Кешен күрмеуін шешу керек

Кешен туралы бірер сөз. Аумағы 2500 шаршы метрді құрайды. «Ақсақ құлан» – шағын сәулет нысандары мен күймелер, тулар, тутұғырлар келген елдің назарын бірден өзіне аударады. Холдың кіреберісіндегі монитор арқылы келушілер кешеннің ішкі мазмұнымен, Жошы хан кесенесінің тарихымен таныса алады. Барлық мәлімет қазақ, ағылшын, орыс тілдерінде жазылған. 3D форматындағы жеке бөлмеде ежелгі қала көріністерін тамашалап, деректі фильм көруге болады. Сондай-ақ экспозициялар мен демонстрацияларға арналған залдар, намазхана, буфет, шайхана, демалыс бөлмелері туристерге барынша қолайлы жағдай туғызады. Бір сөзбен айтқанда, кешен туристер үшін тартымды-ақ. Осы нысан салынғалы мұнда келушілердің саны арта түскені де байқалады. Дегенмен...

Қазіргі кезде ел Президентінің тапсыр­масымен, Үкіметтің қаулы­сымен салынып, пайда­ла­нуға берілген кешеннің мәр­те­бесі нақтыланбай тұр. Бұл осы мәдени-танымдық орданың дамуына, танымалдығына әжептәуір кедергі келтіреді. Үкімет қау­лысында «туристік кешен»­ деп аталған нысан қазір Жез­қазған қаласы Мәдениет және­ тілдерді дамыту бөліміне қарас­ты­ «Халықтар достығы мен мәде­ние­ті» үйінің қарамағындағы «Тари­хи-мәдени кешен» ретінде қар­жы­ландырылып келеді.

«Біз негізінен кешеннің күті­мін қам­тама­сыз етуге, экскурсия жүргізушілерге ғана қар­жы бөле ала­мыз.­ Мәдениет саласы тех­­ни­­­ка­­лық қызметкерлерінің жалақы­сы­ мүл­дем төмен екені тағы бел­гілі. Ал кешен Жез­қазған қала­­сынан 45 шақырым жерде орна­­лас­­қан. Қыз­меткерлерді ұстап тұру да қиын», дей­ді Жезқазған қаласы Мәде­ниет және тіл­дер­ді дамыту­ бө­лі­мінің басшысы Гүлзада Шомаева.

Бұл сөзді Ұлытау облыстық ар­да­герлер кеңесінің төр­аға­сы Сағындық Қожам­сейітов одан әрі тірілте түседі.

– Біз ақпан айының соңына таман сырттан келген қонақтарды ертіп апарсақ, кешеннің есігі тарс жабық тұр екен. Мұнысы несі десек, 16 ақпан күні кешеннің қызметкерлері арыздарын жазып, түгелдей жұмыстан шығып кетіпті. Содан соң мұндағы мәсе­ле­ге үңіле бастағанда, кешеннің күрмеуі көп екенін білдім. Сосын ардагерлер кеңесінің төралқасын шақырып, мәселені тиісті орындармен кеңірек талқыладық. Сондағы ұққанымыз – кешенді рес­публикалық бюджетке бермей, жағдай түзелмейді. Біз астана­дағы құзырлы орындарға, лауа­зымды азаматтарға бірнеше рет хат жолдадық, бірақ, әзір еш­қан­дай нәтиже жоқ, – дейді ол.

 Жалпы кешеннің келешегіне қа­тысты алғашқы дабыл оның құ­ры­лысы бітпей жатып-ақ, жо­ға­ры жақ­қа жолданғанға ұқ­­сай­ды. Бұған Жез­қазған қала­сының бұрын­ғы әкімі Қ.Әбсаттаровтың 2021 жылы сол кездегі Қара­ған­ды облысының әкі­міне «Атал­ған тарихи-мәдени ке­шен ха­лық­аралық деңгейдегі ту­ризм ны­саны болып табылады. Әлем турис­терінің назарын аударта­тын ауқымды жобаның заманауи талап деңгейінде мінсіз жұмыс жасауы және жаһандық туризм дамуының бәсекесіне тө­теп бе­руі үшін бұл кешеннің рес­пуб­ли­­к­а­­лық деңгейде басқарылуы қа­жет­ деп санаймыз» деген ма­ғы­на­да бір­ емес бірнеше рет хат жол­да­ға­ны­ дәлел.

Жа­ңадан Ұлытау облысы құ­рыл­­­ған соң, 2022 жылғы 8 шіл­де­де­­ Үкімет басшысының бірінші орын­­­басары Р.В.Склярдың төр­аға­­­лығымен «Ұлытау облысының өзек­ті мәселелері» жөнінде жи­на­лыс өтеді. Осы жиналыс­та­ «Жошы хан кешенін» рес­публикалық бюджеттен қар­жы­ландыру туралы мәселе көте­ріледі. Облыс әкімі 2022 жыл­ғы­ 21 шілдеде Мәдениет және спорт министрлігіне сол жи­на­­лыстың №11-04/05-3285 хат­та­ма­сының 10-тармағына сәй­кес­­ «Жошы хан тарихи-мәдени ке­шенін» Мәдениет және спорт ми­нис­трлігінің меншігіне қабыл­дау­ға байланысты процедураны­ бас­тауға тапсырма беруін» өті­ніп, хат жолдайды. Бірақ әзір еш­қандай қозғалыс байқала қой­май­ды.

Кешен «тарихи - мәдени, ғы­лы­ми зерттеу орталығына ай­налады» д­е­ген мақсатпен бой­ көтергенмен, қа­зір мұнда еш­қан­дай зерттеу жұ­мыс­тары жүр­гізіліп жатқан жоқ және бұл мүмкін де емес. Өйткені ке­шен­нің штаттық кестесінде 26 бірлік бар десек, олардың бәрі дерлік тех­­никалық қызметкерлер. Мұн­­дай жағдайда ғылыми зерт­теу­ ісі­мен айналысу туралы сөз­ қоз­ғаудың өзі күлкілі. Ал, тарих­­шы­лар кешен орналасқан ма­ңай­да Жошы ханның ордасы­, бе­кінісі болғанын, бірнеше хан­дар­дың сүйегі де сол жерден мәң­гілік орын тепкенін айтады. Зерт­тел­мей, зерделенбей жатқан дүние­міз­ жетерлік қой.

Сыртқы келбет-көркі тартым­ды­ кешен ішкі мазмұнымен де талап­қа сай жұмыс істегені абзал. Бізде көп нәрсеге бюрократизм­ дей­тін шырмауықтың кесірі тиіп­ жататыны бар. «Жошы хан» кеше­нінің қазіргі ахуалына да нақ сол­ кінәлі тәрізді. Бюрократизм де­мекші... Кешеннің қасында Жо­шы хан кесенесі бар. Бір аумақ­та тұрғанмен бұл кесене кешен­ге қарамайды. Мұны айтып отыр­ғанымыз, территориялық тұрғы­дан ескерткіштердің бірі Жез­қазған қаласына, бірі Ұлытау ауда­нына қарасты болып келетін қазіргі жағдай түбірінен өзгеріп, бір ізге түсіріліп, бір меншік иесіне топтастырылғанда ғана тари­хи ескерткіштерге деген көз­қа­рас та, бұл бағыттағы туризмді да­мыту да оң сипат алады деп үміт­тенуге болады.

Көп нәрсе жаңарып жатқан қа­зір­гідей уақытта елдік тұр­ғы­дан шешім қабылдауға құзы­рет­ті азаматтар тығырықтан шы­ғатын оңтайлы жолды тап­пауы мүмкін еместігіне сенейік. Бұл­ күрмеу тезірек шешілмесе көз­қуанышымызға айналған көрік­ті кешен көз алдымызда күтімсіздікке ұшырап, кел­бе­ті­нен айырылып қалуы да, ең бас­тысы, «келешекте ғылыми зерт­теу орталығына айналады» де­ген­ әдемі ойымыз жүзеге аспай қалуы да бек мүмкін.

Ұлытау облысы