Көксеркені көбейту тәсілі

Елімізде көксерке өсіру үлкен әле­уетке ие. Өйткені отандық көк­серке филесі бүкіл әлемде жо­ғары бағаланады. Сондай-ақ қазіргі уақытта көксеркенің отыр­ғызу материалына да үлкен сұра­ныс бар. Бұл ретте балық өсіру кә­сіп­орындарында тұйықталған су­мен жабдықтау қондырғысы жағ­да­йын­да жасанды өсімді молайту­ тех­но­логиясын әзірлеу басты мін­дет­­тердің бірі.

– Елімізде алғаш рет көксеркені тұйық сумен жабдықталған қон­дыр­­ғыларда жасанды молайт­у тех­нологиясының әзірленуі – жоба­ның ғылыми және практи­ка­лық маңыздылығы. Сыртқы фа­к­торларға, әртүрлі жас топта­ры­ның тіршілік әрекетінің биоло­гия­лық, физиологиялық және тех­но­­логиялық ерекшеліктеріне, өсіру жағдайларына байланыс­ты­ көксеркенің отырғызу мате­риалын алу үшін оңтайлы жағ­дай­лар айқындалды, – дейді биология ғылымдарының кандида­ты, С.Сейфуллин атындағы Қа­зақ агр­о­техникалық зерттеу уни­вер­си­теті Аңшылықтану және ба­лық шаруа­шылығы кафе­д­ра­сы­ның аға оқытушысы Жасқайыр Қара­ғойшин.

Ғылыми жұмысты «Жабайы таби­ғат» білім беру бағдарламасы бойынша 3-курс докторанты Жақ­сығали Қуанышәлиев жасап шық­қан. Ал жобаға чехиялық ға­лым Томаш Поликар кеңесші бол­ған. Жобаның ғы­лы­ми жетек­ші­сі – ветеринария ғы­лым­дарының кан­дидаты, доцент Қуаныш Сыз­ды­қов. Олар аталған жобаны 2021 жылы қолға алып, желтоқсан айын­­да аяқтаған.

Жоба авторының айтуын­ша,­ еліміздің балық өсіру кә­сіп­­орындары балықтарды мо­лайту технологиясының болмауына байланысты тұйықталған сумен жабдықтау қондырғысында өнімнің кейбір объектілерін пай­да­­­лану мүмкіндігіне ие емес. Бұл жобаның негізгі идеясы – ба­лық отырғызу материалы мен көк­серкенің тауарлық өнімдерін алу үшін оны көбейтудің озық әдіс­те­рін­ өндіріске бейімдеу.

– Жоба аясында көксерке­нің ана­лық қоры ауланды. Уыл­ды­рық шашу алдындағы тех­ни­ка­лық қызмет көрсету ­13-15С тем­пературада жабық су ­құ­бы­ры қондырғысында жасан­ды­ жағдайда жүргізілді. Уыл­дырық пен уылдырық сүтін алуға өндірушілерге гормонал­ды­ ынталандыру берілді. Содан кейін уылдырық пен сүт алынып, жасанды жағдайда уыл­ды­рық ұрықтандырылды әрі ин­ку­бацияланды. Жоба аясын­да уылдырықты инкубациялау мен желімдеудің жаңа әдістері иге­рілді. Дернәсілдердің уыл­ды­рықтан шығуы 98 пайызды құ­ра­ды. Антропогендік әсер су объек­ті­лерінің өзгеру қарқынын күрт же­делдетті. Бұл түрлердің азаюы­на, олардың популяциялық құры­лы­мын жеңілдетуге және жалпы био­әртүрлілікке әсер етті, –дейді Ж.Қуанышәлиев.

Ал жобаның ғылыми жетекшісі Қуа­ныш Сыздықовтың айтуын­ша, көксеркені жасанды көбейту техно­ло­гиясының негізгі артықшылығы осы әдісті қолданған кезде барлық тех­но­логиялық үдерістер мен сырт­қы факторларды толық бақы­лау мүмкіндігі бар екенінде, сон­дай-ақ көбеюдің маусымдық сипа­ты­ жойылатынында.

– Тұйықталған сумен жаб­дық­тау қон­дырғысындағы көбею кезінде хи­миялық ре­жім, тем­пе­ра­туралық ре­жім, жарық ре­жі­мі, ауа райы жағ­дай­лары, то­ған­дағы жемшөп орга­низм­де­рінің дамуы секілді сыртқы фак­тор­­ларға қарамастан, кез келген уақытта балық отырғызу материалын алуға мүмкіндік бере­ді. Заманауи тұйықталған сумен жаб­дықтау қондырғы технология­лары балық өсірудің барлық жағ­дайын бақылауға мүмкіндік бере­тін­дігіне байланысты. Бұл техноло­гия балық отырғызу материалын алу тұрғысынан да, өнімді сату тұр­ғы­сынан да болашағы зор. Сон­дай-ақ экологиялық аспектіде тех­нологиялық үдерісті бақылау ар­қылы өндірілетін өнімнің сапасын арттыруға мүмкіндік береді, – дейді Қ.Сыздықов.

Зерттеу тобы келесі жылы көк­сер­кені қолдан ұрықтандыру және инкубациялау бойынша коммерцияландыру жобасын ұсынуды жоспарлап отыр.