Baqylau жобасы тәуелсіз байқаушыларды оқытумен айналысады. Бұл – азаматтық бастама десек те болады. Бізде дайындықтан өткен азаматтарға бірнеше жыл бойы сайлауда байқауды ұйымдастырып келе жатқан сенімді үкіметтік емес ұйымдар арқылы алдағы сайлауда байқаушы болуды ұсына аламыз.
Оқу процесін екі кезеңге бөлдік. Бірінші белсенді кезеңде қазан айында 10 қалаға барып, тәуелсіз байқаушы боламын деген азаматтарды даярладық. Батыстағы төрт облыс, орталықтан Қарағанды мен Нұр-Сұлтан, оңтүстікте Қызылорда, Шымкент, Тараз және Алматы қалаларының тұрғындарына дәріс оқыдық. Барлығы шамамен 150-ден астам адам жобаға қатысты, әр қаладан орта есеппен 14-15 адамнан болды. Енді осы аптадан бастап еліміздің басқа өңірлерінен де өтініш берген адамдарды онлайн оқыта бастаймыз. Осылайша елімізде сайлауды бақылаймын деген азаматтарға тәуелсіз байқаушы деген кім, қандай болуы керек екенін түсіндіруге тырысамыз. Тренинг барысында «Сайлау туралы» Конституциялық заңды негізге аламыз. Құжатта «тәуелсіз байқаушы кім?» деген сұрақтан бастап, міндеттері мен құқықтары, заң аясындағы әрекеттері де анық көрсетілген. Бір күндік семинар-тренингті осы мәліметтерге сүйене отырып өткіземіз. Одан бөлек өзіміздің не өзге де байқаушылардың бірнеше жылдық тәжірибесінен мысалдар келтіре отырып, алдағы жауапты қызметіне даярлаймыз. Олардың қатарында өзіңді қалай ұстау керек, сайлау процесіне қалай кедергі болмау керек, басты міндетің қандай, түрлі жағдайда қандай әрекет жасауға болады деген секілді нақты ақыл-кеңестерімізді айтамыз.
Жобаның басты ерекшелігі – қазақ тілді аудиторияға негізделгенінде. Осы секілді тәуелсіз байқаушыларды даярлайтын өзге ұйымдар көбіне орыс тілінде өтеді. Осылайша қазақ тілінде сөйлейтін аудитория бұл тақырыптан шет қалды. Сайлауда тәуелсіз байқаушы болғысы келетін қазақ тілді аудиторияға да сапалы дайындық керек болды. Жобаға қосылуымның басты себебі бірнеше жылдық байқаушы ретінде тәжірибемнің болуы еді. Біз тренинг өткізген өңірлердің барлығында дерлік қазақ тілінде сөйлейтін адамдар саны басым. Біз оқытуға тәуелсіз, ешқандай партияның мүшелігінде жоқ азаматтарды таңдаймыз. Өйткені тәуелсіз байқаушылар жұмысының басты принципі – бейтарап болу. Жобаның басты мақсаты – сайлау процесінің ашық, әділ, заң аясында өтуіне күш саламыз деген азаматтарды даярлау. Бір айта кететіні, биылғы сайлаумен шектеліп қалмай, алдағы уақытта да байқаушыларды оқыту арқылы тәуелсіз байқаушылар институтын дамытуға үлес қосуды көздейміз.
Ғалымжан ОРАЗЫМБЕТ,
Baqylau жобасының тренері, үйлестірушісі