Дүбірге толы дүние

Сенбі, 26 мамыр 2012 7:01

Мықтылардың дауға бармағаны жақсы

Өткен аптаның басты оқиғасы АҚШ-та өткен «Үлкен сегіздіктің» саммиті болды. «Сегіз мықтының» бірінші басшылары (Ресейден басқасы) бүгінгі таңдағы ең маңызды деген мәселелерді талқылап, оның қорытындысы бойынша өз пікірлерін білдірген декларация қабылдады.

Сенбі, 26 мамыр 2012 7:01

Мықтылардың дауға бармағаны жақсы

Өткен аптаның басты оқиғасы АҚШ-та өткен «Үлкен сегіздіктің» саммиті болды. «Сегіз мықтының» бірінші басшылары (Ресейден басқасы) бүгінгі таңдағы ең маңызды деген мәселелерді талқылап, оның қорытындысы бойынша өз пікірлерін білдірген декларация қабылдады.

Онда сөз бол­­ған мәселелерден бұ­­­рын саммиттің өт­­кі­­зілуі жай­ында­ғы әңгімеге жұрт көбі­рек назар аударды. Оған Ресей прези­­­денті Владимир Пу­­­­тин­нің бар­мағаны әр саққа жү­­гірткен әңгі­меге арқау болды. Бұл жөнінде Путиннің АҚШ прези­денті Барак Обамаға телефон шалып, түсін­діргенінен де жұрт хабардар. Ресей басшысы қатыса алмағанына өкіне­ті­нін, үкімет құрамын ай­қындау­мен айналысып жатқанын айтыпты. Көңілге онша қона қой­май­тын себеп. Сондықтан да жұрт оның бармау себебін басқа жақ­тан іздеп, түрлі болжамдарды алға тосты.

Расында да, Путиннің сол саммитке бару-бармауы басқосу иесі – Барак Обамаға да айтар­лықтай бас ауыртқан мәселеге айналды. Алғашында саммит Чикагода өтпек болып белгіленіп, айтарлықтай қаржы жұмсалса да, Путинге бола АҚШ президенті оны Кемп-Дэвидке ауыстырған. Өйткені, сол «Сегіздік» саммиті­нен кейін іле-шала Чикагода НАТО саммиті өтпек еді. Ал онда қаралатын мәселе Путинге ұна­майтыны белгілі. Барак Обама Ресей мен Францияның жаңа президенттерінің басқосуға қа­тысқанын қалаған еді. Бірақ Путин бәрі бір бармады, Медведевті жіберді. Мәскеу өкілі өз елінде екінші адам болғандықтан, «мық­тылар» ішіндегі ең төменгі тұлғаға айналды.

Енді саммитте қаралған мә­селелерге, оған байланысты қа­былданған шешімге келсек, бұл жерде жұрт пікірі әртүрлі. Біреу­лер онда бетбұрыс жасағандай шешім қабылданбады деп қом­сынған пікір айтты. Бұл – жалпы әлемнің мықты елдерінің саясатына қарсы бағыттағылардың сө­­­зі. Ал шын мәнінде бұл клуб­тың сипатында ондай нақты ше­шім қа­­был­дау жоқ. Әдет­те, бұл елдер­­­дің басшылары өзек­­­­ті мәсе­лелер жө­­­нін­­­­де пікір алмасады, ұсы­ныс­та­­­­­рын орта­ға салады.

Бұл тұрғыдан алып қара­ғанда, мықтылар, әсі­ресе, экономика, қаржы мәсе­ле­лері жөнінде ортақ пікірде екен­діктерін білдір­ді. Ұлыбритания премьері Дэвид Кэмерон бюджет тапшылығын қысқартып, банк­терді күшейтуге шақырса да, «Үлкен сегіздік» еуроаймақ елде­ріне сценарий ұсынбауға тиіс деді. Ал Барак Обаманың Еуропа елдерін жаңа жұмыс орнын ашып, экономи­ка­ның өсуіне ай­рықша көңіл бөлу­ге шақыруы да парасатты ұсы­ныс еді. Демек, олардың өздері осындай бағытты ұстанбақ. Гре­кияның өз ішінде Еуроодаққа және ХВҚ-ға қарсы көңіл күй басым болса да, «Сегіздік» бұл елдің еуроаймақта қалғанын жөн санайды.

«Сегіздік» тобында энергетика және азық-түлік мәселесі кең талқыланып, бұл жөнінде ортақ бағыт ұстану қажеттігі айтылды. Ал сыртқы саясат мә­селесіне бай­ланысты Ауған­­стан­дағы, Иран­дағы, Таяу-Шы­ғыс пен Солтүстік Африкадағы жағдайға баға берілді. Әсіресе, Сириядағы жағдай оларды көп алаңда­та­ты­ны аңғарылды. Бұл мәселеде «Се­гіздіктің» бір пі­кірде еместігі де белгілі. АҚШ президенті Сирия басшысы Башар Асадтың ке­туі қажет десе, Ресей басшы­лы­­ғы бұған қарама-қарсы пікірде.

«Үлкен сегіздіктің» саммиті айқай-шусыз, байсалды пікір алы­су рухында өтті. Оны әлем жұртшылығы күн сайын телеарналардан көріп те аңғарып отырды. Мықтылар арасында дау бол­мағаны жақсы. Олар дауласса, бас­­қа жұрт олардың соңынан ереді.

Сербия: көпшілік күтпеген жеңіс

Жексенбі күні Сербиядағы президенттік сайлаудың екінші турында оппозициялық Сербия прогрессивтік партиясының көсемі Томислав Николич жеңіске жетті. Оны жұртшылық күтпеген оқиға деп қабылдады.

Олай бағалау­дың да қисыны бар. Алдын ала жүргі­зілген сауалда­ма­­­ның болжамына қа­рағанда, қазіргі пре­­­зидент Бо­рис Тадич 16 пай­ыздық айырма­шы­лық­пен жеңіске жетуге тиіс еді. Жұрт бұған күмә­н­дана қоймаған. Бұған дейінгі 2004 және 2008 жылдардағы сайлауларда Тадич қарсыласы Ни­количті айқын ба­сымдықпен же­ңіп келген. Жалпы жұрттың ықы­ласы да қазіргі президент жа­ғында екені айқын аңғарылатын.

Мұндай бағаға Демократия­лық партияның көсемі, жалпы демократиялық блоктың жетек­шісі президент Борис Тадичтің ел басшылығындағы қызметі дә­лел көрінетін. Сонау Балкан соғысы­нан бергі уақытта талай саяси аласапыранды бастан кешкен Сербия Тадич басқарған тұста тұ­рақтылыққа ойысқан еді. Бұрын Югославия дейтін айтар­лықтай іргелі елдің негізі санал­ған Сербия өзімен одақтас бол­ған респуб­ликаларды уысынан шығармау мақсатында олардың біразымен соғысып, басқа нәсіл­ділерге қар­сы геноцидтік саясат жүргізгені бар. Кейінірек өз аума­ғындағы Косово өлкесінде де этностық тазалау шараларын жүзеге асырған. Сербия басшы­ларының мұндай әрекеттері ха­лықаралық қауым­дас­­тықтар тарапынан қатаң айыпталып, ақыр аяғында бұл рес­публикаға қарсы НАТО тарапынан күш те қол­данылған.

Бұл елдегі фашистік сипат ал­­ған радикалдық ұлтшылдық Сербияны тұйыққа тіреді. Олар­дың геноцидтік саясатына ха­лық­ара­лық деңгейде әділ баға беріліп, оны жүргізген ел басшылары ха­лықаралық сотта жазаларын алды. Сер­бия­ның халқы демо­кра­­­тиялық күш­тер­ді қолдап, елде айтар­лықтай жаңа тұр­паттағы билік жү­­йе­сі қалып­тас­ты. Соның басында Борис Тадич жүрді. Ол геноцид саясатын жүргізген әсіре ұлт­шыл­дық эле­­мент­терді әділ сот жолымен жа­залауға, елде демо­кратиялық жү­й­е­нің қа­лыптасуы­на жағдай жасады, еуро­палық кірігуге ай­рықша мән берді. Мұ­ны еуропа­лық қау­ым­дастық та жоғары ба­ғалап, Сер­бияны өз қатарына алу­ға есі­гін де ашқан. Міне, осындай үміт­кердің жеңі­луін жұртшылық күт­пеген оқиға санап отыр.

Жеңіске жеткен Томислав Николич кім еді? Ол біраздан бері саясат майданында жүр. Сонау әсіре ұлтшыл саясат жүргізген Слободан Милошевич үкіметінде вице-премьер де болған. Кезінде Еуропадан гөрі Ресеймен одақ­тас­қан жөн деп ұран да көтерген. Заманға бейімшіл Николич соңғы кезде Еуропамен кірігуді өз бағдарламасына қосып, халық­тың әлеуметтік жағдайын жақ­сар­туды өз партиясының ұраны­на айналдырды.

Біраз сарапшылар Николич­тің жеңісін Тадичтің өз мүмкін­дігін тым асыра бағалап, сайлау науқанын атүстілеу жүргізгені­нен көреді. Біреулер оны Батыс саясатының Балкандағы дағда­ры­сы санайды. Жалпы, Еуропа­дағы экономикалық дағдарыс, Грекиядағы жағдай сербтердің де Еуроодаққа деген көзқарасына өзгеріс жасағаны анық. Сондай-ақ соңғы кездегі елдегі әлеу­мет­тік жағдай адамдардың радикал­дық және ұлтшыл-патриоттық кө­ңіл күйіне әсер еткені де аңға­ры­лады. Осының бәрі қосылып, Тадичтің жеңілісіне соқтырды.

Томислав Николич – сербтер­дің көпшілігінің таңдауы. Әр ха­лық өз билігіне лайық деген сөз бар.

Мамадияр ЖАҚЫП,

«Егемен Қазақстан».