Ауыл шаруашылығы министрлігі тұқымдық бидайды қоспағанда, 2023 жылдың 10 сәуірінен бастап 6 ай мерзімге автомобиль көлігімен Қазақстан аумағына бидай әкелуге тыйым салды. Бұл туралы вице-министр Ербол Тасжүреков Орталық коммуникациялар қызметі алаңында өткен брифинг барысында айтты, деп хабарлайды Egemen.kz ведомствоның баспасөз қызметіне сілтеме жасап.
Ол соңғы бірнеше жылда отандық астық нарығы шекаралас елдерден бидайдың контрабандалық импорты салдарынан шығынға ұшырағанын хабарлады. Салалық қауымдастықтардың мәліметтері бойынша, «сұр» импорт көлемі жылына 1,5-2 млн тоннаға жетеді, ал мемлекетке келтірілген жалпы шығын жыл сайын 500 млн доллар мөлшерінде бағаланады.
Бұл ретте ішкі нарықта бағаның төмендеуі байқалады. Мәселен, 2022 жылдың шілде айының басынан бастап бидайдың құны тоннасына 170-185 мың теңгеден 80-85 мың теңгеге дейін төмендеген.
Павлодар облысы, сондай-ақ Ресеймен шекаралас Ақтөбе және Батыс Қазақстан облыстары заңсыз астықты қабылдау және транзит бойынша антилидерлер болып саналады. Әкелінген бидай ҚҚС төлемей шаруа қожалықтарына және жасырын кері экспорт түрінде ресімделіп, транзиттік тариф төлеместен Ауғанстан мен Орталық Азия елдеріне жіберіледі.
Осы тұста Ербол Тасжүреков контрабанданың бірнеше ашық фактілерін мысалға келтірді.
«Қаржы мониторингі агенттігінің Павлодар облысы бойынша департаменті өңірдегі ЖШС-нің бірі 2021-2022 жылдар аралығында Өзбекстан, Ауғанстан және Тәжікстанға 1 млрд теңгеден астам сомаға 8,3 мың тонна көлемінде ресейлік контрабандалық астықты экспорттағанын анықтады. Бұл ретте жеңілдікті экспорттық тарифті алу үшін қазақстандық компания отандық шаруа қожалықтарының жалған шот-фактураларын пайдаланды, бұл ретте транзиттік тарифтен жалтарды және «ҚТЖ - Жүк тасымалы» ЖШС-не 150 млн теңгеге жуық сомада залал келтірді», деді вице-министр.
Спикердің айтуынша, «Сұр импорттың» түсімін азайту үшін бидай импортын, ең алдымен ҚҚС төлемей, автомобиль көлігімен әкелуді шектеу шараларын қабылдау қажет болды, бұл отандық бидайдың құнын төмендетеді және оған сұранысты азайтады.
Аталған шаралар астық нарығындағы жағдайды тұрақтандыруға мүмкіндік береді. Бұл ретте, фермерлерді тұқым материалымен қамтамасыз ету үшін тұқымдарды автокөлікпен жеткізуге рұқсат етіледі. Бұл жағдайда партиялар тұқым сапасы туралы куәлікпен бірге жүруі керек. Сондай-ақ, барлық тиісті салықтар мен алымдарды төлей отырып, астықты теміржол көлігімен жеткізуге ешқандай шектеулер белгіленген жоқ.
Айта кетсек, енгізілген тыйым уақытша сипатқа ие және оны іске асыру қорытындысы бойынша тиісті шаралар қабылданатын болады.