«Жасыл» энергетика: кімнің бәсі жоғары?

Бұл мәселенің бір жағы. Екінші жағынан Қытайдың «жасылдануы» қарт құрлықтың мазасын қашырды. Мәселен, электр көлігі өндірісін субси­диялау мәселесіне ерекше назар ау­дармақ. Осылайша, саланың ұңғыл-шұңғылын тексеруді көздеп отыр. Қытайдың сауда министрі Еуро­палық одақтың бұл қадамын сынға алды. Сондай-ақ Қытайдың электр­омобиль өнеркәсібі саласында қарқынды дамығанын, климаттың өзгеруіне жаһандық жауап беруге және «жасыл» трансформацияға зор үлес қосып отырғанын алға тартты. Сарапшылардың айтуынша, Қытайдан келетін өнім бағасы арзан. Ал мұндай жағдайда олармен бәсекелесу қиынға түседі.

«Қытайлық ғалымдар мен мүдде­лі топтар «климаттың өзгеруіне алаң­дасаңыз, онда сіздерге қажет өнімді арзан бағаға ұсынамыз» деп айтады. Ал мұндай жағдайда олардан қалай тауар сатып алмайсыз? Жеткізу тізбегін жоқтан бар жасау керек әрі субсидия жасап, пайдаға кенеле­тініңізге де се­нім аз», дейді Лон­дондағы «Chatham House» сарап­тамалық орталығының зерттеу жөніндегі директоры Бернис Ли.

Сарапшылардың пайымдауынша, қазіргі таңда Еуропа мен АҚШ-тың өндірушілері мұндай жағдайдан зардап шегіп отыр. Бұған дейін Ақүй та­рапы Қытайдың кей компанияларына санкция жариялаған-тұғын. Соның салда­рын енді сезініп отыр. Өйткені электр көліктерге керек аккумулятор өнді­рі­сін­де Батыс елдері кейін қал­ған. Ал жаһандық нарықтағы бұл саланың 60 пайызға жуығын Қытай қамтамасыз етіп отыр. Қарт құрлық 2035 жылдан бастап қазба отын арқы­лы жүретін автокөліктерге тыйым салуды жоспарлап отырғанын ескерсек, алдағы уақытта еуропалықтарға Бейжің билігімен бәсекелесу қиындай бермек. Оның үстіне, қарт құрлықтың көлік өндірушілердің аталған елде үлкен зауыттары бар. Сондықтан сарап­шылар Еуропалық одақтың кө­мір­қышқыл газынан бас тарту жоспары Қытайға қолайлы болып тұрғанын алға тартады.

Еуропалық комиссияның төра­ға­сы Урсула фон дер Ляйен Еуропа өндіру­ші­лері күн панельдерін жасауда Қы­тай­ға есе жібермеу керек екенін мә­лім­деген. Дегенмен, қа­зірдің өзінде аталған ел бұл салада әлдеқайда дамып кеткен. Әрі электр көліктерін шы­ғаруда да ал­дың­ғы қатарда. Бұған қоса, мұндай көлік түріне қажет акку­муляторда қолданылатын минералды да көптеп өндіріп отыр. Стра­те­гия­лық және халықаралық зерттеулер орталығы кел­тірген деректерге сүйенсек, Бей­жің билігі 2009-2017 жыл­дар ара­лы­ғын­да электр көлік жасау саласына 60 миллион доллар суб­сидия бөлген. АҚШ сол кезде ғана бұл бағытта қа­ра­жат құюға кіріскен еді.

Елімізде «жасыл» энергетика саласына ерекше ден қойып отыр. Таяуда Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев халыққа Жолдауында осы саланы дамытумен мықтап айналысуымыз керек екенін атап өтті.

«Болашақта бүкіл әлем таза энер­ге­­тикаға көшетіні сөзсіз. Халық­ара­лық сарапшылардың мәліметіне сүйен­сек, жалпы әлемдегі күрделі қар­­жы салымдарының үштен бірі­не жуығы жаңартылатын энергетика жобаларының еншісінде. Қазақ­стан­да да бұл бағытта көп жұмыс атқа­рылды. Жаңа Экология кодексі және Көміртегі бейтараптығына қол жеткізудің 2060 жылға дейінгі стратегиясы қабылданды. Соңғы 5 жылда жаңартылатын энергетиканың елімізде өндірілетін қуаттың жалпы көле­мін­дегі үлесі 5 пайызға жуық өсті», деді Қ.Тоқаев.

Қорыта айтқанда, алдағы бірнеше жыл Брюс­сельдегі шенеуніктерге үшін оңайға түспейді. Өйткені қазба отын­ға тәуелді экономиканы қас пен көз­дің ара­сында «жасыл» энергетикаға ал­мас­ты­рылмайды. Бұған қоса, қос бүйірден Қытай қысып тұр. Сондықтан ат­қа­мінерлердің қажырлы еңбегі мен ха­лық­тың ерік-жігері қажет.

Қытай ауаны ең көп ластайтын мем­лекет саналады. Жыл сайын онда шы­ғарылатын парникті газ­дар­дың көлемі орасан. Сол себепті қарт құрлықтың эко­лог­тері Бейжің билі­гін сынға алып келді. Алайда кейінгі оқиғалар таяқ­тың екінші ұшы бар екенін көрсетіп отыр.