Қазір көрермен қауым Астанадағы Ұлттық музейдің аузы-мұрнынан шығып тұр. Мұнда атақты суретші, «Парасат» орденінің иегері Алпысбай Қазығұлдың «Көктемгі самғау» атты көрмесі өтіп жатыр. Мамырдың басында суретші артынып-тартынып Алматыдан Астанаға жеткізген 140 картинасына көз суарып жүргендер де аз емес. Біз де сол қатардан табылып, көркем туындыларды көзбен «жұтып» қайтпақ едік, алайда ұлт пен жұрттың болмысы мен тұрмысынан сыр шерткен бояулар бізді «жұтып қойған» сыңайлы.
Бірден айтайық, Қазығұлдың еңбектері бір қарап өте шығатын туындылар емес. Бұл бізден де бұрын айтылған пікір. Десек те, көрмесіне барып көз тоқтатқандар автордың көркем туындыларын «жұта» алмай, керісінше өзі «жұтылғанын» аңдауы да әбден мүмкін. Бояулары алыстан көз тартып қана қоймай, ойландырады. Әр картинасы үлкен бір кеңістікке пара-пар. Қуаныш пен қайғыны, ашу мен жайдары көңіл күйді, үзілу мен үздігуді, адамзатқа тән нендей сезім бар – бәрін бояу тіліне көшірген ұлт суретшісінің бағасын берген ғұламалар. Кезінде суретші шығармашылығы туралы Шыңғыс Айтматовтың жазғаны бар:
«Маған осы бір адам ұнап қалды: суреттері алдаған жоқ – расымен де заман талабына, сондай-ақ толығымен дәстүрге сай ойланады екен. Оның қылқаламынан шыққан туындылар пішіні жағынан «модернистік», алайда қозғаған тақырыптары баяғыдағыдай. Алпысбай дала, ауыл, қора-қопсы сынды тақырыптармен шектелген сияқты болғанымен, шын мәнінде өз суреттеріне қандай да бір ғарыштық деңгей бере отырып, біздің санамыздың шеңберін кеңейте түседі», депті кезінде адамзаттың Айтматовы.
Осы жолғы «Көктемгі самғау» атты көрмесі Ұлы дала философиясы мен көшпелілер өмірінен сыр шертіп, қазақ мәдениетін жанды бейнеге айналдырғандай әсерге көмді. Ол салған «Ұлы Жібек жолы» атты бейнелер топтамасы осы күнгі, бүгінгі көш секілді көңіл күй сыйлайды. Әсіресе бізді баурағаны – «Аңшы мен құс» суреті. Аңшы немесе мерген нысанаға алып көздеген құс ұшып бара жатыр. Қазақ танымында айдында алаңсыз жүзген немесе ұйықтап жатқан аңды атуға болмайды. Құсты ұшырып, аңды тұрғызып барып атады. Сөйтіп аңшы ұшырып жіберіп, көздеген құс мергеннен үш-төрт есеге зорайып кеткен суретте. Анығында кіші болса да, адамнан зор қанатты тіршілік иесі жерден көтеріліп бара жатқаны және тұмсығы мен қанат, қауырсындарының сұлбасы ғана болмаса, құс жерден көтерілердегі зымырандай алапат жанталасқа немесе атом бомбасы жарылғандай сұмдыққа тап болғанын айна-қатесіз аңдайсыз. Қандыауыздың нысанасына іліккенін жан-жүйесімен сезінген құстың жанұшырған күйін бояулар әйгілеп береді. Ажал алдындағы неткен сұрапыл сезім, неткен жанталас. Ал садақ тартқалы жерде тұрған мерген бойында алып бара жатқан сезім толқынысы жоқ сияқты. Төңіректі құстың өлім мен өмір арасында жандәрмен болған сезім-түйсігінің шашырандысы жаулап алғандай. Мүмкін оқ тиіп те кетті ме екен, белгісіз. Себебі суретші мұнда құстың жан-жүйесінің арпалысынан бөлек, сүйек-сүйегінің қалай бөлшектелуге айналғанын да бейнелей алған. Алла-ай дейсіз, адамзат қарақан басы үшін жан-жануардың өмірін қиып жібергенде, олардың осындай күй кешерін сезбейтін де шығар-ау. Ал суреттегі әр бояуды сөйлете алатын маман болса, біздің долбардан да қияпатты пікір шығарына біз сенімдіміз.
«Әлгі картиналар бірде бедерсіз жазылып, ізсіз, түссіз, боз тұмандай кеңістікке кірігіп, жоғалып, енді бірде, вулкан қотарған қызыл шоқты лавадайын атылып, рельефтене бері, көруші назарына атырыла шығып, жалынымен бет шарпып тұрғаны. Қырық құбылып, мың бұралып (сапасымен жасқап, санымен ықтырып), көкірек көзіне барақат сыйлап, елітіп тұрғаны», депті Қазығұл картиналары туралы суретші Жеңіс Кәкенов. Расында «вулкан қотарған қызыл шоқты лавадайын атылған» бояулар кімді де болсын бей-жай қалдырмайды.
Суретшінің еңбектері Қазақстанда ғана емес, шетелдерде де сұранысқа ие. Көрмелері Бельгияда, Қытайда, Түркияда, Ұлыбританияда, Ресейде, Жапонияда, Нидерландта өтті. Картиналарының басым бөлігі Еуропа, Азия, Американың галереялары мен жеке коллекцияларын қыдырып кеткелі қай заман? Жекелеген туындыларын Лайма Вайкуле, Дидье Маруани, Жерар Депардье, Патрисия Каас, Бельгия князі Лоран сияқты атақты адамдар сатып алғаны мәлім. Автордың айтуынша, «олар картинаны сатып алмайды, сондағы энергияны сатып алады». Кенепке көшкен жанды бейне деген сол шығар.
«Әр көрмемді ашқан сайын толқимын. 45 жыл шеберханада тапжылмай отырып, тонналаған бояу езіп, кенепке жағып, 8 мыңнан аса картина салыппын. Туындыларым дүние жүзіне тарады. 45 жыл шығармашылықпен айналысқанда түсінгенім, жақсы шығарма тек Жаратушының қолдауымен шығады. Соған көзім жетті. Жаратушы қолдамаса, сурет салынбайды», дейді ол.
Коллекционер Алпысбай Қазығұлдың көркемсурет мұрағатында Әбілхан Қастеев, Жаңатай Шарденов, Салихитдин Айтбаев, Владимир Эйферт, Ким Кузнецова сынды атақты суретшілердің және басқа классиктердің туындылары сақталғанын айта кеткен жөн.
Көркем өнер таным көкжиегін әрі асырып, уақыт пен кеңістіктегі адам рухы мен санасының мәңгілігін әспеттейді, кейде. Суретшінің «Көшпенділер», «Ұлы Жібек жолы», «Көш», «Аталарымыз» «Көкпар» сияқты шығармаларына көз тоқтатқан сайын сондай ойлар қаумалайды. Ол жымдастырған бояулардағы өткен өмір құбылыстары бізбен бірге өмір сүріп қана қоймай, болашаққа бара жатқандай тіл қатады. Тіпті баянсыздықты жоққа шығарардай көрінеді. Қанша заман өтсе де қиындықпен күресуден қажымаған адам рухының жеңімпаз сәулесін көңіл күйдің әсем көріністерімен үйлестіреді. Адам дүниеге келеді, өседі, жетіледі, қартаяды, бірақ көңіл жас күйінде қалады дейтін үлкендер. Бұл да жаратылыстағы күрескер рухтың мәңгілікті көксеуіндей. Егер суретшінің көп қырының біріне тоқталсақ, біз осы қасиетін ерекше атар едік. Көркем өнерде көкжиек жоқ, шексіздік қана бар.