Ауылды қайтсек көркейтеміз?

Еліміздің ауылдық жерлерінде 8 млн адам тұрады. Бұл – жалпы ел хал­қының 40 пайызы. Статистикалық мәліметтерге сүйенсек, елімізде 6 293 ауыл бар. Расында, бұл – үлкен нарық­тың көзі. Ауыл байыса, қаланың да қарыны тоқ болары даусыз. Осыны ойла­ған Мемлекет басшысы Сайлауалды бағ­дар­ламасында ауылды өркендету – өзі­нің басты бағыты екенін жеткізген еді.

«Бүгінде Қазақстан халқының 40 пайызға жуығы ауылда тұрады. «Ауыл – ел бесігі» деп халқымыз бекер айт­қан жоқ. Сондықтан ауылдағы жағдай­ды жақсарта алмасақ, бәрімізге сын. Сол үшін мен бүгін ауылды дамыту мәселесі туралы Жарлыққа қол қоямын. Осы құжат арқылы Үкіметке ауылды дамытудың 5 жылға арналған нақты жоспарын әзірлеуді тапсырамын. Бұл менің жаңа президенттік мерзімдегі бірінші Жарлығым болады. Үкімет ауыл­ды дамытуға арналған барлық жобаны жүйелі түрде реттеп, жинақтауға тиіс. Содан кейін мақсатты түрде тиімді жұмыс жүргіземіз», деген еді Қасым-Жомарт Тоқаев. Енді сол жоспар аясында өңір-өңірде әртүрлі жобалар қолға алынып, ауылдағы ағайынның әлеуетін көтеруге күш салынып жатыр.

Мәселен, Жетісуда Мемлекет бас­­­­­­­шы­сының тапсырмасы бойынша ауыл­дық жерлерде өмір сүру сапасын жақсарту мақсатында Қазақстан Рес­пуб­ликасының ауылдық аумақтарын дамытудың 2023-2027 жылдарға арнал­ған тұжырымдамасын іске асыру бас­талды. Тұжырымдама негізгі 3 бағыт арқылы жүзеге асырылады. Атап айтсақ, әлеуметтік, инженерлік және көлік инфра­құрылымын дамыту есебінен көрсе­тілетін базалық қызметтерді ұсыну­дағы тепе-теңсіздіктерді қысқарту. Агро­өнеркәсіптік кешенді дамыту, ауыл шаруашылығы кооперациясын, сондай-ақ ауылдағы кәсіпкерлікті дамытуды ынталандыру жолымен ауыл халқы табысының деңгейін арттыру. Және ауылдық аумақтарды дамытуды институционалдық қамтамасыз ету.

«Жетісу облысы бойынша 352 ауыл­дық елді мекен бар, оның ішінде 186-сы бәсекеге қабілетті. Ауылдық жерлерде инфрақұрылымды дамытудың негізгі құралы «Ауыл – ел бесігі» жобасы. Биыл 11,7 млрд теңге сомасына 64 ауылдық елді мекенді қамтитын 82 жоба жүзеге аспақ. 2027 жылға қарай ауылдық елді мекендер сапалы сумен қамтамасыз етілетін болады, кентішілік жолдардың жағдайы жақсарады, инженерлік желі­лер, әлеуметтік, мәдени және спорт нысандары салынып, жөнделеді», дейді облыстық экономика және бюджеттік жоспарлау басқармасы басшысының орынбасары Рауан Дауталинов.

Оның айтуынша, шалғай­да­ғы ауыл­дарға медициналық көмектің қолжетім­ділігін қамтамасыз етуге 2023-2025 жылдар аралығында облыс­та 59 нысан салу жоспарланып отыр. Сонымен бірге 2025 жылға дейін жергілікті бюджет есебінен 57 блокты модульдік медициналық пункт және 2 жедел жәрдем стансасы салынбақ.

«2023 жылғы 1 сәуірден бастап «Дип­ломмен – ауылға!» бағдарламасының қаржы агенті болып Отбасы банк та­ғайын­далды. Осыған байланысты, биыл көтерме жәрдемақы және бюджеттік кредиттер бойынша жаңа өтінімдер otbasybank.kz жылжымайтын мүлік порталында онлайн режімде қабылданатын болады. Жоба бойынша 2027 жылға дейін 6,6 млрд теңгеге 1 163 маманға кредит беру, 499,0 млн теңгеге 1 382 маманға көтерме жәрдемақы беру жос­парланып отыр. Жалпы, облыста ауыл­­дық аумақтарды дамыту бойынша бар­лық шаралар қабылданып жатыр», деді Р.Дауталинов.

Сонымен қатар биыл «Ауыл халқы табысын арттыру» бағдарламасы аясында жылдық сыйақы мөлшерлемесі 2,5 пайызбен ауыл тұрғындарына несие берілмек. Өңірлік ауыл шаруашылығы басқармасының экономикалық жоспарлау және талдау бөлімінің басшысы Арайлым Әлімбекова осы жобаға 3,2 млрд теңге бөлінгенін жеткізді.

«Ауыл тұрғындарына – 8,6 млн тең­геге, ауыл шаруашылығы кооператив­теріне – 27,6 млн теңгеге дейін 5 және 7 жыл мерзімге шағын несие беру бюджеттік бағдарламасы аясында биыл 3,2 млрд теңге қарастырылды. Қазір­гі уақытта ауылдық округтерден несие алуға ниетті 530 әлеуетті үміткер­лер­ден 3,3 млрд теңгеге пул қалыптас­тырыл­ды. Оның ішінде, 18 жоба – егін шаруа­шылығы, 453 жоба – мал шару­а­шы­лығы», деді А.Әлімбекова.

Одан бөлек Жетісу облысы жұмыспен қамтуды үйлестіру және әлеуметтік бағдарламалар басқармасы басшысының міндетін атқарушы Ермек Мизамбаев «Жетісу облысының Өңірлік жұмыспен қамту картасы» бекітілгенін айтты.

«Өңірлік картаға сәйкес биылғы жылы облыста – 31 560, оның ішінде уақытша – 10 002, тұрақты 21 558 жұ­мыс орындарын құру жоспарланған. Ұлт­тық жобалар шеңберінде 170 жаңа жоба іске асырылып, 2 418 жаңа жұмыс орны құрылуы жоспарлануда. Сондай-ақ «Кәсіпкерлікті дамыту» ұлттық жобасы шеңберінде 8 484 субсидияланатын жұмыс орнын, жеке бастамалар шеңберінде «100 мың халыққа – 100 жұмыс орны» жобасы шеңберінде 9 806 жұмыс орнын құру жоспарланып отыр. Бүгінгі күнге Өңірлік карта шеңберінде 10 851 адам жұмысқа орналастырылды», дейді Е.Мизамбаев.

Сондай-ақ облыста кәсіпкерлік бас­тамаға жәрдемдесу үшін гранттар мен кредиттер беру жоспарланған. Атап айтсақ, «Кәсіпкерлікті дамыту» ұлттық жобасы шеңберінде «Еңбек» бағыты бойынша 588 грант және 249 микрокредит, «Бизнестің жол картасы» бағыты бойынша 110 грант, «Ауыл аманаты» жобасы шеңберінде 390 кредит беріледі.

Жетісу облысының құрметті азаматы Әміре Әріннің пікіріне қарағанда, бұл бастама – халық үшін соңғы жылдардағы ең тиімді жоба. Тек шалғайдағы ауыл­дарды ұмытып кетпегеніміз абзал. Себе­бі, кейбір елді мекендер оншақты үй­ден құралған. Десе де оған әлеуеті төмен деп баға беруге болмайды. Халық жетіс­кенінен айдалаға отау тікпейді.

«Менің бір сын ескертпем бар, жалпы ауылдарды алалау дұрыс емес. Бірін алға сүйреп, бірін кейін тартқаннан іс оңынан шабады деу – білместің ісі. Иә, «Әркімнің туған жері – Мысыр шәрі» деген нақыл бар. Туған ауылының түлегенін бәрі де қалайды. Алайда біріне қаржыны үйіп төгіп, екіншісіне таршылық жасау – малын күзетіп отырған ағайынның шаруасын тығырыққа тірейді. Одан кейін шаруасын дөңгелетіп отырған халықтың бо­йын үрей билейтіні даусыз. Әлбетте, әркім өзінің қалаған жеріне қоныстануға ерікті. Шекарада орналасқан екі-үш түтінді құрайтын алақандай елді мекендер де бар. Олар орталыққа қарай жылжи алмайды. Мемлекеттен несие алайын десе, әлеуеті төмен деп кеудеден қақсақ, онда істің тұйықталғаны. Әуелі жастар да ауылда тұрақтамай, қалада арба сүйреп жүргенді артық көреді. Кез келген дүниені ойланып істеу қажет», дейді Ә.Әрін.

Қараңыз, төрт жылдан бері «Ауыл – ел бесігі» жобасы жүзеге асырылып келеді. Ондағы мақсат – әлеуеті жоғары 3,5 мың ауылдың инфрақұрылымын дамыту. Соған орай Үкімет тарапы бес жылға 500 млрд қаржы қарастырған. Алғашқы үш жылда бөлінген соманың жартысы игерілді. Тіпті, 665 ауылға қажетті инфрақұрылым салынды.

Жоба шеңберінде былтыр 576 елді мекенге 128 млрд теңге бағытталған. Нақтылап айтсақ, 91 млн теңгесі – тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық саласына, 454 млн теңгесі – әлеуметтік инфрақұрылымға, 511 млн теңгесі – көлік инфрақұрылымын дамытуға көзделген. Биыл 663 ауылдағы жағдайды дамыту үшін 140 млрд теңге қарастырылып отыр. Мемлекет басшысы өз сөзінде ауылды көркейту үшін 1 трлн теңгеден астам қаражат бөлу де артық етпейтінін айтқан. Қазір шағын шаруалар да шама-шарқынша жеңілдетілген несие алып, ісін ілгерілетіп отыр. Тек сол несиені алардағы құжаттың бейберекет көптігіне назалы. Оған бір себеп, аудан не облыс орталығынан тым шалғай қоныстанған ауылдар құжат рәсімдеу үшін әбден сенделеді. Осыны ескерсе дейді ауылдағы ағайын!

Жетісу облысы