенмен егін шаруашы­лы­ғын да назардан тыс қалдырған емес. Мәселен, биыл 555 гектарға күздік бидай, 200 гектарға жаздық арпа, 200 гектарға дәндік жүгері егіліпті. Диқандар, әсіресе, майлы дақылдарды көптеп егуді қолға алып отыр. Яғни, 1157 гектарға күнбағыс, мақсары дақылдары егіліп, ол бүгінгі таңда талапқа  сай күтіліп, бапталуда. Бау-бақ­шаға да барынша мән берілуде. Таласта биылғы жылдың жа­ңа­лығы да жоқ емес. Аудан жұрт­шылығы үшін де, оның топырағы үшін де тың дақыл саналатын – жүзім отырғызу қолға алыныпты. Мысалы, 90 гектар жерге “Тайси роза”, “Реземат”, “Хусейн”, “Мерс” және “Дамские паль­чики” секілді жүзім түрлері егі­ліпті. Бұл шаруа көбіне малмен айналысқан шалғайдағы ауданда бұрын-соңды қолға алынбаған іс. Оның үстіне аталған жүзім түр­лері Жамбыл облысының таби­ғатына жаттық етпейтіні ғылыми-практикалық тұрғыдан әбден дәлелденген. Жүзім өсірумен, негізінен, өзбекстандық мамандар өткен жылдан бері айналысып келеді. Олар жүзім егілетін алқаптың то­пырағын өздеріндегі ғылыми-зерт­теу институттарында жан-жақты зерттеуден өткізіп, “топы­рақтың құрамы жүзім егуге қо­лайлы, құнарлы топырақ” деген қорытындыға келген. Көшеттер де арнайы дайындалып, Өзбек­станнан әкелінген. Қажетті су көзі де мол. Ауданда жүзім өсіруден басқа да жаңалықтар жеткілікті. Мы­салы, “Ауыл шаруашылығын қар­жылай қолдау қоры” АҚ арқылы “Әділет-1” шаруа қожалығы 8,0 млн. теңге көлемінде несие алып, Қаратау қаласындағы бұрынғы астық қабылдау пункті аумағында 2200 шаршы метр 2 жылыжай құ­рылысын аяқтап, қызанақ, қияр көшеттерін отырғызып, өнім алу­да. Оның алғашқы өнімдерін аудан тұрғындары тұтына бас­та­ды. Алдағы уақытта  Тамды ауы­лын­дағы С.Оңғаровтың шаруа қожалығы 1 жылыжай, Қызыләуіт ауылынан 1 жылыжай, Көктал ауылындағы “Мрамор Көктал” ЖШС 1 жылыжай құрылысын сала­ды деп күтілуде. Сонымен қатар, алдағы уақыт­та Ойық ауылында жеміс өнімін жинап өңдейтін, жеміс шырынын және өнімдерін дайындайтын цех ашылып, Ақкөл ауылында дайын­далған жеміс-жидек өнімдері сақталатын орталық қойма салы­нып, осы жерден сұраныс бойын­ша тиісті жерлерге жөнелтіліп отыратын болады. Қарт Қаратауды жайлаған аудан­да фосфорит, табиғи газ, мәр­мәр тас және әк кешенді түр­де өндіріледі. Үстіміздегі жылдың 4 айында аудан өнеркәсібінің басты саласында өндірілген өнім­дердің көлемі 1354,5 млн. теңгені құраған. Өткен жылдың осы мер­зімімен салыстырғанда өндірілген өнімдердің физикалық көлем индексі 141,2 пайызға артқан. Ал облыстың өнеркәсіп өнімдерінің физикалық көлем индексі 117,2 пайызды құрап отыр. Сондықтан бұл салада облыс бойынша Талас Қордай ауданы, Тараз қаласынан кейін үшінші орында тұр. Ауданның индустриялық-ин­новациялық даму бағдарламасын іске асыру мақсатында да ауқым­ды  жобалар қолға алынуда. Облыс­тың индустриялық карта­сына ресейлік “Еврохим-Удо­бре­ния” компаниясы 2008 жылдың қыркүйек айында тендер арқылы жеңіп алған “Сары-Тас” АҚ не­гізінде қазіргі “Сарытас Удобре­ния” ЖШС-нің жобасы енгізіл­ген. Жобаны іске қосу үшін “Аралтөбе”, “Кесіктөбе”, “Гим­мельфарб” кен орындарын беру жөнінде тендер нәтижесі күтілуде. Жұмысын бастауға алғашқы кезекте 1,0 млрд. Ресей рублінен ас­там қаржы бөліну жоспар­ла­ну­да. Қазіргі уақытта газ және су мәселелері бойынша техникалық мәселелер шешілуде. Кен орнын­да жылына 2,0 млн. тонна азот, фосфор тыңайтқыштарын шыға­ра­тын әлемдегі ең ірі зауыт­тар­дың бірінің құрылысы жүргізіліп, мұнда 2000 адам жұмысқа қа­былданатын болады. Жобаның жалпы құны 2630 млн. АҚШ доллары. Бұл облыс көлемінде ірі жобалардың бірі болып саналады. Дегенмен, етектегі ел зор үмітпен қарап отырған “Еврохим-Удо­брениенің” ісі кешіккен сайын көңіл алаңдай береді. “Сондықтан Үкіметтегі тиісті шенеуніктер мен министрліктер және облыс әкім­дігі болып Жамбыл фосфорының жаңа тынысын ашуды тездетсе” дейді әлгі 2000 жұмысшының бірі болудан үмітті тұрғындар. “Қазфосфат“ ЖШС “Шолақ­тау“ тау-кен өңдеу кешеніндегі ұсақтау фабрикасы негізінде жылына 100 мың тонна цемент шы­ғаратын зауыт құрылысын жүр­гізіп, бүгінгі күнге тәжірибе ретінде 200 тонна цемент шы­ғарылыпты. Ол тұтынушыларға да өткеріле бастаған. Ал “Senur-Oіl” ЖШС бұрынғы “Қаратау мұнай өнімдері” АҚ мұнай базасының алаңында орналасқан. Қазіргі уақытта мұнда құрылыс-монтаж жұмыстары аяқталып, қуаттылы­ғы жылына 25,0 мың тонна мұнай өндіретін зауыт іске қосылды. Ауданға үстіміздегі жылдың 4 айында 237,6 млн. теңге инвес­тиция тартылыпты. Оның ішінде республикалық бюджеттен 99,5 млн. теңге, облыстық бюджеттен 5,5 млн. теңге, кәсіпорындар мен ұйымдардың өз қаражаттары есебінен 36,0 млн. теңге бар. Биылғы жылы аудандық мән­дегі Қойгелді-Қаратау-Көктал-Ақсай жолдарын ағымдағы жөн­деу жұмыстарына аудандық бюд­жеттен 8400 мың теңге, облыстық мәндегі Ақкөл-Ойық-Ұланбел жолының 20 шақырымын орта жөндеуге республикалық бюджет­тен 116,3 млн. теңге бөлініпті. Сонымен бірге, “Жол картасы” аясында Күйік-Қарабастау-Қа­ра­тау-Жаңатас-Саудакент автомо­биль жолының 56-82 шақырымы аралығын орта жөндеуден өткізуге республикалық бюджеттен 85,2 млн. теңге, осы жолдың 82-97 ша­қырымы аралығын орта жөн­деуден республикалық бюджеттен 84,7 млн. теңге қарастырылған. Тұрғын үй құрылысын дамы­тудың 2008-2010 жылдарға арналған бағдарламасын орындау мақсатында аудан бойынша 716 шаршы метр жеке тұрғын үй құ­рылысы іске қосылғаны да көңіл­ге қуаныш ұялатады. 2009 жыл­дың осы мерзімімен салыстыр­ған­да бұл бағыттағы жұмыстар 7 есеге артық орындалғанын ес­кер­сек, таластықтардың атамекенінен үдере көшуі толастап, кіндік қаны тамған жерге тұрақтау үрдісі байқалғанын көреміз. “Балапан” бағдарламасын жүзеге асыру мақсатында облыс­тық бюджеттен бөлінген қаржыға Қаратау қаласынан екі балабақша ғимараты кері сатып алыныпты. Оларды күрделі жөндеуден өткі­зу­ге де қаржы бөлінген.  Соны­мен қатар, Көшек ауылындағы Жамбыл орта мектебін қайта салуға 100000 мың теңге, Тамабек ауылындағы Амангелді орта мектебін қайта соғуға 100000 мың теңге бөлініп, жобалық-сметалық құжаттары әзірленіп, қазір мемлекеттік сараптамадан өткізілу үстінде. Біз бұған дейін бір өзінен кезінде 11 Еңбек Ері және ана тілі үшін айылын жимаған Шона Смаханұлы сияқты қайраткер ақын шыққан Тамабек ауылын­дағы мектептің апатты жағдайда тұрғанын айтып, бірнеше рет мәсе­ле көтергенбіз. Оған, міне, жер­гілікті билік пен облыс әкімдігі түсіністікпен қарап, бүгінде осы игі іс қолға алынғалы отыр екен. “Жол картасы” аясында ат­қарылған қыруар жұмыстар да аудан еңсесін көтеріп тастапты. Мәселен, өткен жылы 16 нысан бойынша 706735 мың теңге игерілсе, биылғы жылы қаржы көлемі мен нысан саны одан әрі ұлғая түскен. Көсемәлі СӘТТІБАЙҰЛЫ. Жамбыл облысы, Талас ауданы, Қаратау қаласы.