«Тәртіпке бағынған құл болмайды, тәртіпсіз ел болмайды». Батыр Бауыржан Момышұлының осы бір қанатты сөзі бүгін де Алаш азаматтарының жігерін жанып, рухын шыңдап келеді. Осындайда темірдей тәртіп пен мұқалмас намыс десе ойымызға ең алдымен ел тыныштығының күзетінде тұрған Отан қорғаушылар түсер еді. Ал әскердегі құқықтық тәртіп пен заңнаманы сақтау мақсатында жарғақ құлағы жастыққа тимей келе жатқан маңызды орган – Қазақстанның әскери полициясы.
Ширек ғасырға жуық кезеңді еңсерген отандық әскери полицияның тарихы сонау 1997 жылдан бастау алады. Дәл осы жылы 22 сәуірде Қазақстанның Тұңғыш Президенті – Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев «Қазақстан Республикасының Құқық қорғау органдары жүйесін одан әрі реформалау жөніндегі шаралар туралы» Жарлыққа қол қойған болатын. Бұл – ел тәуелсіздігінің алғашқы жылдарында жасалған тың қадамдарының бірі еді. Себебі ТМД аумағында мұндай орган болған жоқ.
Аталған Жарлықпен құқық қорғау органдары жүйесін реформалау мәселелерін қарау жөніндегі мемлекеттік комиссия құрылды. Қысқа мерзімде әскери полиция туралы ереже әзірленіп, бекітілді. Оған сәйкес Қарулы Күштер құрамында құрылған органның міндеттері мен қызметтері айқындалды.
– Басты міндеті әскери құқықтық тәртіпті сақтауға негізделген арнайы әскери бөлімнің құрылуы – Елбасының көрегендігі дер едім. Мұндай шешімге келуге әскер қатарындағы кәсіби мамандардың біртіндеп қызметінен қол үзуі мен іргесін енді қалаған жас мемлекеттің Қарулы Күштері қатарында пайда болған қылмыстық жағдайлар түрткі болды. Мұндай жағдайда еліміздегі әскери полицияның ірге қалауы да оңайға соқпағаны белгілі. Іс жүзіндегі тәжірибенің болмауынан жоқтан бар жасауға тура келді. Кадрларды іріктеп алудан бастап, материалдық-техникалық жабдықтармен қамтамасыз етуге дейінгі түрлі ұйымдастыру жұмыстары жүргізілді, – дейді Қазақстан Қарулы Күштері Әскери полициясы бас басқармасының бастығы, полковник Бауыржан Лекеров.
Бұл жұмыста шетел тәжірибесі де назардан тыс қалған жоқ. Себебі әскери полиция әлемдегі 40-тан астам елде, соның ішінде АҚШ-та, Германияда, Францияда, Ұлыбританияда, Қытайда тиімді жұмыс істеп келген болатын. Ал Қазақстан болса жоғарыда айтқанымыздай, бұрынғы кеңестік кеңістіктегі елдердің алғашқысы болып осы әскери полицияны құра білді. Бүгінде осыған ұқсас институттар Ресей, Беларусь, Армения, Әзербайжан, Грузия қарулы күштерінде, сондай-ақ Балтық жағалауы елдерінде енгізіліпті.
Алғашқы жылдары әскери полицияның міндеті әскери көлік құралдарының жол қозғалысы қауіпсіздігін қамтамасыз етумен, патрульдеумен, әскери қызметшілерді іздестірумен және әскери қылмыстарды анықтаумен шектелді. Бұл жұмыс өз нәтижесін беріп, құқық бұзушылықтар мен қылмыстардың саны азайды. Кейін елімізде 2005 жылы 21 ақпанда қабылданған «Әскери полиция органдары туралы» заңға сәйкес әскери полицияның міндеттері мен қызметінің ауқымы кеңейтіле бастады. Ол Қарулы Күштерде сыбайлас жемқорлыққа қатысты құқық бұзушылықтардың алдын алу бойынша өкілеттікке ие болды.
Әскери полиция тарихында кинологиялық қызметтің пайда болуы да аса маңызды еді. Оны талап етілетін жоғары деңгейге шығару үшін орасан зор жұмыс атқарылды. Қазір кинологтар мен қызметтік иттердің кәсібилігі Қазақстанда танылып, халықаралық деңгейде бағаланды. Оған кинологиялық бөлімшелер арасындағы әскери халықаралық ойындардағы «Адал дос» сайысында қол жеткізілген жүлделі орындар дәлел.
Әскери қызметшілерді іздестіру бойынша да ауқымды жұмыс атқарылып келеді. Өткен 23 жылдың мұғдарында әскери полиция қызметкерлері ресми іздеуде жүрген алты мыңнан астам әскери қызметшіні тапты. Тың тәсілдер бағдарға алынып, Интерпол жүйесінде іздеу салудың дербес субъектісі болуға мүмкіндік пайда болды. Осылайша Венгрия, Түркия, Чехия, Ресей сынды елдерде іздестіру жұмыстары қолға алынды. Құқық қорғау және арнайы органдардың ақпараттық алмасу жүйесіне қол жеткізілді.
Былтыр тамызда әскери полиция органдарының қызметі әскери қызметтің қауіпсіздігін қамтамасыз етумен толықтырылып, осы мақсатта жеке басқарма құрылды. Оған барлық әскери бөлімдерде, жергілікті әскери басқару органдарында әскери қызмет қауіпсіздігін бақылау бойынша міндеттер, сондай-ақ барлық ықтимал тәуекелдерді азайту бойынша алдын алу жұмыстарын жүргізу жүктелген.
Бүгінде әскери полицияның қызметі Қазақстанда қабылданған карантиндік шаралар мен төтенше жағдай режімі кезеңінде де тиімділігін көрсетуде.
– Бүкіл әлем коронавирус пандемиясынан зардап шегіп жатқан бұл ауыр кезеңде әскери полиция органдары алғашқылардың бірі болып қауіпті инфекциямен күресуге бел буды. Бүгінде гарнизондардағы мыңға жуық әскери полиция қызметшілері қоғамдық тәртіп пен азаматтардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында алдыңғы шепте жүр. Олар блок-бекеттерде тәулік бойы кезекшілік атқарып, қалалар мен елді мекендерді дезинфекциялауға негізделген арнайы әскери техниканың қозғалысын қадағалайды. Ішкі істер министрлігімен бірлесіп, патрульдеу қызметіне атсалысады, – дейді Б.Лекеров.