Адам өмірін құтқарушылар

Өткен жылдың маусым-шілдесінде коронавирус індеті шарықтап тұрғанда кардиохирургтер өмір мен өлімнің арасында жатқан науқастарды құтқаруға барынша күш салды. Олар жүрекке ота жа­салғаннан кейінгі науқастың өк­песіне қосылатын аппаратты қолданды. Коро­навирусқа шалдыққандарды емдеу хаттамасына мүлде қайшы болса да, амалсыздан осындай амалға барған. «Әдетте коронавирусқа шалдығып, тыныс алуы қиындаған науқас реанимация­да жатады. Бұл жерде де халі нашарласа, өкпені жасанды желдету аппаратына қосады. Ал егер аппараттың шамасы кел­месе не істеу керек? Жазда Ақтөбе ме­ди­цина орталығына коронавирусқа шал­дық­қандар көптеп түсіп жатты. Ин­фек­циялық бөлімшеде ауыр халде жат­қан, өкпені жасанды желдету аппаратынан ажыратылған екі науқасқа «ЭКМО» аппаратын (экстракорпоральді мембранды оксигенация) қостық. Оған жасанды қан айналдыру аппараты тағы жалғанады. Бірінші науқас көтере алмады, жүріп кетті. Ол бұрын екі рет инфаркт алған екен. Екіншісін аман алып қалдық».

Олар 29 жастағы Александр Лосевтің өмірі үшін күресіп, ажал тырнағынан құтқарды. «COVID-19 соншалықты ауыр деп ойламадым. Маусым айының ортасында Шалқар ауданына барып келген соң қатты ауырдым. Әуелгі күндері бойым­ды әлсіздік биледі, ыстығым көтерілді, дәрі-дәрмек көмектеспеді. Екі аптадан соң жүре алмай қалдым. Тұншыға бастадым. 6 шілде күні жедел жәрдем шақыр­тыл­ды. Мені медицина орталығына жет­кізді. Сатурация өте төмен. Ауа жетпей тұншыға бастағанда, өкпені жасан­ды желдету аппаратына қосты. Бірақ көмектеспеді. Есім­нен айрылдым. Хи­рургтер наркоздың кө­мегімен өкпені алмастыратын аппаратқа қосыпты. 16 күн осы аппаратта жаттым. Дәрігерлер күні-түні бақылап тұрды. Бір күні өздігінен демала алады деп аппараттан ажыратты. 28 шілде –дәрігерлер мені ажалдан құтқарған күн. Мен өмірімді құтқарып қалған Ақ­төбе медицина орталығы кардиохирургия бөлімшесінің меңгерушісі Берік Жақсылықұлы Қасымовқа ерекше ризамын. Осы азамат мені өмірге қайта әкелді. Сол күндері осы орталыққа науқастар өте көп түсіп жатты. Медицина қызметкерлері күні-түні қабақ шытпай науқастарды тікесінен тік тұрып жүріп емдеді. Күндіз-түні ұйықтамай, ауыр киіммен қапырық ыстықта қатты шаршап жүрсе де, үсті-үс­тіне түсіп жатқан науқастардан көмек­терін аяған жоқ. Басымнан өткен осы жағдайдан кейін әр адам өз өмірін де, өзгенің өмірін де сақтауды жете түсінуі керек деп сенімді түрде айтамын. Бізге сырттан ешкім кө­мекке келген жоқ, басы­мызға іс түскенде өз дәрігерлеріміз бен медбикелеріміз ғана құтқарды», дейді Александр Лосев.

2008 жылы Ақтөбеде аймақтық кардиохирургия орталығы ашылды. Осы орталықтың ашылуына сол кездегі Ақтөбе мемлекеттік медицина университетінің ректоры, медицина ғылымдарының докторы Сәлім Беркімбаевтың ықпалы зор болды. Орталық ашылған бойы жүрек ырғағы бұзылған науқастарды емдеуге ар­налған аритмологиялық кереует саны көбейтілді. Сол жылдары ақтөбелік дәрі­герлердің біліктілігін арттыруға ерек­ше көңіл бөлінді. Озық шетелдік кли­никаларда білімін жетілдірген кардио­хирургтер жүрек қақпақшаларын ауыс­тыру мен қан тамырларын кеңейтуді жақсы меңгеріп, туабітті ақаулары бар науқастарға ота жасай бастады. Содан кейін жүрекке ашық түрде жасалатын оталарға көшті. Берік Қасымовтың айтуынша, дәрігерлік қызметтің осы түрі 5-6 маманның қатысуымен жасалатын адам өміріне қауіптілігі өте жоғары ке­шенді ота­лар санатына кіреді. «Бұл жерде білікті мамандардан бөлек қымбат ке­шенді аппараттар керек. Оталарға ар­налған кешенді жабдықтардың ең озы­ғы Еуропа мен АҚШ-та жасалынады. Ота жасайтын аппарат жақсы болса, хи­рургтің жұмысы жеңілдейді», дейді ол.

Берік Жақсылықұлы 2007 жылы Израиль­дегі Тел-А-Шомер қаласындағы медициналық орталықта 4 ай білім жетіл­дірген кезде, израильдік мамандармен бірге 3D форматында жүректі айналдырып көрсететін аппараттың көмегімен жасалатын оталарға қатысқан.

Бүгінде осы орталықта тәжірибелі кар­диохирургтер мектебі қалыптасты. Соның бір дәлелі, соңғы төрт жылдан бері кардио­хирургия бөлімшесінің дәрігерлері 3 мыңнан астам адамның өмірін құтқарды.

2015 жылдың қарашасынан бастап облыстық балалар ауруханасында кардиохирургия бөлімшесі ашылды. Берік Жақсылықұлы: «Жаңа туған нәрестеге ота жасау 3-4 жастағы балаға жасаған отадан әлдеқайда ауыр. Алайда сәбидің өмір сүруі үшін дәрігер қолдан келгеннің бәрін жасауы тиіс. Осы жағын жаңа дүние есігін ашқан сәбиге ота жасауға қарсылық білдіретін ата-аналарға ескертеміз. Қа­зір балалар арасында туабітті жүрек ауру­ларының түрлері көбейіп барады. Осыдан екі жыл бұрын Ақтөбе облысында дүниеге келген 20 мыңға жуық сәбидің 140-160-сы туабітті жүрек ауруына шалдыққандығы анықталды. Жү­рек науқасының жеңіл және ауыр түрі болады. Төрт жылдан бері ақтөбелік дәрігерлер оның екі түріне де ота жасап жүр», дейді.

Хирургтің айтуынша, сәбилердің туабітті жүрек сырқатына шалдығып өмір­ге келуінің түрлі себептері бар. Жатыр­да­ғы ұрықтың алғашқы үш айында ішкі ағ­залары дамиды. Осы кезде сырттан жасалған «шабуылдар» ұрыққа кесел болып жабысады. Оған жатырдағы нәрестеге инфекцияның жұғуы, анасының жұқпалы сырқатқа шалдығуы не дәрі-дәрмекті қабылдауы себеп болуы мүмкін. Сол үшін де жүктілікке жауапты қарау керек. Қазіргі кез­де ультрадыбыстық тексеру кезінде ұрық­тың алғашқы айында ақаулары анық­талса, дәрігерлер жүктілікті ерте бұзу­ға кеңес береді. Көп жағдайда ата-ана келіс­пей жатады. Бірақ өмір бойы науқас, мү­гедек сәбиді өмірге әкелу, оны бағып-қағып өсіру әке-шеше үшін оңай емес. Сол үшін жүктілікті жос­пар­лау мәселесіне өте жауапты қарау керек.

Коронавирус індеті өршіген кезде науқастарды ажалдан арашалаған хи­рургтің өз түйгені бар. Берік Қасымов өкпені жасанды желдету аппараты алмайтын өте ауыр халдегі науқастарды «ЭКМО» аппаратының көмегімен аман алып қалуға болады деп коронавирусты емдеу протоколына енгізуді ұсынды. Өкінішке қарай, қазір Ақтөбе облысында «ЭКМО» аппараты бар болғаны екі дана ғана. Қазір оның біреуі Медицина орталығының, ал екіншісі – облыстық балалар ауруханасының кардиохирургия бөлімшелерінде тұр. Осы аппаратты көптеп сатып алу керек деп айтқан тәжірибелі маманның ұсынысына әзір ешкім назар аудармай отыр.

 Жүрегі ұстап қалған науқастардың өмірін құтқару үшін санаулы секундтар ғана керек. Әсіресе, инфарктке шал­дыққан адамға бірер минут қана шешуші рөл атқарады. Хирургтер мұны «алтын сағат» деп атайды. Бұл жерде ауа жетпей тұншығып жатқан науқасқа санаулы үш-төрт минут ішінде көмек көрсетіп үлгеру керек. Осы жағынан Берік Қасымов Ақ­төбе қаласында екі мәселені шұғыл ше­шуді ұсынады. Біріншісі, қымбат болса да өкпені алмастыратын «ЭКМО» жабдығын көптеп сатып алу керек. Оған науқастың қанын айналдыратын, көмір­қышқыл газын әкетіп, оттегіне қанық­тырған күйде ағзаға қайта айналдырып әкелетін жасанды қан айналдыру аппа­раты қосылады. Екінші мәселе – шұғыл көмек көрсететін кардиологиялық орталықтарды қаланың әр бөлігінде ашу керек. Қазіргі уақытта жү­регі сыр берген науқастарды қаланың үш медициналық мекемесі қабылдайды. Соның бірі Ақтөбе медицина орталығы, екіншісі жедел жәрдем ауруханасы, үшін­шісі – қалалық аурухана. Алайда осы үш мекеменің кардиологиялық бөлім­ше­лерінің қабылдау кестелері әртүр­лі. Сондықтан жедел жәрдем шұғыл кө­мекті қажет ететін науқастарды әр мез­гілде қабылдайтын үш орталыққа кезек-кезек тасуға мәжбүр. Оның үстіне, бұл медициналық мекемелер бір-бірінен өте алшақ орналасқан. Мәселен, қаланың шет жағында тұратын науқастарды осы орталыққа жедел жәрдем 25-30 ми­­нут­та жеткізеді. Себебі тұрғындар ең көп шо­ғыр­­ланған Заречный немесе Жи­лян­ка елді мекендері мен Ақтөбе Ме­ди­цина орталығының арасы 30 ша­қырым. «Нау­қасты ауруханаға шұғыл жет­кі­зуге көп уақыт кететіндіктен, біраз адам­­ның өмірін құтқара алмай жат­қа­ны­мыз шындық», деген Берік Жақ­сы­­лықұлы қаланың әр шетінде бірнеше кардиологиялық орталық ашуды ұсынды. Өңір медицинасының жетістігін де, кем­шілік тұстарын да жақсы білетін білікті дә­­рі­герлердің кеңесінің қа­зіргі тұста өте қа­­жет екенін жұртшылық жақсы түсініп отыр.

Ақтөбе облысы