Қоғам • 25 Ақпан, 2021
Демографиялық дүмпу: Себеп не, болжам қандай?
Елімізде бала туу бойынша рекордтық көрсеткіш жаңарды. 2019 жылы 403 064 сәби дүние есігін ашса, алдын ала деректер бойынша 2020 жылы Қазақстанда 425,6 мың бала туған. Бұған дейін ең көп бала туу жағдайы 1987 жылы тіркелген. Сол жылы 417 мың нәресте дүниеге келіпті. Демек, демографиялық дүмпу бұл жолы 8,5 мың адамға артық болып отыр. Көрсеткіштердің күрт артуына не себеп болды?
Білім • 23 Ақпан, 2021
Білімге мұқтаж ерекше балаларға карантиннің кесірі тиіп отыр
Жаһандық білім сарапшылары пандемия жайлағалы білімдегі дағдарыстың басталғанын айтып, дабыл қағып жатыр. Жақында жарияланған PISA – Білім алушылардың жетістігін халықаралық бағалау бағдарламасының көрсеткіштері қашықтан оқытудың 3 айдағы нәтижесі бойынша дамыған елдердің өзінде білім сапасының айтарлықтай нашарлап кеткенін көрсетті. Мәселен, әлемде білім беру сапасы жөнінен алдыңғы қатардан түспейтін Аустралия оқушыларының математикалық сауаттылығы 16,7%, ал оқу сауаттылығы 11,5%-ға төмендепті. Алпауыт АҚШ-та 2019-2020 жылдар бойынша білім алушылардың көрсеткіші математикадан 30%, оқу сауаттылығынан тіпті 50%-ға нашарлап кеткен.
Қоғам • 17 Ақпан, 2021
«Жыртқыш журналдарға» жем бола береміз бе?
Жақында ғылым метрикасымен айналысатын әлемдегі жетекші журналдардың бірі Scientometrics басылымында көлемді зерттеу мақала жарияланды. Онда 2015-2017 жылдар аралығында Scopus базасында жарияланған ғалымдардың еңбектеріне жүргізілген сараптаманың қорытындысы беріліпті. Аталған нәтиже бойынша Қазақстан «жыртқыш журналдарға» мақала жариялағыш 20 елдің қатарына қосылған. Шын мәнінде бұл – мемлекетіміздің ғылыми әлеуетіне деген оң көзқарасқа нұқсан келтіретін жағдай. Нашар көрсеткіштермен алға шығып кетуіміздің себебі неде? Мұндай мәселенің шешімі қандай?
Технология • 17 Ақпан, 2021
Зымыран апаттарының зардабын зерттеді
Ғалымдар «Байқоңыр» ғарыш айлағынан ұшырылған зымырандар апатының экологиялық зардабын зерттеді. Зерттеуге 1999-2018 жылдар аралығындағы 6 апат арқау болған. Зерттеудің қорытынды мәліметтері Environmental Pollution ғылыми журналына жарияланды.
Медицина • 17 Ақпан, 2021
Жаңа тест-жүйе коронавирусты 15 минутта анықтайды
Қазақстандық жас ғалым, биолог Болат Сұлтанқұлов жарты жыл бұрын әлеуметтік желідегі парақшасында ағзадағы вирусқа қарсы антиденені емес, синтетикалық нанодененің негізінде нақ коронавирустың өзін анықтайтын экспресс тест-жүйесін жасауға болатынын мәлімдеді. Оның осы мәлімдемесі жан-жақты қолдауға ие болды. Кейіпкеріміз 6 ай тынымсыз еңбек етіп, нәтижесінде қандай да бір құрал-жабдықсыз-ақ COVID-19-ды 15 минуттың ішінде анықтайтын тест-жүйені әзірлеп шықты.
Білім • 02 Ақпан, 2021
Бала шақтан болашақты барласақ
Ұрпағымен мыңжасайтынын ұғынған адамзат қай заманда да болашағы болатұғын балалардың қамын ойлап күн кешкен. Осы идеология әр мемлекеттің саясатында көрініс табады. Соның бір айғағы, қазірде дамыған елдер мектепке дейінгі тәрбие мен оқытуға ерекше көңіл бөледі. Өйткені барлық білім беру жүйесінің іргетасы, бұлақтың бастауы – балабақшада.
Руханият • 01 Ақпан, 2021
Әлі тәуелсіздік алмай тұрғанда шыққан «Егеменді Қазақстанның» 20 мыңыншы нөмірін қолға алдық. Назарымыз бірден үлкен жазумен жазылған газет атауының төбесіндегі «Азаттық. Теңдік. Туыстық!» деген ұранға түсті. Ал осы ұран азаттық аңсаған елдің асқақ үні емей немене?!
Ғылым • 29 Қаңтар, 2021
Отандық вакцина оң көрсеткіштерге ие
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев жақында өткен Үкіметтің кеңейтілген отырысында отандық вакцинаны салдыратынын мәлімдеді. Бұл – отандық ғалымдардың еңбегіне деген сенімділік. Десек те қоғам арасындағы өз өнімімізге қатысты кейбір пікірлерге қарап үміттен гөрі күдік басым екенін көреміз. Ғылым мен әлеуеті шетелдіктермен теңдей ғалымдарымыздың насихаты жетпей жүрген шағында олардың тәжірибесіне деген сенімсіздіктің тууына түсіністік танытқан да жөн шығар. Ал осындай олқылықтың орнын толтыру көкейдегі көп сауалға жауап іздеуден басталады. Сондықтан біз клиникалық зерттеудің соңғы сатысында сынақтан өткізіліп жатқан QazCOVID-in вакцинасын әзірлеуші топтың жетекшісі, Биологиялық қауіпсіздік проблемалары ғылыми-зерттеу институтының басқарма төрағасы Күнсұлу Закарьяны аз-кем сөзге тарттық.
Ғылым • 29 Қаңтар, 2021
Карантин кезінде ауа тазарды ма?
Әлемді жайлаған қауіпті індет елімізге жетіп, жағдай ушыққанда бәріміз «інге тығылған тышқанның» күйін кештік. Үйде оқшаулануды әлемде локдаун (lockdown – адамдар немесе қоғамдастықтың өзіне яки өзгелерге қауіп төндірмес үшін өз орнында болуын талап ету, болмаса қатерлі аймақтарға емін-еркін кіріп-шығуын шектеу саясаты) деп атайды. Сол локдаунда біз үйден шықпай отырсақ, ғалымдар зертханада жүріп, көшеде көлік пен адам аяғының азаюынан ауаның қаншалықты тазаруы мүмкін екенін зерттепті.
Ғылым • 29 Қаңтар, 2021
Ғылымды білім саласынан бөлу керек пе?
Кез келген саланы дамыту арнайы әзірленіп, бекітілген мемлекеттік бағдарламаға сәйкес жүргізіледі. Сондай маңызды құжаттың бірі – екі саланы қамтитын Білім беру мен ғылымды дамытудың 2020-2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы. Құжат қос саланың мәселелерін 11 тақырыпқа бөліп қарастырған. Сол тақырыптың тек үшеуі – ғылымға, қалғаны білімге арналыпты.
