Басқа басылымдардан

ЕУРОПАҒА БАҒЫТ ҰСТАҒАН ЕУРАЗИЯЛЫҚ Президент Нұрсұлтан Назарбаев­тың жалпыұлттық көшбасшы, ық­палды жаңа мемлекет құрушы, әлем құрметтейтін және қажетсінетін мем­лекет қайраткері ретіндегі феномені неде? Мұндай “көшбасшы” қайдан шығып отыр және ұлы болашақ қа­лай жасалады? Бұл сұрақтар бүгінде тек қазақстандықтарды ғана емес, сондай-ақ беделді халықаралық сарапшыларды да қызықтырады. Мемлекет басшысының мерей­тойы қарсаңында жалпыеуропалық же­текші газеттердің бірі “Нью Юр­оп” Н.Ә.Назарбаев туралы “Еуропаға бағыт ұстаған еуразиялық” (“Евра­зиец на пути в Европу”) деп аталатын Француз академиясының Тұрақты хатшысы Элен Каррер д'Анкосстың мақаласын жариялады. Франциядағы аса атақты және титулды әйелдердің бірі, төрт орденнің, оның ішінде біреуі – Белгияныкі, екіншісі – Бра­зилияныкі, иегері Элен Каррер д'Анкосс мақаласының аудармасын ұсынып отырмыз. Саясаткер болып тумайды, саясат­кер болып қалыптасады – бұл аксио­ма. Алайда, кейбір адамдар туралы айтылатын керек уақытында, керек кезінде сол жерден табылған деген хрестоматиялық ұстаным дәйім жүзеге аса бермейді. Ұлттық көшбасшы болу үшін жеке қасиеттердің тамаша құймасына ие болып қана қою жеткіліксіз, оның үстіне, заман талабына жауап бере алу қа­жет. Уақытты және оның сынақ­та­рын өзіңнің барлық болмысыңмен, жан­ дүниеңнің барлық тереңімен се­зіне білуің қажет. Жолы болғандық па? Иә, фатум жіберген мүмкіндік, күт­пеген жерден жағдайдың сәтімен ке­луі – саяси мансаптың сызбасын сы­зу кезінде жақсы жәрдем болғаны сөз­сіз. Бірақ бастысы, қалай десек те, түп­кілікті мұнда емес. Бастысы – ті­ке­лей адамның өзінде. Оның сенімдері мен идеалдарында, оның табандылығы мен батылдығында, оның жеңіске деген ерік-жігері мен өзінің айна­ла­сында “командасын” құра білуінде... Біз­дің әрқайсымыз өзімізше керемет­піз. Бірақ саясаткердің кереметтігі мүлдем ерекше нәрсе, өйткені, оған мил­лиондаған адамдардың, бәрінен бұ­рын – оның халқының өмірі тәуелді. Қазақстан мемлекетін құрушы ешқашан жеңіл, таптаурын жолдармен жүрген емес. Ол уақыт үрдістерін жүзеге асыруға талпынғандарға кейін жағу үшін сол уақыт үрдістерін болжап табуға ұмтылған жоқ. Ол қашанда қажет деп есептегендерін істеді. Қарапайым нәрселерді – ха­лық­тық прагматизмді басшылыққа ал­ды, Батыстағылардың қабылдауы үшін осының өзі қиын соқты, жылдар көр­сет­кеніндей, бұл дағдарыстар мен сы­нақ­тарды ауыздықтауда ең ұтымды құ­рал болып табылды. Назарбаев са­быр­мен және іскерлікпен баратын қадам­дар Батыста әуелі сенімсіздік пен түсінбеушілік, ал кейін – жасыруы қиын таңданыс туғызады. Кейде тіпті қызғанышты таңданыс екенін де қаперге салғанның артықтығы жоқ. Ол туралы Атлантиканың қос та­рабындағылар былай дейді: “Во­люн­тарист”. Бірақ екі алып – Ресей мен Қытай арасындағы ұлан-ғайыр кеңіс­тікте өзіне ғана тән ырғақпен дамып келе жатқан держава пайда болғаны тек Нұрсұлтан Назарбаевтың арқасы екенін нақтыламайды. Шын мәнінде қазірдің өзінде біз­дің планетамыздың дамуын Еуразия тү­сінігінсіз қарастыруға болмайды. Со­ған қарамастан, америкалықтарды бы­лай қойғанда, көптеген батыс­еуро­палықтар үшін бұл ұғым алыстағы бір абстракция болып табылады. Ал ес білмейтін ескі замандарда ат үйретіп, ер-тоқым, үзеңгі мен доңғалақ ойлап тапқан нақ осы ұлы даладан осыдан жарты ғасыр бұрын ғарышқа тұңғыш рет адам аттанды. Бұл, әрине, бар болғаны символдар ғана шығар, бірақ бүгінде құдды сағым сияқты қарлы Сібір даласында пайда болған тамаша Астананың аспанмен таласқан биік үйлерін көргендер қазақстандық символиканың сыртында нақты істер тұрғанын бағамдай бастайды. ...Франциядағы біздің алғашқы кездесуімізде Нұрсұлтан Назарбаев өзінің ашықтығымен және бір мез­гілде ерекше жинақылығымен есімде қалды. Таза әйелдік сезімталдықпен ол Парижде жүрсе де ылғи да өзінің өлкесі туралы ойлайтынын түйсіндім. Бұл тоқсаныншы жылдар болатын, Кеңестер Одағы туралы естеліктер әлі санадан алыстай қоймаған кез еді. Сон­да мен мынаны ойладым: егер “Жа­рылған империя” – 1978 жылы Батыста алғашқылардың қатарында КСРО-ның ыдырайтынын болжаған менің кітабым осылай аталатын – басында осындай көшбасшы тұрған болса, онда Кеңес Одағының ыдырауы неғайбыл болар еді. Саясаткерлердің екі категориясы бар. Біреулері –“қиратушылар”, екіншілері – “жинаушылар”. Екінші категория бағалырақ, сондықтан сирегірек. Назарбаев – жинаушы. Ол –тарихи аса қысқа мерзімде өңірлік астам держава жасаушы... ЕҚЫҰ құрылған жетпісінші жыл­дардың ортасында оны бір кездері Қазақстан басқарады дегенді біреудің ойлауы мүмкін бе еді? Мұнда бәрі де нөлден басталған-тын. Қойнауында барлық Менделеев кестесі жатқан осынау қуатты елде дана, күш-жігері толысқан көшбасшы бар. Нұрсұлтан Назарбаев – Еуропаға бағыт ұстаған еуразиялық.