Сәруар шақтың сәлемі

Бұл ән – жастық шақтың сәлемі. Сізді баяғы албырт күн­­­нің аспанына қайта ертіп апа­рады. Өткен ғасырдың есте­лігін маңғаз шолып отырып, сарғайған граммофонға жай­ғасқан ескі пластинкадан өзі­ңіздің баяғы дауысыңызды естисіз. Күйтабақта ойнаған таныс һәм бейтаныс музыкадан арманға толы көктемнің жұпар лебі еседі. Сұлуды сүйем деуге бата алмай, ең шешуші сәтте тіліңді тістеп тұрып қалған аң­ғал кейпің, ақжүрек көңілің бәрі-бәрі бір-бірімен байланы­сып, жүрегіңді толқытады. Бой­­жеткенді би кешіне шақы­рып алып, билей алмай кеткен жігіт­тің күйіне түсесіз. Жан қал­таңыздан түспейтін ға­­шықтық хатты иесіне беруге оқ­талған мезетте, тартпаңызда тарс ұмытып кеткеніңіз де ойыңызға оралады. Сол күні көзіне тік қарауға бата алмай, ұрлана қарағаныңыз. Осылай әуезді әуеннің ырғағына бал­қып отырып, ұмыт қалған сә­руәр сәттерді кинолентадай қай­­та бір шолып өтесіз.

Әлемді өзіне еліткен әннің құдіреттілігі. «Bésame mucho» – «Бесаме мучо». Төрткіл дү­ниені баурап алатындай бұл туын­дының нендей қасиеті бар дейсіз ғой. Шартарапты шыр ай­налған композицияның шығу тарихы тіпті қызық. Сенсеңіз, «сүй мені» деп жырлаған мекси­калық қыз Консело Веласкес сол кезде әлі сүйісіп те көрме­ген екен. Махаббатқа осынша­ма мән бергені содан да болар. Ару қыз католиктік монас­тырь мектебін бітірген бетте, бар­лық бос уақытын тек шы­ғар­ма­шылығына арнайды. Ав­тор испан композиторы Энри­ке Гранадостың фортепьянода ой­наған пьесасын тыңдап, қатты әсерленеді. Сол сұмдық әсер­ден арыла алмай 1940 жы­лы өзінің 20 жасқа толған туған күнінде жаңа ән өмірге келеді. Ең ғажабы, аталған туынды екінші дүниежүзілік соғыс кезінде өте танымал болып, ерін майданға аттандырған қыз-келіншектерге күш-қуат сый­лаған екен. Олар осы әнді қайыра қосып, сүйгендерін ұзақ сапардан сарыла күткен көрінеді.

Әннің атауы негізгі маз­мұ­нын сақтай отырып, әр тілде әр­түрлі аударылған. Біз «Шексіз сүй мені» деп атадық. Музыка сыншылары XX ғасыр­да ең көп орындалған екі ән бол­са, соның бірі «Bésame mucho»­ екенін жазып та, айтып та жүр. Олай демесі бар ма? Әлем­нің 20 тілінде орындалған әннің әлі өмір сахнасынан түс­пегені оның асқақтығынан хабар беретіндей.

Ән жарыққа шыққан соң­ Кон­село Веласкес әуені мен мәтінін біріктіріп, өзі туып-өскен Гвадалахара қала­сын­дағы радиоға жібереді. Тың­дармандар туындыны бірден жылы қабылдап, авторды ра­диостансаға марапат­тау үшін шақырады. Әйтсе де тумысынан өте ұяң қыз сый­лықты алу­ға құрбысын жібе­реді. Оның бұл әрекетіне като­ликтік тәр­биесі себепші болса керек. Басында елдің бәрі ән­нің иесі құрбысы екен деп жүр­генімен, артынан шындық ашылады.

Иә, Мексика ұлттық консер­ваториясы түлегінің испан тілінде жазылған лирикасы Латын Америкасын аттап өтіп, дү­ниені тамсандырарына о бас­та ешкім сенбепті. Бірақ, уақыт ұлы шығарманы өз биі­гіне кө­теріп, дәуір алмасса да қоғам жадына мәңгі құйды.

Әннің тұңғыш орындаушысы Эмилио Туеро еді. «Бесаме мучоның» алғашқы жазбасынан оның дауысы естіледі. Алайда кубалық болеро жанрын­да жазылған композиция чилилік әнші Лучо Гатиканың репертуарына енген кезде шынымен танымал бола бастады. 1944 жылы америкалық әнші Джимми Дорси орындап, АҚШ-та хитке айналдырды. Әрбір әнші өзінің дауыс диапазонына сәйкес әртүрлі стильде орындады. Мәселен осы тұста Пласидо Доминго, Андреа Бо­челли, Хосе Каррерас сынды өнер тарландарын түстеп кетпесек болмайтындай. Ол ол ма әйгілі «The Beatles» тобы концерттерінде жанды дауыс­та орындап, тіпті түр­лен­діріп әкетті. Сол заманда романтиктің образын сом­даған Элвис Пресли мен әнге сиқырлы сезім реңкін берген Фрэнк Синатраның орындауында ел есінде мәңгіге сақталды.

Көп ұзамай аталған ком­пози­ция «Үш атты» дисней ани­мациялық фильмінің саунд­трегіне айналды. Одан кейін 1980 жылы «Мәскеу көз жасына сенбейді» кинокартинасында тыңдармандармен қай­­­та қауышып, кеңес идеоло­гиясының кәдесіне жарады. Мексикалық Лос Панчос тобы­ның нұсқасында жол тартқан туынды, қазақ даласында да өз қолтаңбасын қалдырып кеткен еді.

Өмірінің соңынан дейін ком­позитор Консело Веласкес әннің неліктен қоғам санасын­да дүмпу туғызғанын түсін­дере алмай кетті. Тек әлдебір сұхбатында, әннің құбылысы туралы «Орынсыз тілектің әуендегі көрінісі» деп, жүрек­жарды сөзін айтқан екен. Со­дан кейін жасампаз ән жалын­ды махаббаттың символы ре­тінде би кештерінде жиі шыр­қалды. «Bésame mucho» биі – бұрымдының бозбалаға айта алмай кеткен ғашықтық сезімі­нің қойылымы іспетті. Қисын­сыз қыз тілегінің қимылға ұла­суы қандай ғажап дерсіз. Тағы бір тыңдаңызшы!