Өз елінде жүріп өгейдің күйін кешу өзекті жанды өкіндірмей қоймасы анық. Бұл өкініш біреудің ғана емес, талайлардың тынысын тарылтып, ақырында санасын сілкісе, «тиісті сыбағасынан жаман ғана құр қалады» дегендей мазмұндағы ой жүйкеге тиіп, жүректі шаншытса, қиын.
Қоғамдағы әлеуметтік мәселелердің барлығын түбегейлі шешіп тастамаса да, осы бағыттағы қордаланған жағдаяттарды еңсеруге барынша күш салу, қандай түйткіл болса да соны шешуге қатысты өзінің жоспарын ұсыну өзін әлеуметшіл санайтын мемлекеттің басты міндеті болса керек. Әлеуметтік мемлекет халықтың әл-ауқатын көтеру, тұрғындардың қордаланған мәселелерін оңтайлы шешу қадамдарымен сипатталады. Десек те, бұл сипаттама әлеуметтік мемлекеттің шынайы келбетін көрсете алмауы мүмкін. Негізінде, күрделі мәселелердің алдын алу, халықтың көкейіндегісін дер кезінде білу, қоғамдағы түрлі топтардың қажетін ертерек түсіну әрі қалыптасқан жағдайға қарай сауатты шаралар қабылдау нағыз әлеуметтік мемлекеттің болмысын көрсетеді.
Елімізде сыбайлас жемқорлық, аз қамтылған көп балалы отбасылар, еліміздің демографиялық өсіміне кері әсерін тигізіп отырған ажырасулар, баспана, еңбекақыдағы сәйкессіздік жайы және басқа да жағдаяттарға қатысты көңілсіз көрсеткіштер көптеген мәселенің қордаланып қалғанын аңғартады. Бұл өз кезегінде алдын алу, тиісті органдардың жағдайды уақытында бақылау, көре білу деңгейінің төмендігін айғақтайды. Осылайша дер кезінде қимылдамау, яғни мәселені асқындырмай еңсермеу экономикаға аз ауырлық түсірмейді.
Қоғамымыздағы көптеген саланың жай-күйіне сыни көзбен қарап, ондағы түйткілдерді нақты анықтау ісі тым кенжелеп қалғандай. Түрлі салалар бойынша мәселенің мәнісін, күрделілігін «естіртетін», «ескертетін», қоясын қопаратын құрал халықтың ашу-ызасын тудырған тосын көріністер мен адам шығынына әкеліп соқтырған оқыс оқиғалар ғана болып отырған сыңайлы. Құлақ асуға, тексеріп білуге мүмкіндігі мол мемлекеттік құрылымдардың өз ресурсын тиімді пайдалана алмай, қоғамды дүр сілкіндірген оқыс оқиғалар арқылы ғана мәселеге мән беруі, әлгі келеңсіздіктің салдарымен күресуге ғана күш жұмсауы қынжылтады. Мемлекеттік органдардың оқыс оқиғаларға «сүйеніп» қана іс-қимыл жасауы, шешім қабылдауы жақсы үрдіс емес. Тосын оқиғалардың ғана «ескертпесіне» қарай қадамдар жасау үстірт қабылданған, өзін өзі ақтамайтын шешімдердің пайда болуына соқтыратынын да қаперден шығармауымыз керек...
Қоғамдық көңіл күйдің төмендеуіне нендей мәселелер тікелей әсер етіп отырғанын саралап, соның нәтижесіне қарай нақты іс-қимылға көшу қай мемлекет үшін де маңызды. Бұл жерде қоғамдық көңіл күйдің деңгейін өлшейтін мемлекеттік «барометр» үлкен мәнге ие. Мұндай «барометрі» дұрыс жұмыс істемейтін мемлекет қауқарсыз келеді. Сондықтан бізге осы мемлекеттік «барометрдің» (егер бар болса) уақыт талабына сай жұмыс істеуін қамтамасыз ету керек. Әйтпесе «жауырды жаба тоқу», бәрін жақсы деп көрсету шындықпен бетпе-бет келгенде берекені қашырады.
Біз жоғарыда жалпылама жағдайға тоқталдық. Дегенмен, осы арада бүгінде халықтың сеніміне селкеу түсіріп, елдің көңіл күйіне кері әсер етіп тұрған, қаншама рет қоғам, БАҚ тарапынан айтылса да мемлекеттік органдар жағынан шынайы ақпаратқа сүйенген, жағдайды түсіндірген тұшымды сөз арналмай келе жатқан өзекті мәселелердің біріне тоқтала кетсек. Ол – еңбекақы төлеудегі айырмашылықтарға, яғни еліміздегі шетелдік компанияларда еңбек ететін отандастарымызға сырттан келгендерге қарағанда жалақының аз төленуіне қатысты.
Елімізде түрлі салаларда бас мердігер немесе қосалқы мердігер ретінде белгіленген шетелдік ірі компаниялар тиімді келісімшарттар арқылы өз маман-жұмысшыларына жоғары еңбекақы төлейтіні белгілі. Ал жергілікті суб-қосалқы мердігер құрылымдардың жұмысшылары жалақысы мардымсыз қара жұмыстар атқарып, өз жерінде өгейдің күйін кешуде. Бұл өз кезегінде көптеген отандастарымыздың ашу-ызасын туғызып отыр.
Атқаратын тиісті міндеттері ұқсас шетелдік және қазақстандық еңбеккерлердің жалақысындағы үлкен айырмашылықты көрсететін дәлелдер көп. Осы орайда халықаралық тәжірибелерге жүгініп, жұмыс берушілерді «ауыздықтайтын» нақты тетіктерді қолдану маңызды. Әйтпесе шетелдік компаниялармен арадағы келісімдердің талаптары мен нормалары қазақстандық қоғамның «көңілін қалдырудан» тыйылмай, әлгі шетелдік компаниялардың өз елдерінен жұмысшы күшін тартуын жалғастыра бермек. Бұл шетелдік кəсіпорындардың қазақстандық мамандарды даярлау, жаңа кəсіпке баулу жөніндегі міндеттемесіне жүрдім-бардым қарайтынын көрсетеді. Соның кесірінен қоғамдық көңіл күйді түсіретін аталған өткір мәселе қордалана түседі...