Өрісі кең өнер ордасы

1940 жылдары Талдықорған өңірінде Қаратал, Еңбекші және Ақсу колхоз-совхоз театрлары жұмыс істеді. 1955 жылы Ми­нистр­лер Кеңесінің қаулысы негізінде осы өнер ошақтары бі­рігіп, Талдықорған облыстық дра­ма театры құрылады. Қаулыға сәй­кес құрылған мемлекеттік комис­сия бұрынғы колхоз-сов­хоз театрларының киім-кешегі, декорациясы, бутафория, рекви­зиттері облыстық деңгейдегі өнер ошағына берілуіне барынша көңіл бөлген екен. Жиырма шақты әртістің басын қосқан жаңа театр директорлығына музыкант Кәміл Нұрымов, бас режиссері болып Жақып Әбілтаев тағайындалады. Осы уақытқа дейін аудан көлемінде ғана өнер көрсетіп келген театр ұжымының алғашқы қойылымы «Ақан Сері –Ақтоқты» болады.

Бірақ КОКП ОК бірінші хатшысы Никита Хрущевтің нәти­жесіз реформасы салдарынан 1960 жылы Талдықорған облысы тарайды да шығармашылық ұжым Қызылорда обкомының өтініші бойынша Сыр өңіріне қоныс аударатын болады. Бес жыл ішінде 22 қойылым сахналап, тәжірибе жинаған театр 1960 жылы 16 нау­рыз күні Қызылордаға көшіп келді. Обалы не керек, Сыр жұрты өнер ұжымын жақсы қарсы алыпты. Келе сала әртістерге баспана беріліп, театр жаңадан бой көтер­ген мәдениет үйіне орналасты.

Жаңа ұжымның басшысы Са­ғымбек Рақышев пен бас режиссер Жақып Әбілтаев Жетісудан Жі­бек Бағысова, Шолпан Бәкі­рова, Айнатай Жанаспаева, Ырыс­тай Адамжанова, Нағима Сүйін­дікова, Халық Сауырықов, Тұ­рыс­жан Айнақұлов, Әбдіқұмар Кәнетов, Серік Шотықов, Ұлпатай Бая­ділова, Қыдырма, Кәшифа Көпбаевтарды бастай келді.

Сөз реті келгенде айта кетейік, Талдықорғанның Үштөбесінде құ­рылған тағы бір өнер ұжымы – кәріс театры да 1959 жылы Қы­зылордаға көшіп келген еді. Сол жылы Сыр жеріндегі алғашқы қойылымын «Қозы Көрпеш  –  Баян сұлу» пьесасымен ашқан кәріс театры ұжымындағы Са Ен, Ким Ден секілді белгілі өнерпаздар қазақ әріптестерімен етене араласып, тәжірибе алмасып тұрыпты. Бұл театр 1966 жылы республикалық мәр­тебеге ие болып, Алматыға қоныс аударады.

Сырға қоныс тепкен өнер ұжы­мы небәрі үш ай ішінде «Абай» тра­гедиясын сахнаға шығарды. Облыстық партия комитетінің ұй­ғарымымен қойлымды сахна­лауға көмек көрсету үшін Алматы­дан әйгілі театр режиссері Асқар Тоқ­панов шақыртылады. Көнекөз көрермендер 3 күн қатарынан қо­йылған премьерада халықтың зал­ға сыймай, спектакльді тіке­сі­нен-тік тұрып көргенін еске алады.

Осыдан кейін «Қаракөз» спек­такліне режиссер болып Алма­тыдан арнайы шақырылған Мен Дон Ук жаңа есім – Жібек Бағы­сованы ашты. Көркемдік тұтас­тығынан селкеу сезілмеген қойылымда Қаракөзді сомдаған Бағысова үшін өнерге даңғыл жол басталып еді. «Қаракөзде» бірі – Асан, бірі – Дулат болып ой­наған Тұрысжан Айнақұлов пен Серік Шотықов Сырдағы театр­дың алысқа самғайтын қуатын танытқан болатын. Алғашқы қада­мы сәтті басталған өнер ұжымы­ның табысты жолы бүгінге дейін жалғасып келеді.

Аға буынның жолын әр жылдары көптеген талантты толқын жал­ғады. 1967 жылы Нартай Беке­жанов есімін иеленген өнер ұжы­мы талай биіктерге қол жет­кізді. Қазір Қазақстанның ең­бек сіңірген әртісі Бақытбек Ал­пысбай, Қазақстанның еңбек сіңір­ген қайраткері Кәмила Әбжанова, мәдениет қайраткерлері Бектеміс Ботбаев, Зәлипа Төлепова, Ал­магүл Артықбаева, мәдениет сала­сының үздіктері Айгүл Байдалиева мен Бақытбек Темірбеков, «Серпер» жастар сыйлығының лау­реаты Қарлығаш Айтжанова, Ұғым Баймаханов, Зәуре Көздібаева, Сырым Әбдіразақов, Арай Кө­шім­баев секілді өнер иелері театр­дың өркендеуі жолында аянбай тер төгіп жүр. Осыдан 6 жыл бұ­рын театрдан жастар труппасы құ­рылып, қазір қойылымдардан кейінгі толқынның тегеуріні анық байқалады.

 Соңғы жылдар бедерінде өнер ұжымы шетел сахналарына шыға бастады. Сыр жерінде тұрақты түрде ұйымдастырылып келе жатқан «Қорқыт және ұлы дала сазы» атты халықаралық фольклорлық фестиваль аясында ТҮРКСОЙ ұйымының қол­дауымен 2012 жылы Түркия­ның Кония қаласында өткен «Мың тыныс және бір дауыс» атты түр­кітілдес театрлардың ха­лық­ара­лық фестиваліне Торғай Нар­дың «Төбекөз» спектаклімен қаты­сып, арнайы дипломмен марапатталды.

– Ел ішіндегі өткен фести­валь­­дар­дағы табысымыз бір төбе. 2014 жылы осы Қызылорда қала­сынд­а Сәбира Майқанованың 100 жылдығына арналған Қазақ­стан драма театрларының XXII республикалық фестиваліне «Қаракөз» трагедиясымен қа­тысып, екі номинация иелендік. Осы жылы театр Астана қала­сында өткен халықаралық тілдер фестивалі аясында Лон­доннан, Санк-Петербургтен келген өнер ұжым­дарымен қатар Ду­лат Исабековтің «Ескі үйдегі екі кез­­десу» пьесасын сахналады. Шетел­дік қонақтар біздің спек­такльді жоғары бағалап, театры ұжымы фестиваль жеңімпазы ретінде 2015 жылдың сәуір айында Лондонда қазақ тілінде спектакль қойды. Британ корольдік музыкалық театры сахнасындағы бұл спектакль талғампаз ағылшын жұр­тының көңілінен шығып, олар театр артистеріне айрықша ілтипат біл­дірді, – дейді театрдың көр­кемдік жетекшісі Хұсейін Әмір-Темір.

Қазақстан мен Әзербайжанның дипломатиялық қарым-қатынас­тарына 25 жыл толуына орай 2017 жылы бауырлас мемлекеттің Баку және Шеки қаласының көрер­мендеріне Мирза Фатали Ахундзаденің «Кетпейсің! Бол­ды, кетпейсің…» комедиясын ұсын­ды.

Шотландия елі Эдинбург қа­­­ла­­сында өткен халықаралық «Фриндж» өнер фестиваліне Ғабит Мүсіреповтің «Қозы Көр­пеш – Баян сұлу» пьесасының желісі бойынша сахналанған «Ақбаян» драмасымен қатысып, спектакль режиссері Хұсейін Әмір-Темір, артистер Зәлипа Тө­лепова, Қанат Архабаевтар Еуропаның «Алтын кітабына» енді. Былтырғы жыл соңында театр­ академиялық мәр­тебе ие­ленді. Бас­тауын жер жән­наты Жетісудан алып, отауын ежел­гі ұзандар үні тербеген Сырға тік­кен театрдың бүгінде өрісі кеңей­ді. Талай биікті бағындырды.

Ең бастысы – өнер ошағының оты маздап жанып тұр.

ҚЫЗЫЛОРДА