Қазақстанда жергілікті үлесті арттыру, отандық кәсіпкерлерді қолдау шараларының аясын кеңейтіп, жергілікті өндірісті ынталандыру тетіктерін көбейту туралы Елбасы–Тұңғыш Президент Нұрсұлтан Назарбаев та, Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев та нақты тапсырмалар бергені анық.
Бұл тапсырмаларды орындау үшін «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры нақты шаралар қабылдап, оны орындау арқылы тауарлар мен қызметтер айналымындағы отандық үлесті арттырып отыр. Үкімет отырысында Қордың отандық тауар өндірушілерді қолдауға бағытталған шаралары мен сол шаралардың он айдағы қорытындысы туралы баяндаған «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры» басқарма төрағасы Алмасадам Сәтқалиев нақты нәтижелер мен болашақтағы жоспарлар туралы ақпарат берді.
Мәселен, Қордың компаниялар тобының жалпы сатып алу жоспары 3,6 трлн теңге болса, соның ішінде 2021 жылдың 10 айындағы қол қойылған келісімшарттардың сомасы 3,3 трлн теңгені немесе жалпы жоспардың 91,7% құрады.
Егер бұл жоспарды нақты бағыттарға бөліп қарасақ, онда тауарларды сатып алу үлесі он ай ішінде 1,6 трлн теңгені, жұмыстардың үлесі 0,8 трлн теңгеге, қызметтердің үлесі 0,9 трлн теңгені құраған.
«Отандық үлесті арттыру мақсатында қазақстандық компаниялармен тауар, жұмыстар мен қызметтерді сатып алу аясында 2,9 трлн теңгенің келісімшарттарына қол қойылды. Осылайша, он ай ішінде жергілікті үлестің көлемі 2,5 трлн теңге болды», деді А.Сәтқалиев Үкімет отырысында.
Отандық кәсіпкерлерді қолдауда «Қарапайым заттар экономикасы» саласының дамуына ерекше назар бөлінеді. Мәселен, осы жылдың он айында «Қарапайым заттар экономикасы» бағдарламасында тауармен шаққандағы жергілікті үлес 2020 жылғы көрсеткіштен 8 пайызға артып, 2021 жылы 78 пайызды немесе 40,2 млрд теңгені құраған.
«Егер бұл қаражатты әр саланың үлесіне бөлсек, «Қарапайым заттар экономикасы» бағдарламасы бойынша жеңіл өнеркәсіп саласындағы компаниялар – 0,6 млрд теңге, тамақ өнеркәсібіндегі компаниялар – 0,5 млрд теңге, құрылыс материалдары саласындағы компаниялар – 6 млрд теңге, химия саласындағы өндірістер – 18 млрд теңге, машина құрылысы саласындағы компаниялар – 13,7 млрд теңге, қағаз өндірісі саласындағы компаниялар– 1,3 млрд теңге, фармацевтика бағытындағы кәсіпорындар 0,1 млрд теңге игерген», деді ол. Жалпы, жыл соңына дейін отандық өндірістің үлесін арттыруға бағытталған жоспарлар түгелдей орындалмақ.
«Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қорының отандық кәсіпкерлерді қолдауға бағытталған үлкен жұмыстарының бірі – жергілікті компаниялар арасындағы мемлекеттік сатып алу көлемін арттыру. Қор отандық тауар өндірушілерді қолдау және сатып алуларды дамытуға бағытталған жұмыстарды бір ізге қойып үлгерген.
Айта кетерлігі, Қордың жалпы сатып алу келісімшарттарының үлесінде отандық өндірушілермен 1,2 трлн теңгеге немесе жалпы сатып алулардың 75 пайызына тең көлемде келісімшарттар жасалған.
Отандық кәсіпорындардың сатып алу жүйесін дамыту үшін Қор сатып алулар категорияларын басқару тетігін қолданады. Бұл тетіктің арқасында отандық тауар өндірушілер нақты қолдау көреді және сатып алулардың ең оңтайлы жүйесі қалыптасады.
«Осы тетіктің арқасында 2021 жылы отандық тауар өндірушілермен серіктестік және өнім сатып алу туралы жалпы сомасы 62 млрд теңгеге 42 келісім жасалған. Сондай-ақ Қор бірінші кезекте сатып алу жасайтын компаниялар тізімін (Қорға қарасты компаниялар) бекіткен», дейді Алмасадам Сәтқалиев.
Айта кетейік, қазір бұл тізімге 900-ден астам отандық өндірушілер енген. Олармен жалпы сомасы 884 млрд теңге шамасында келісімшарттарға қол қойылған.
Отандық кәсіпкерлерді қолдауға бағытталған үлкен жұмыстардың бір бағыты – импорт алмастыру бағдарламасы. Жыл сайын қор Холдингке қарасты барлық компаниялардың таза импорттан келіп отырған тауарлар пулын қалыптастырып, жариялап отырады. Сонымен қатар өндірушілерге Қазақстан аумағында жаңа өндіріс ошақтарын ашуға мүмкіндік беретін офтейк-келісімшарттарға қол қойылады.
«Бағдарламаны жүзеге асырған уақытта жалпы сомасы 79,1 млрд теңге болатын 177 офтейк-келісімшарттарға қол қойылды. Соның нәтижесінде, 2 мың жұмыс орны ашылып, 220 млрд теңге сомада инвестиция тартылды. Бюджетке шамамен 18 млрд теңге көлемінде салық төленді», деді Үкімет отырысында Алмасадам Сәтқалиев.
Министрлер кабинетінің алдында отандық тауар өндірушілерді қолдауға арналған өзге де қосымша шаралар туралы айта келе А.Сәтқалиев Үкімет тапсырмасына орай, пандемия кезінде «Самұрық-Қазына» қоры қазақстандық бизнесті қолдау үшін қандай шараларды қолға алғанын баяндап берді.
«Пандемия кезінде бизнесті қолдауға бағытталған шараларды тізсек, ең алдымен тауар өндірушілер тендерлік өтініш пен орындау келісімшартын өткізуден босатылды. Сонымен қатар тапсырыстың кемінде 30 пайызы көлемінде аванс төленіп, оны беру мерзімі 30 күннен 10 күнге дейін қысқарды. Сондай-ақ төтенше жағдай кезінде келісімшарт міндеттерін орындай алмаған кәсіпкерлерге айыппұл салынбанған», деп хабарлады А.Сәтқалиев.
«Самұрық-Қазына» АҚ басқарма төрағасы отандық тауар өндірушілерді қолдауға бағытталған өзге де шаралар туралы ақпарат бере отырып, 2021 жылы жүзеге асыруға енгізілген сатып алудың жаңа тетіктеріне тоқталды.
«2021 жылы Қор сатып алудың жаңа әдісін – электронды дүкен арқылы сатып алу тетігін енгізді. Егер бұрын сатып алу процесі конкурс өткізіп, келісімшартқа қол қойғанға дейін 22 күннен 43 күнге дейін уақыт алса, енді электронды дүкен арқылы өтетін процесс 1 күннен 5 күнге дейін уақыт алады. Осы арқылы жұмыс шығыны 9 есеге дейін азайды», деді А.Сәтқалиев.
Айта кетейік, осы жылдың маусымында «Квазимемлекеттік сектордың жекелеген субьектілерінің сатып алулары» туралы жаңа заң қабылданғаны белгілі. Ал Қордың өте ыңғайлы сатып алу үлгісін енгізіп, жүзеге асыру арқылы отандық тауар өндірушілер шынайы қолдауды сезініп отыр.
«Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Қорды басқару жөніндегі кеңесте атап өткендей, сатып алу қызметіне қатысты қолданысқа еніп жатқан шаралардың экономикалық тиімділігі жоғары болып отыр. Кеңес кезінде Үкіметке «Самұрық-Қазына» қорының қазіргі сатып алу жүйесін сақтап қалу туралы ұсыныс айтылған еді», дейді А.Сәтқалиев.
Сөз соңында «Самұрық-Қазына» қорының 2022 жылға арналған жоспарларын баяндай келе, А.Сәтқалиев Қор қазіргі сатып алу жүйесін сақтап қалатынын, бірақ қосымша цифрлы мүмкіндіктерді пайдалана отырып, ол жүйені технология жағынан жетілдіре беретінін атап өтті.