• RUB:
    5.06
  • USD:
    522.49
  • EUR:
    547.88
Басты сайтқа өту
05 Ақпан, 2019

Скрининг: аурудың емі мен ауырмаудың жолы

794 рет
көрсетілді

«Сау боламын десең, скринингтен өт» деген жаңа жариясөзді «Ауырып ем іздегенше, ауырмайтын жол ізде» деген ескі тәмсілдің заманға лайықталған нұсқасы ретінде қабылдаған дұрыс шығар. 

Жалпы, жаһанда тұрғындарды жаппай скринингтен өтуге жұ­мыл­дыру ХХ ғасырдың орта шенінде басталды. Қазіргі күні медицина саласындағы жетіс­тіктері қозыкөш жерге озып кеткен дамыған елдер диспансерлік ем-домнан біртіндеп бас тартып, халықтың денсаулығын сақтаудың алдын ала шараларына толық көшті десе де болады. Бұл науқасқа лық толы палаталардың азаюы мен дәрі-дәрмекке жұмсалатын қыруар ақшаның саламатты тұрмысқа жұмсалуына жол ашқан екен. Демек, ол елдің тұрғындары ден­саулық сақтаудың өзегі дәрігерге дейінгі тексеруде екенін ұққаны анық. Қазақстанда да бұл үрдіс жолға қойылу үстінде. 2011 жылы қабылданған «Саламатты Қазақ­стан» бағдарламасының ая­сында елімізде скринингтік бағдарламалардың тізімі ке­ңейтілді. Яғни әлемдік тә­жіри­беге сай, отандық медици­нада про­филактикалық шаралар көп­теп енгізіле бастады. Қа­зір дү­ние жүзінде 15-20 жылға жос­пар­ланған ұзақмерзімдік скринингтеу бағдарламалары жұмыс істеп келеді. Мұның тиімділігі дәлелденген. Дәрігерлер ерте жа­салған скрининг белгілі бір ауру түрлерінен өлім-жітімді 2 есеге дейін азайтуға мүмкіндік беретініне көз жеткізді. 

Алайда дәл осы ауруды ер­­­те анықтау үрдісі елімізде баяу жүріп жатыр. Мамандар мұның себебін тұрғындардың про­филакториялық шараларға нем­құрайлы қарауынан деп түсіндіреді. Мәселен, Алматы облысындағы онкологиялық аурумен ауыратын әйелдердің қатары жыл сайын көбейіп келеді екен. Ең қиыны, науқастар ауыр дерттен емделуге дер кезінде келуге асықпайды.

– Әсіресе алыс ауылдарда тұ­ратын әйелдердің дер кезінде скрининг тестілеуден өтпеуі салдарынан көбіне аурудың 3-4 сатысында ғана дәрігер кө­мегіне жүгінеді. Нөлдік сатыда, яғни бастапқы кезеңде ауру анықталған жағдайда әйел аурудан толық жазылып кетеді деп сеніммен айтуға болады, – дейді Алматы аймақтық онкологиялық диспансерінің директоры Саяхат Олжаев.

Өңірде әйелдер арасындағы жатыр мойыны обырының қа­тер­лі ісігі дертінің алдын алу ша­­­ра­лары жүріп жатыр. Қазір об­лыс бойынша 1332 адам он­кологтардың есебіне алынған. Алайда Алматы аймақтық он­ко­логиялық диспансерінің дәрі­герлері бұл көрсеткіш әлі де өсуі мүмкін дейді. Өйткені аты жаман дерттің алғашқы белгілерін анықтау баяу жүріп жатыр. Оған әйелдердің өз ден­саулығына салғырт қарап, дер кезінде дәрігерге қаралмауы мен скринингтен өтуге келмеуі себеп болуда. Өткен жылы осы диспансерде 70 мың әйел скрининг тест тапсырған. Олардың ішінен 812 әйел тіркеуге алыныпты. Олардың 38 пайызы ғана аурудың бірінші сатысында дәрігер көмегіне жүгінген. Өкінішке қарай, былтыр осы дерттен облыс бойынша 63 әйел жарық дүниемен қоштасты...

Ауыл дегеннен шығады, өңір­лердегі медициналық қыз­меттің сапасы туралы сөз аз айтылып жүрген жоқ. Бір жағынан ел тұр­­­ғындарының негізгі бөлігі шо­ғырланған аудандардағы ден­саулық сақтаудың мәселесіне сын көзбен қарау орынды. Өйткені ме­дицналық құрал-жабдықтан бас­тап, маман жетіспеушілілігі шалғай ауылдарға тән. Соған қарамастан өңірдегі емхана мен аурухана адам өмірі үшін күрес­те аянбай қызмет етіп келеді. Мы­салға, Алматы облысы Жам­б­ыл ауданындағы Қарғалы ауы­лының ауруханасында Гип­пократ антына адал берілген жан­­дар еңбек етеді. Іргетасы 1948 жылы қаланған ауру­­хана кезінде Қарғалы кен­тіндегі жұмысшыларға қызмет еткен. Қазір де осы өңірдегі тұрғын­дардың есен-саулығына жауапты болып отыр.

– Ауылдық жердегі медици­налық мекемелердің мүмкіндігі қалаға қарағанда төмендеу бол­ғанымен, тәжірибелі дәрігер­лердің қатары ортамызда жет­кілікті. Осы ауруханада түрлі дәрежедегі операцияларды жа­­сап, ауыр жағдайда түскен нау­қастардың өміріне арашашы бо­лып жүрміз. Бұл ісіне адал, кәсі­бін сүйген әріптестеріміздің арқасы, – дейді аурухананың бас дәргері Сертай Сагеев. 

Қарғалы – Алматы қаласынан аса қашық емес. Сондықтан бұл мекенге де жас мамандар сирек келеді. Ал келгендер тұ­рақ­­тамай, кері қайтып жатады екен. Жалпы, бұл мұқым ауыл­дарға тән проблема. Өйткені  жас дәрі­герлердің жалақысы тө­мен, әлеу­меттік көтермелеу жоқ­қа тән, тұр­ғын үй жағдайы шешіл­меген... 

– Әрине, мәселе бар. Кемшілік кездеседі. Бірақ уақыт өткен сайын денсаулық сақтау саласының жағдайы оңалып келе жатқанын айтуымыз керек. Қаржыландыру артып отыр. Материалдық базамыз жаңғыртылуда. Кезең-кезеңімен аурухана ғимараттары күрделі жөндеуден өтіп жатыр.­ Ал кадр та­п­шы­лығы бар. Әсіресе жас ма­ман­­­дар­­дың ауылға келуі қиын­дау. Оның жайын жоғарыда айттым. Ал аурухана дәрігерлері ден­­саулық күзетіндегі жұмысын адал істеп келеді. Қазір медицина са­­ла­­сының бағыты алдын алу ша­ра­ларына бет бұрғаны белгілі. Про­филакториялық шараларға маңыз берудеміз, – деді сөз арасында бас дәрігер.

Профилакториялық шаралар­дың бастауында скрининг тес­тілеуі тұрғаны белгілі. Осы жерде тағы да ауыл адамда­рының дә­рі­герге дейінгі тексеруден өтуге селқостығы айтылады. 

– Скринингтен өту дәстүрге айналуы керек. Өкінішке қарай, тұрғындардың барлығы бұған ұдайы ниет танытпайды. Біз жұмыс барысында әр үйді аралап, адамдарды қолынан жетелеп келгендей боламыз. Ал алдын ала тексеру барысын­да ең ауыр дерттің өзінен жазы­лу­дың мүмкіндігі бар екенін тү­сін­діреміз, – дейді Қарғалы аудан­­дық ауруханасының профилак­тика және әлеуметтік-психо­логиялық көмек беру бөлі­мінің меңгерушісі Әуес Батанова.

Тәжірибелі дәрігердің айтуынша, скринингтен өтуге көп жағдайда үй шаруасындағы әйел­­дер ықылас танытпайды екен. Ал мемлекеттік, басқа да қыз­мет­шілерді жас мөлшеріне қарай медициналық тексеруден өту­ге міндеттеудің нәтижесінде, олар дәрігерге дейінгі тексеруден уақытында өтіп тұрады. 

– Қазір жұмыс берушілердің арасында Денсаулық сақтау министрінің «Скрининг ұйым­дастыру ережесін бекіту тура­лы» бұйрығын басшылыққа алу жолға қойылды. Бұл азамат­тардың арасындағы жүрек-қан та­мыр­лары ауруларын ерте анық­­тауға, басқа да дерттен ем­­­делуге мүмкіндік береді. Не­гізі скринингке әйтеуір өту мін­­­дет болғасын келген талай­ адам бойындағы болмашы дерт­­тің белгісі барын, мысалға қан қысымының немесе қант құра­мының жоғары екендігін біліп, ер­те емделуден кейін одан құлан таза жазылатынын естіп, алғыс ай­туда. Сондықтан жұртты жап­пай скринингтен өтуге шақы­рамын. Бұл жылдам әрі тегін,– дей­ді байырғы терапевт Әуес Әшекеқызы.

Қалмаханбет МҰҚАМЕТҚАЛИ,

«Egemen Qazaqstan»

Алматы облысы