Covid-19 пандемиясы басталған былтырғы құлдыраудан бастап еңбек нарығындағы жағдайды қалпына келтіру, сонымен қатар еңбек қызметінің баламалы нысандарын дамыту арқылы жұмыспен қамту сипаты да өзгерді. Бүгінгі таңда әлемдегі әр бесінші адам қашықтан жұмыс істеуге көшті немесе үйінде жұмыс істей бастады.
«Еңбек ресурстарын дамыту орталығы» АҚ сарапшыларының дерегіне сәйкес Қазақстанда 2021 жылдың 1-тоқсанының қорытындысы бойынша 73,7 мың адам қашықтықтан жұмыс істеді, олардың 70,2%-ы – негізінен қалада тұратын әйел азаматтар.
Былтырғы COVID-19 салдарынан жұмыстың икемді түріне көшу процесін жеделдету үрдісі бүгінде қашықтан жұмыспен қамту форматының кең таралуынан көрініс тауып отыр. Қашықтан жұмыс істеген немесе жұмыс істей бастаған азаматтардың еңбегі қоғамның жұмыспен қамтудың баламалы нысандарын қабылдау процесін жеделдетті. Осының нәтижесінде Қазақстанда еркін табыс деп аталатын экономиканың дамуы, еңбекке әйелдер мен ауыл тұрғындарын белсенді тарту көрініс таба бастады.
«Мысалы, ел бойынша әрбір үшінші ауыл тұрғыны қашықтан жұмыс істейді және жұмыс берушілер қашықтан жұмыс істейтін қызметкерлердің 14%-ына ғана коммуникация құралдарын берген», дейді ЕРДО Стратегия және жобалық басқару департаментінің директоры Александра Молчановская.
Халықаралық тәжірибе жұмыспен қамтудың баламалы нысаны ретінде көрсетілетін қызметтер секторын дамыту мен толық емес жұмыс күнін кеңейту ЭЫДҰ-ға мүше елдерде әйелдердің жұмыс күші құрамына қатысуын кеңейтудің қуатты факторына айналғанын байқатты. Сонымен қатар үйден жұмыс істеудің артықшылықтарына қарамастан, жұмыс уақытының ұлғаюы және жұмыс уақыты мен жеке өмірдің араласу қаупі бар. Алайда жұмыспен қамтудың икемді түрлерінің таралуы күнделікті жұмыспен қамтуға жаңа сипаттама бере отырып, қарқын алып келеді.
Пандемияның еңбек нарығына әсерінің тағы бір көрсеткіші – жұмыс берушімен ресми байланысты сақтай отырып, жұмыс берушінің бастамасы бойынша іс жүзінде жұмыс істемеуге мәжбүр болған уақытша жұмыспен қамтылмағандар санының өзгеруі болды. Олардың саны өткен жылдың 2-тоқсанында ең жоғарғы шегіне жетті және 2021 жылдың 1-тоқсанында 74%-ға, 139,6 мың адамға дейін қысқарды, ал 2020 жылдың 4-тоқсанымен салыстырғанда төмендеу 5%-ды немесе 7,1 мың адамды құрады.
Жалпы, биыл 1-тоқсанда еңбек нарығындағы жағдай тұрақты қалпына келтіріліп, коронадағдарыстың теріс салдарын бәсеңдетті. Жұмыс күшінің саны өткен жылдың 4-тоқсанымен салыстырғанда 35 мың адамға (0,4%) артып, 9 млн 232 мың адамды құрады. Жалдамалы (+27,2 мың адам 6 млн 703 мың адамға дейін), сондай-ақ өзін өзі жұмыспен қамтығандар арасында (+9,4 мың адам 2 млн 078 мың адамға дейін) жұмысқа тұру өсті.
«Экономикалық қызмет түрлері бойынша қызмет көрсету секторында қалпына келу байқалады. Бұл ретте ауыл шаруашылығы, құрылыс, өнер мен ойын-сауық, қаржы және сақтандыру қызметі салалары бар. Біліктілік құрылымы орта білікті мамандардың көбеюіне және сәйкесінше жоғары білікті жұмысшылар үлесінің азаюына байланысты өзгеруде», деді Александра Молчановская.
Осылайша, басшылар мен кәсіби мамандар саны тиісінше 16,2 мың және 13,5 мың адамға қысқарды. Сонымен қатар техник-мамандардың (+41,2 мың адам), өндірістік жабдық операторларының (+33,5 мың адам), қызмет көрсету және сату саласындағы қызметкерлердің (+8,7 мың адам), сондай-ақ фермерлер мен ауыл шаруашылығы жұмысшыларының (+6,3 мың адам) саны өсті. Өз кезегінде біліктілігі жоқ қызметкерлер 6 мың адамға көбейді.
Сонымен қатар 2020 жылғы 4-тоқсанмен салыстырғанда жұмыссыздар саны 1,7 мың адамға қысқарып, 451,3 мың адамды құрады, бұл ретте жұмыссыздық деңгейі 4,9% деңгейінде сақталды.
Жұмыссыздық деңгейі елдің оңтүстігінде – Алматы қаласы мен Түркістан облысында (екі өңірде де 5,2%), сондай-ақ Шымкент қаласында (5,1%) шектен тыс көп. Бұл ретте жұмыссыздықтың ең төменгі деңгейі Қарағанды облысында (4,5%) және Нұр-Сұлтан қаласында (4,6%) тіркелген.
Жұмыспен қамту органдарында есепте тұрған жұмыссыздар саны 2021 жылғы сәуір айының соңында 215 мыңға жуық адамды құрады, ал жалпы республика бойынша тіркелген жұмыссыздық деңгейі 2,3%-ға теңелді. Тіркелген жұмыссыздықтың ең жоғары деңгейі Түркістан (4,6%), Атырау және Батыс Қазақстан (екі өңірде де 4,4%) облыстарында байқалды, деп хабарлады Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің баспасөз қызметі.