Өткен жылы Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Иранға барған сапарында егер барлық мүмкіндікті пайдалансақ, екі ел арасындағы сауда-саттық алдағы үш жылдың ішінде 3 млрд долларға дейін өсуі мүмкін екенін айтқан болатын. Оған қоса Қазақстан Иран азаматтары үшін 14 күн мерзімге визасыз режім енгізді. Осынау бастама алғашқы нәтижесін бере бастады.
Мәселен, ирандықтар отандық диқандарды ұзын дәнді күріш өсіру әдісін үйретуге ғана емес, біздің күрішті көп мөлшерде сатып алуға да мүдделі болып отыр. Бұл мәселелер Алматыда Иран бизнесі делегациясының өкілдері және мегаполистің бизнес-қауымдастығымен кездесуінде айтылды. Алматы қалалық кәсіпкерлер палатасының директоры Айтуар Қошмамбетов екі елдің ынтымақтастығы жыл сайын артып келе жатқанын айтты. Қазір өзара тауар айналымы 500 млн доллар екенін, Мемлекет басшысы мәлімдеген 3 млрд долларлық межеге жету үшін өзара тиімді жобалар қажеттігін еске салды.
Бүгінде Иран жылына 150 млн тонна ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіреді. Сондай-ақ бұл елде жылыжай шаруашылығы қарқынды дамып келеді. Иран дайын жылыжай өнімдерін Қазақстан, Ресей, Өзбекстан және Каспий жағалауындағы елдерге экспорттайды. Сол сияқты Қазақстан Иранды басқа да дәнді дақылдармен қамтамасыз етуге мүмкіндігі бар. Мысалы, Иранның жүгеріге деген жылдық қажеттігі 8 млн тоннаны, бидайға деген сұранысы 3,5 млн тоннаны құрайды. Сондықтан жыл сайын 800 мың тоннадан бастап 1 млн тоннаға дейін күріш пен 4,5 млн тонна сояны сырттан сатып алады.
– Иран жылына орта есеппен 3,2 млн тонна күріш тұтынады, ал өндіріс көлемі 2,3 млн тонна, қалғаны импорт. Біз жетпеген күрішті негізінен Пәкістан, Үндістан мен басқа елдерден сатып аламыз, – дейді Иранның Ауыл шаруашылығы министрінің орынбасары Алиреза Мохаджер.
Кәсіпкер, «Асыл дән» ЖШС құрылтайшысы Нұрлан Жомартов Қазақстанда күріштің ұзын дәнді сұрыптарын өсіру қиын екенін алға тартты. «Ұзын дәнді күріштің вегетациялық кезеңі ұзақтау. Қазақстанда күріштің вегетациялық кезеңінде 90 күндік домалақ дәнді сорттары өсіріледі. Қазақстандық климатқа сәйкес келетін осындай сорттар бар ма?» деп қызығушылық танытты кәсіпкер. Өз кезегінде Иран өкілі вегетациялық кезеңі ұзақтау сұрыптар алдымен жылыжайда өсіріліп, кейін оны күріш алқабына егуге болатын тәжірибені алға тартты. «Егер қазақ кәсіпкерлері қызығушылық танытса, онда компания өкілдері Қазақстанға келіп, оқыта алады. Біз арнайы білім беруден бастап, техника, тұқым өсіру технологияларымен де қарайласуға дайынбыз», деп жауап берді Иран делегациясы.
2022 жылдың тоғыз айының қорытындысы Иран мен Алматы қаласы арасындағы тауар айналымы 8 млн доллардан 118 млн долларға дейін өскенін көрсетіп отыр. Бұл тауар айналымы екі есе өскенін байқатады. Иранның Алматыға импорты 72 млн долларды құраса, бұл бағытта екі есе ілгерілеу бар. Мәселен, Иран экспорты 22 млн доллардан 46 млн долларға дейін өскен.
Осы орайда Астанада екі елдің бірлескен комиссиясының отырысы өтетінін еске сала кету керек. Оған Иранның ауыл шаруашылығы министрі қатысады. Онда Қазақстан мен Иранның ауыл шаруашылығы саласындағы одан әрі ынтымақтастығы талқыланады.
АЛМАТЫ