Экологиялық білім беру мектепке дейін басталғаны жөн

Экологиялық білімнің маңызы өте тереңде жатыр. Табиғат – бізге берген ең құнды қазынамыз, бірақ табиғаттың байлығы өлшеусіз емес. Оны аялап, қорғау керек. Ең алдымен осыны өскелең ұрпаққа түсіндіруге тиіспіз. Дәл осы мақсат тәрбие мен білім беру ісінде айқын көрініс табуы қажет.

Соңғы уақытта экологтар педа­гогтермен бірлесіп «Үздік­сіз экологиялық білім беру» бағдар­ламасының жобасын көпшілікке белсенді насихаттап жүр. Мен бұл бағдарламаны қолдаймын. Себебі адам баласы өзін табиғаттан тыс елестете алмайды. Туғаннан өмір­ден өткенше табиғаттың мол ырзығын пайдаланамыз. Сол се­беп­ті табиғат-ананы аялау, қам­қорлық көрсетуге бағытталған эко­логиялық білім үздіксіз бері­ліп отыруы керек. Әрине, білім беру­дің барлық сатысында ма­ңыз­ды, дегенмен тақырыпқа арқау болып отырған экологиялық білімнің балабақшадан бастап берілуі – өте өзекті. Өйткені мектепке дейінгі білім – барлық білім беру жүйесінің бастау бұлағы.

Енді осы мектепке дейінгі тәрбие мен білім беру саласында балаларға экологиялық білім берудің тиімді ерекшеліктеріне тоқтала кетейік. Балабақша­дағы экологиялық білім балаларға табиғатты аялап, оны қамқорлық­қа алып күту, табиғат жөнінде қарапайым білім бере отырып, тірі және өлі табиғаттағы құбылыс­тар жөнінде қарапайым ұғым­дар қалыптастыруға бағытталады. Шынында табиғат – мектеп жасына дейінгі балалар үшін түрлі табиғи құбылыстарды танудың таптырмас жолы ғана емес, сөздік қорын байытудың көзі. Сондықтан экологиялық тәр­бие мен білім беруді тіл дамыту мен сауат ашу оқу қызметтері­не кіріктіріп отыр­ған жөн. Бір жағынан бұл маңызды оқу қыз­меттерін түрлендіреді, екін­ші жағынан экологиялық тәр­бие мен білім беріледі. Жалпы эко­ло­гиялық тәрбие мен білім беру мін­детін балабақшадағы кез кел­ген сабаққа кіріктіріп жіберуге әб­ден болады. Мұндай жұмысты нәти­желі жүргізу тәрбиешінің тәжіри­бесі мен біліктілігіне байланысты.

Дегенмен экологиялық білім беру­ді негізгі оқу қызметтерінің маз­­мұ­ны­на кіріктірумен ғана шектемеген дұрыс. Мектептерде арнайы эко­ло­гиялық білім беруге ар­нал­ған пән енгізілгелі жатыр. Ал бұл негі­зінен мектепке дейінгі бі­лім беру жүйесінде әлдеқашан ор­нын тауып, қалыптасып қойған. Мек­теп­ке дейінгі тәрбие мен оқы­тудың мем­лекеттік стандартын­да белгі­ленген экология мен қор­ша­ған орта оқу қызметтері – со­ның ай­ғағы. Осы арқылы біз балалар­ды табиғатпен танысып, айнала қоршаған ортасына деген қамқор­лық­ты қалай көрсететі­нін үйретіп, үй­дегі, ауладағы өсімдіктер мен жан­уар­ларды күтіп-баптауға бау­лимыз.

Иә, экологиялық білім беру ісі балабақшада арнайы құжат­пен, оқу бағдарламасымен жолға қойыл­ған. Бірақ бізге бұл да жет­кілік­сіз. Себебі балалар көзбен көріп, қолмен ұстап, өздері сезін­ген нәр­сені есінде сақтап қала­ды, ұмыт­пайды. Жалпы мектеп жа­сына дейінгі балалардың ерек­­ше­лігінде бір нәрсені үйре­ту үшін оны бірнеше мәрте қайта­­лап айтуға тура келетінін ескерсек, көрсетудің маңызы өте зор. Сондықтан кішкентайларға эко­­ло­гиялық тәрбие мен білім беру­­ді түрлендіріп отырған абзал. Түр­лендіруді табиғатқа саяхат, мұ­ра­жайларға бару, мақсатты сер­уен, телебағдарламалар, бейне­фильм­­дер, табиғат туралы көркем әде­­бие­т­­тер, суреттерді, фото­сурет­­тер­ді, ил­люс­трацияларды тама­ша­лау ар­қы­лы жүзеге асыруға бола­ды. Сон­дай-ақ тәрбиелену­шілер­­мен бірге түрлі қызықты экспери­мент­тер жасау да ерекше әсер қалдырады.

Бұдан бөлек экологиялық тәр­бие беруде халықтық педагоги­ка негіздерін пайдалану да оқу-тәрбие жұмысын өнімді етеді. Мәселен, табиғат құбылыстарына қатысты түрлі қазақы болжамдарды, қоршаған ортаны қорғауға үйрететін мақал-мәтелдер мен танымдық қабілетін арттыруға септігін тигізер жұмбақтар, тақ­пақтар жаттатуға болады.

Бәрі де тәрбиешінің шебер­лігіне келіп тіреледі. Бастысы мектеп жасына дейінгі балаларды тәрбиелеумен, жас ұрпаққа білім берумен айналысатын педагог балабақшадағы білім нәрінің бала өмірі үшін уызына жарығанмен тең екенін ұмытпауы қажет.

Жұлдыз БҰХАРБАЙ,

«Бегім ана» балабақшасының бірінші санатты тәрбиешісі

ҚЫЗЫЛОРДА