Білім сапасын қалай сақтап қаламыз?

Аталған көрсеткішке көз жүгіртсек, әлемде білім беру сапасы жөнінен алдыңғы орындарды бермейтін Аустралия оқушыларының математикалық сауаттылығы 16,7 пайызға, ал оқу сауаттылығы 11,5 пайызға төмендеген. Ал алпауыт АҚШ-та 2019-2020 жылдар бо­йынша білім алушылардың көрсеткіші математикадан 30 пайызға, оқу сауаттылығынан тіпті 50 пайызға нашарлап кеткен. Білім беру жүйесі озық елдің бірі Анг­лияда әртүрлі әлеуметтік-эко­номикалық топтар оқушы­ла­рының арасындағы алшақтық 46 пайызға артыпты.

Осы ретте әр ел мәселені шешудің жолдарын іздестіріп жатыр. Соның ішінде Ұлы­бри­танияның білім беру жүйе­сін­дегі жоғарыда аталған түйт­кілдің түйінін тарқату мақ­са­тындағы қолға алған ба­ғы­ты бөлектеу секілді. Бұл елде «Ұлт­­тық репетиторлық бағ­дар­лама» жобасы биылғы мау­сымнан бастап іске асырылып келеді. Өйткені Англия үкіметі репетиторлықты жағда­йы жақсы отбасының балалары пайдалана алатын қызмет емес, әртүрлі әлеуметтік-эконо­ми­калық топтар арасын­да­ғы оқыту сапасының алшақ­ты­ғын жою мүмкіндігі ретінде қарастырып отыр. Іс жүзінде COVID-19 пандемиясына байланысты Ұлыбританияда мектептер жабылғанға дейін репетиторлық қызметтер әлеу­мет­тік-экономикалық жағдайы жақсы отбасылардан шыққан оқушылар үшін ғана қолжетімді мүмкіндік болып саналды. Ал қазіргі таңда Англиядағы атал­­ған қызметке деген қо­ғам­дық көзқарас үкіметтің ш­е­ші­мі нәти­жесінде түбегейлі өзге­ре­тін сияқты.

Theguardian.com сайтын­да­ғы осы мәселеге қатысты мақала: «Пандемия кезінде білімнен артта қалып қойған оқушылардың көпшілігі пропорционалды емес кедейлерден шыққан, бірақ онлайн оқудың жеңілдіктері олардың үлгеруіне көмектесе алады», деп басталыпты. Ұлыбритания үкіметі қолға алған «Ұлттық репетиторлық бағдарлама» жобасы бойынша мектеп­тер арнайы белгіленген тізімдегі репетиторлық қызмет көрсе­те­тін орталықтармен немесе мамандармен жұмыс істей алады. Әрі бұл қызмет – тегін. Мұндай қызметті тұрмысы төмен отбасылардан шыққан бала­лардың пайдалануына ба­сым­дық беріледі. Осы үшін мемлекет репетиторлық қыз­мет көрсететін мекемелермен әріптестік орнатқан.

Сондай-ақ «Ұлттық репе­титорлық бағдарлама» жоба­сы­ның негізінде тәлімгерлік қызметке де қол жеткізуге болады. Бұл үшін үкімет арнайы зерттеулердің нәтижесінде білім сапасы қатты төмендеп кеткен өңірлердегі мектептер­ге тәлімгерлік қыз­мет ұсы­нады. Тәлімгер оқу­шы­лар­ға оқу үлгерімін жақ­сартуға, былайша айтқанда, сабақ оқуға, үй тапсырмасын орындауға көмектеседі. Ал тәлімгерлердің жалақысын үкімет төлейді.

Білім беру қайырымдылық қоры­ның (EEF – Education Endowment Foundation) төра­ғасы Питер Лампл: «Мек­теп­тегі оқу туралы сөз етсек, COVID-19 балалары­мыз­дың даму перспективасына зиянын тигізіп, олардың болашағына үлкен қауіп төндірді. Көптеген оқушы өзінің оқу үлгерімі жа­ғы­нан тым артта қалып барады. Олар – әдетте сол тұрмысы төмен, жағдайы нашар кедей отбасылардан шыққан балалар», дейді. Шетелдік сарапшының дәл осы пікірі біздің елге де қатысты айтылғандай. Алайда бізде мұндай мәселе нақ осындай ұлттық бағдарламамен шешімін таппай тұр.

Сонымен, осы мате­риа­лы­мыздағы басты сұраққа келсек: репетиторлық қызмет білімнің сапасын сақтай ала ма? Сұраққа мән берелік. Иә, дәл қазіргідей білімдегі дағдарыс уақытында білімнің сапасын жоғарылату жайында сөз ету де қисынсыз. Оны дамыған елдердің білім сапасына қатысты халықаралық көр­сеткіштерден де анық кө­ру­­ге болады. Сол себепті әлем ел­дерінің алдындағы бас­ты мақ­сат осыған дейін қол жет­кіз­ген білімнің сапасын сақтап қалу болып тұр.