Биыл міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жарнасын екі санаттағы азаматтар төлейді. Олар – жұмыс берушілер мен жеке кәсіпкерлер. Жұмыс берушілер қарамағындағы жұмыскерлер үшін жарна аударады. Ай сайын төленетін жарна мөлшері: 2017 жылдың 1 шілдесінен бастап жұмыскер жалақысының 1%-ын, 2018 жылдан бастап – 1,5%-ын, 2020 жылдан бастап – 2%-ын, 2022 жылдан бастап – 3%-ын құрайды.
Шілденің 1-нен бастап жарна төлейтін қос санаттың бірі – жеке кәсіпкерлер (жеке- меншік нотариустар мен сот орындаушылары, адвокаттар, кәсіби медиаторлар) жарнаны жеке кәсіпкер ретінде өзі үшін төлейді. Жеке кәсіпкердің жарнасы 2 төменгі айлық жалақының 5 пайызын құрайды. Нақтырақ айтқанда, жарна мөлшері 2017 жылы 2 445 теңге 90 тиынды, 2018 жылы 2 828 теңгені құрайды. Жарна есептелетін жалақының ең жоғары мөлшері 15 төменгі айлық жалақыдан немесе 366 мың 885 теңгеден аспауы тиіс. Яғни, ай сайын төленетін міндетті жарнаның ең жоғары мөлшері 3 668 теңге 85 тиыннан аспауы керек.
Ал, егер жеке кәсіпкердің қарамағында жұмыс істейтін қызметкерлері болса, олар үшін жұмыс беруші ретінде жарна аударып отыруы тиіс. Шілде айының жарнасын тамыздың 25-іне дейін төлеуге болады. Жарнаны екінші деңгейлі банктер мен «Қазпошта» АҚ-тың кез келген бөлімшесі арқылы төлеуге болады. Төлем кодтары көрсетілген арнайы бланктерді аталған қаржы ұйымдарынан алуға болады.
Жарнаны төлемесе не болады деген өзекті сауалдың болуы заңдылық. Жұмыс берушілер мен жеке кәсіпкерлердің аударымдарын Қаржы министрлігінің Мемлекеттік кірістер комитеті бақылап отырады. Жарна міндетті болғандықтан дер кезінде төленбеген жағдайда комитет тиісті шаралар қолдана алады. Кешіктірілген әр күн үшін (қорға жарна төлейтін күнді қоса алғанда) ресми қайта қаржыландыру мөлшерлемесінің 2,5 еселенген мөлшері көлемінде өсімақы төленеді. Егер жұмыс беруші немесе жеке кәсіпкер жарна аударудан бірнеше рет бас тартса, қарыз сомасының 50 пайызына дейінгі мөлшерде айыппұл салынуы мүмкін. Себебі, Әкімшілік заң бұзушылықтар туралы кодекс бойынша заң бір рет бұзылғанда ескерту жасалады. Заң бұзушылық бір жыл ішінде тағы қайталанған жағдайда, берешек соманың 20 пайыздан 50 пайызына дейін айыппұл қарастырылған. Айыппұл мөлшері субъектінің көлеміне (шағын немесе ірі кәсіпкер) байланысты.
Естеріңізге сала кетсек, 2018 жылдың 1 қаңтарынан бастап сақтандыру жүйесіне мемлекет пен өзін өзі жұмыспен қамтығандар қосылады. Мемлекет жеңілдігі бар 14 санаттағы 10 миллион азамат үшін жарна төлейді. Атап айтқанда, жұмыссыз ретінде ресми тіркелгендер, зейнеткерлер, көпбалалы аналар, мүгедектер, Ұлы Отан соғысының ардагерлері, студенттер, 18 жасқа толмаған балалар, жүкті әйелдер мен 3 жасқа толмаған бала күтімімен үйде отырған тұлғалар және тағы басқалар үшін ел бюджетінен ай сайын 5 029 теңге төленеді. Келер жылы жарна төлейтін топтың бірі – өзін өзі жұмыспен қамтығандар – міндетті сақтандыру жүйесіне ай сайын төменгі айлық жалақының 5 пайызын немесе 1 414 теңге төлеуі тиіс. Жұмыскерлер жарнаны 2019 жылдың 1 қаңтарынан бастап аударады. Жарна мөлшері 2019 жылы – жалақының 1 пайызын, 2020 жылы 2 пайызын құрамақ. Жалпы, міндетті сақтандыру шеңберінде медициналық көмек 2018 жылдан бастап көрсетіле бастайды.
Думан АНАШ, «Егемен Қазақстан»