Әлем қазір осы смартфондардың дертімен күресе бастады. Бұл ең бірінші адам мен адамның қарым-қатынасын қиындатты. Былай қарасаңыз, алысты жақындатқан, виртуалды әлемде бәрімен жақынсың. Бірақ ешкіммен бетпе-бет кезікпегенсің. Ал көрмеген адамнан адам ұялмайды. Қанша виртуалды дос болса да. Бұл қазіргі таңдағы жаһандық мәселе ретінде қаралып, оған қарсы бейнероликтер де ғаламторға шықты. Үлкендердің өзі смартфон сиқырына арбалып жатқан кезде, бүлдіршіндердің күйі не болмақ?
Бүлдіршіндерге арналған 7 үздік смартфон да ұсынылды. Арнайы бала санасына икемделген. Бірақ қарапайым халыққа қолжетімді емес. Ата-ана баласымен хабарласып тұру үшін, болмаса қатарластарынан қалып қалмасын деп қымбат-арзанына қарамай алып береді. Бұл туралы ақын Аманхан Әлімұлы: «Смартфонды жас балалардың пайдалануы тек қана денсаулығына зиян емес. Моральдық, психологиялық тұрғыдан да залалы көп. Тіпті, кейбір ата-аналар қымбат телефондарды да баласына ұстатып қояды. Әлі қалыптаспаған болмыс, сана-сезім қашанда да икемге көнгіш болады. Жағымсыз жағдайларға бейім, жақсы мен жаманды айыра алмайды. Қолдарына ұялы телефон тиген балалар өте ыңғайсыз жағдайда өседі. Интернеттен кез келген нәрселерді көріп, санасы бұзылады. Оны бала ақыл-есі жетіліп, айтқаныңды тыңдайтын жасқа келгенде, соның өзінде қадағалап отырып, пайдалануға беруге болады. Жалпы, біздің қоғамда баланың жасымен санаспау белең алып барады. Оң-солын түсінген жағдайда ғана көп нәрсе айтуға болады. Оның үстіне ол әдеп мәселесіне де кедергі келтіреді. Ата-анасы сөйлеп отырса, қолындағы телефонын шұқылап отырады. Балалар бір-бірімен сөйлеспейді. Жақында жиеніме телефон алып берген едік, әке-шешесі «мынау атаңның, мынау апаңның нөмері» деп көрсетіп қойған. Бес-алты жасар бала ғой. Содан үйінде қолы босаса, әке-шешесі кішкене ұрсысып қалса бізге хабарласады. Бұл да мінездің қалыптасуына кедергі келтіреді. Бала ата-анасын тыңдап өсу керек. Содан телефонын қайта алып қойдық. Сондықтан оны дұрыс пайдаланудың тәртібін, ретін қарастыру керек», – деді.
Ал белгілі ІТ маманы Тимур Бектұр смартфонды тиімді пайдалану әркімнің өзіне байланысты деп есептейді. «Балаға мүлдем смартфон ұстатпайтын отбасылар бар. «Қарасаң қара» деп бере салып, отыра беретін отбасылар да бар. Шындап келгенде, бұл жеке гигиена мәселесі. Кім, қалай тиімді пайдаланады? Оны әркім өзі анықтайды деген ойдамын. Қазір балаларға арналған неше түрлі ұялы қосымшалар ұсынылып жатыр. Балаларға арналған бағдарламадан көп нәрсе жоқ», деді ол.
Рас, қазір ұялы байланыс компаниялары да қауіпсіздік қосымшаларын ұсынып жатыр. Ата-аналар арнайы қосымшалар арқылы балаларының қайда жүргендерін көріп отыра алады. Интернетке кіре алмайтын, зиянды дүниелерді бұғаттап қоятын да қосымшалар бар. Көруге болмайды деген бағдарламаларды бір папкаға жинап, оған да кілт сөз орнатып қойсаңыз болады. Осындай жаңалықтар ұсынылып жатқанымен, қарапайым халық соның бәрін бірден қабылдап жатқан жоқ. Қазір әр үйде смарт-теледидармен, болмаса ұялы телефонмен интернет шарлап отырған бүлдіршіндер жетерлік. Жас балалардың обалына қалған ойындардың қаупінен, әртүрлі топтардың зиянды үгітінен отбасыңды, келешегіңді қорғағың келеді. Қалай?
Одан шығар жолды халық өзі жалыққан кезде табатын сияқты. Ал әзірге өз еркімен бас тартпағанша, қанша насихат айтылса да, жүрек көзі ашылмаған соң, кім қабылдай қояды.
Ал сіз өз балаңыздың ұялы телефонын қадағалап отырасыз ба?
Бағашар ТҰРСЫНБАЙҰЛЫ, «Егемен Қазақстан»
АЛМАТЫ