Еміл өзенінің аңғарынан ерте көктемде-ақ сарыала қаздың қаңқылы естіледі. Бітімі үйрекке ұқсас қасиетті бұл құс жаздай Үржар, Қатынсу, Еміл өзендерінің саздауыт тұсын мекен етеді.
Көнекөз қариялар оны италақаз деп те атайтын. Олай дейтіні, аңыз-әңгімелерде «сарыала қаз жұмыртқасын елсіз биік төбелерге, айдаладағы мазарларға салады. Жұмыртқадан төстері қара ала құмай тазы шығады. Өсе келе шапшаңдығымен, ептілігімен ерекшеленеді» деп айтылатын. Рас, құмай қуған аң қашып құтыла алмасы анық. Аңыз-әпсанаға сенбейін десең, Сауыр-Сайханның бір биігінде күркенің көлеміндей итала қаздың ұясы әлі тұр екен.
Тарбағатай қорығының аумағына қонған сарыала қаз қыстың күні Арыс өзенінің Сырдарияға қосылатын сағаларын мекендейді. Әдетте күн жылына Үржар өңіріне келіп қонады. Оларды ұлттық парк қызметкерлері санап, журналға тіркеп отырады. Тіршіліктерін байқап, бақылап қайтқан аңшы-биолог Елена Красон ұшып-қонып жүрген әдемі құстарды суретке де түсірген.
Үйрек тұқымдас құс өзгелерге ұқсамайды, ерекше жаратылған. Денесі қызыл-сары, бас жағы ақшылдау келеді. Қанаттарының ұшы қара. Шағын көлшіктерде, саздауыт жерлерде де кездеседі. Ұясын түлкі, қарсақ, суыр сынды аңдардың ініне салады. Бос қалған ін табылмаса, жартастың қуысын да ордасына айналдырып жібереді. Бір басқанда, 9-12 жұмыртқа басады екен. Жұптасып өмір сүретіндіктен, аталығы да ұядан ұзап кетпейді. Мамырдың ортасына қарай балапандары шығып, тамызға қарай қара қанаттанады. Шығыста көбейген құстар салқын түсе оңтүстік өңірге бағыт алады.
Шығыс Қазақстан облысы,
Үржар ауданы