Қасым-Жомарт Кемелұлы сайлауалды үгіт-насихат науқаны барысында азаматтар, ең алдымен, барлық жерде әділдік орнатуды талап еткендігін, ал халықты толғандырып отырған басты мәселе – табыс көлемінің азаюы екендігін атап айтты. Мемлекет басшысының сайлауалды ұранында ерекше екпін түсірілгеніндей, әділдік үстемдік құрмайынша, еліміздің одан әрі өрлеуіне даңғыл жол ашылмайтындығы анық. Халық сенімін ақтауға серт берген Президент өзінің алдағы қызметінің 10 басым бағытын белгілеп, елге жария етті.
Бірінші бағыт – халықтың табысын арттыру мақсатында тұрақты және қарқынды экономикалық өсімді қамтамасыз ету міндеті қойылып отыр. Бұл ретте Қасым-Жомарт Кемелұлы үстіміздегі жылғы 27 наурызда Нұр-Сұлтан, Алматы, Шымкент қалаларының және облыс әкімдерінің қатысуымен өткен кеңесте экономикалық өсімге жетудің негізгі факторы инвестициялар, экспорт пен индустрияландыру болып табылатындығын атап айта келіп, бірқатар өңірлерде іскерлік белсенділікті әкімшілік кедергілер мен шектеулер тежеп отырғандығын сынға алғаны мәлім. Шетелдік қана емес, отандық инвесторлар да, әсіресе, жер алу, инженерлік желілер мен электр желілеріне қосылу мәселелерін шешуде бюрократтық әуре-сарсаңға түсіп, жергілікті шенеуніктерге жалынып-жалбарынуға мәжбүр екендігін атап көрсеткен болатын. Сондай-ақ үстіміздегі жылы құрылған Тікелей инвестициялар қорына Елбасы шешімімен Ұлттық қордан бөлінген 370 миллиард теңге биылдың өзінде айтарлықтай нәтижелер береді деп күтетіндігін қадай айтқан.
Екінші бағыт – сыбайлас жемқорлықты жою мақсатында Президент үстіміздегі жылғы 1 қыркүйекке дейін жемқорлықтың деңгейін мейлінше төмендетуге бағытталған реформалар топтамасы дайындалатындығын айтты. Қасым-Жомарт Кемелұлы үстіміздегі жылғы 20 мамырда өткізген сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл мәселелері жөніндегі кеңесте де елімізде жемқорлықтың дендеп кеткеніне алаңдаушылық білдіріп: «Бұл – батпандап кіріп, мысқалдап шығатын кесел. Осы ауруды қазір шұғыл түрде емдемесек, ертең кеш болуы мүмкін», – деген болатын. Мемлекет басшысы жер учаскелерін бөлу, балабақшалардан орын беру сияқты қарапайым адамдардың мұқтаждықтарын шешуге қоғамдық бақылауды күшейту, бюджеттік саясаттың ашықтығын қамтамасыз ету, мемлекеттік қызмет көрсетуді электронды нұсқаға көшіру, мемлекеттік сатып алу жүйесін жетілдіру, бизнеске әкімшілік қысымды төмендету, мемлекеттік функцияларды бәсекелестік ортаға беру, қол астындағы қызметкерлердің жемқорлық қылмыстық әрекеттері үшін бірінші басшыларға жауаптылық жүктеу бойынша нақты тапсырмалар бергендігі қоғам тарапынан толық қолдау тауып отыр. Қоғамды жегі құрттай жеп жатқан келеңсіз құбылыспен күресті одан әрі күшейту үшін жақында Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл ұлттық бюросы Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің құрамынан шығарылып, Президентке тікелей бағынатын жеке агенттік болып қайта құрылғандығы да құптарлық қадам деп білемін. «Қойшы көп болса, қой арам өледі» дегендей, министрліктердің аумақтық департаменттерінің санын да барынша қысқартатын кез жетті.
Үшінші бағыт – сот және құқық қорғау жүйесін реформалау жайлы кейінгі жылдары көп айтылып жүр. Алайда, соттар заңның үстемдік құруына толық кепіл болып отыр деп айтуға әлі ерте. Сондықтан да Президентіміз: «Судьялар мен осы қызметтен үміткерлерді бағалау және іріктеу жүйесін қатаңдату керек», – деп орынды талап қойды.
Төртінші бағыт – жаңа жұмыс орындарын ашу және халықты лайықты жалақымен қамтудың әлеуметтік маңызы зор. Сондықтан да Мемлекет басшысы: «Мемлекеттік бюджеттің қаражатын, ең алдымен, келешегі зор мақсаттарға және жаңа жұмыс орындарын ашуға бөлу қажет», деп, Үкіметке нақты міндет жүктеді. Осы орайда, ең алдымен, Қасым-Жомарт Кемелұлының сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл мәселелері жөніндегі кеңесте тиімсіз «имидждік» жобалар мен бағдарламалардан бас тарту, даңғойлық пен ысырапшылдыққа жол берген шенеуніктерді қатаң жазаға тарту жөнінде берген тапсырмаларын бұлжытпай орындау қажет деп ойлаймын. Парламент депутаттары көтеріп жүрген тағы бір өзекті мәселе – Елбасы тапсырмасына сәйкес биыл біршама көтерілген ең төменгі жалақы мөлшерін алдағы уақытта мүмкіндігінше арттыра түсу қажеттігі де анық. Мұның өзі, әсіресе, жалақылары төмен ауыл шаруашылығы жұмыскерлерінің жағдайларын жақсартуға оң ықпалын тигізер еді.
Бесінші бағыт – тұрғын үй мәселесін шешу мақсатында Мемлекет басшысы түрлі санаттағы азаматтардың қолжетімді баспанаға ие болуына айрық-ша назар аударып, Үкіметке бірыңғай тұрғын үй саясатын әзірлеуді міндеттеді. Осы орайда Елбасының Nur Otan партиясының ХVIII съезінде берген тапсырмасына сәйкес, ең алдымен, көп балалы отбасыларды тұрғын үймен қамтамасыз етуге бағытталған шаралар қолға алынғандығын айта кеткен жөн. Мәселен, Парламент таяуда көп балалы отбасылардың Ұлы Отан соғысының ардагерлерімен және жетім балалармен қатар, бірінші кезекте тұрғын үй алу құқығын заңдастырды. «Нұрлы жер» бағдарламасы бойынша 2019-2025 жылдары тұрмысы төмен көп балалы отбасылар үшін 40 мыңнан астам жалға берілетін пәтерлер салынбақшы. Биыл осындай 6 мың пәтер пайдалануға берілмек. Бұдан бөлек, қазір тұрғын үй кезегінде тұрған 32 мыңдай көп балалы отбасының атаулы әлеуметтік көмекке мұқтаж емес бір бөлігінің Тұрғын үй құрылыс жинақ банкінен 20 жылға мөлшерлемесі 2 проценттік кредит алып, жайлы баспана сатып алуына мүмкіндік туғызылды.
Әрине, әлі де ойланарлық мәселелер де бар. Айталық, Үкімет ауыл тұрғындарының Нұр-Сұлтан, Алматы және Шымкент сияқты ірі қалалар мен облыстардың орталықтарына көшу үрдісі тоқталмайтындығын ескеріп, оларды жұмыс күші жетіспейтін, қоныс аудару бағдарламасына енгізілген өңірлерге көшіру мәселесін қарастыруы қажет деп санаймын. Себебі Солтүстік Қазақстан облысының әкімі Құмар Ақсақалов жуырда әлеуметтік желілерге шығып, жұмыс күші артық облыстардан Қызылжар өңіріне қоныс аударуға келісетін механизаторлардың, мұғалімдер мен дәрігерлердің көп балалы отбасыларына болашағы бар деп танылған 150 елді мекенде жайлы коттедждер салғызып беруге уәде етті. Міне, осы бастаманы Үкімет жан-жақты қолдаса және оны жұмыс күші жетіспейтін, демографиялық ахуалы төмен Қостанай, Павлодар және Шығыс Қазақстан облыстарында да енгізсе, құба-құп емес пе?!
Президент алтыншы бағыт – әділетті әлеуметтік саясат жүргізу екендігін атап көрсетті. Мемлекет басшысы мұғалімдердің ғана емес, дәрігерлердің де мәртебесін көтеретін заңдар қабылдауды ұсынды. «Алты алаштың баласы бас қосқан жерде төр – мұғалімдікі» деп, Мағжан Жұмабаев айтқандай, ұстаз беделі көтерілмей, білім беру саласы алға баспайтыны анық.
Жетінші бағыт – өңірлерді дамытудың жаңа бағдары ретінде «Қуатты аймақтар – қуатты Қазақстан» қағидасы қуатталып, азаматтарды толғандырған өзекті мәселелерді жергілікті деңгейде шешу тапсырылып отыр. Жергілікті өзін өзі басқару жүйесі одан әрі нығайтылмақшы. Алдағы уақытта, әсіресе демографиялық ахуалы төмен, автомобиль жолдары нашар, білім беруде, медициналық қызмет көрсетуде және таза ауызсумен қамтамасыз етуде елеулі проблемалар бар солтүстік өңірлерге айрықша назар аудару қажет деп ойлаймын.
Сегізінші бағыт ретінде Мемлекет басшысы «Рухани жаңғыру» бағдарламасы басты рухани бағдарымыз болып қала беретіндігін және оны алдағы уақытта жас ұрпақты тәрбиелеуге бағыттау қажеттігін айтты. Бұл ретте ойланарлық мәселелер де бар. Әсіресе, бұқаралық ақпарат құралдары мен әлеуметтік желілердің қоғамдық санаға тигізіп отырған ықпалын талдап, талқылап, оларды мемлекетшілдік ұстанымды, ұлттық құндылықтарды қастер тұтуға міндеттемей болмайтындығы даусыз. Әйтпесе, телеарна арқылы қыз абыройын ақшаға сатуды насихаттау сияқты жұртшылықтың орынды наразылығын туғызған шектен шығушылықтар тыйылмасы анық.
Тоғызыншы бағыт – сыртқы саясатта Мемлекет басшысы сындарлы, теңдестірілген, көпвекторлы бағытымызды одан әрі жалғастыратынымызды, әлемдік аренада ұлттық мүддемізді нық ілгерілетіп, қорғайтындығымызды мәлімдеді. Президенттің «Еліміздің сыртқы саяси қызметі Отанымызға, ұлттық бизнеске, әр азаматқа нақты пайда әкелетін болады» деген сөзі Елбасының Сыртқы істер министрлігіне елімізге шет мемлекеттерден инвестиция тарту міндетін жүктеген шешімінің дұрыстығын тағы бір қуаттағанын аңғартады.
Оныншы бағыт ретінде жас ұрпаққа ерекше назар аударған Мемлекет басшысы жастарымыздың алдында Қазақстанның дамуында шешуші рөл атқару, прогрестің қозғаушы күші болу міндеті тұрғандығын атап айтты. Елбасының жастарға жасаған қамқорлығы одан әрі жалғастырылып, оларды жұмысқа орналастыру бағдарламалары енгізілмекші, мемлекеттік қызметтің барлық деңгейіне жас талантты басқарушыларды ілгерілету үшін «Президенттің кадрлық резерві» қалыптастырылмақшы. Бұл ретте Президенттің жаңа кадрлық тағайындаулары көпшіліктің көңілінен шыққандығын, билікке білімді де білікті, келешегі зор жас басшылар келіп жатқандығын айтқан жөн.
Мемлекет басшысы алға қойған маңызды міндеттерді ойдағыдай іске асыру үшін, ең алдымен, қоғамымыздағы тұрақтылық пен келісімді көзіміздің қарашығындай сақтауымыз қажет. «Біздің азаматтарымызды билік пен қоғам диалогын дамыту мәселесі қатты толғандырады. Мұндай диалог пікір алуандығын мойындау негізінде құрылуы тиіс. Түрлі пікірлер, бірақ біртұтас ұлт. Міне, басты бағдарымыз. Сондықтан мен Қоғамдық сенімнің ұлттық кеңесін құрған жөн деп шештім. Кеңеске, жастарды қоса алғанда, бүкіл қоғам өкілдері кіретін болады», деді Қасым-Жомарт Кемелұлы. «Келісіп пішкен тон келте болмас» демекші, Президенттің халық пікірімен санасуға ерекше мән беріп отырғаны елдің бірлігін нығайта түсері хақ. Ал бірлік бар жерде береке де болатындығы күмәнсіз.
Кәрібай МҰСЫРМАН,
Парламент Мәжілісінің депутаты, Nur Otan партиясы фракциясының мүшесі