Статистикалық мәліметтерге жүгінсек, жыл сайын бүкіл әлемде 150 мың адам, көбінесе 10 жасқа дейінгі балалар қызылшамен ауырады. Сондықтан кез келген адам, әсіресе, кішкентай балалардың ата-аналары қызылшаның қандай ауру екенін білуі керек.
Қызылша – ауа арқылы тарайтын жіті инфекциялық ауру. Бұл тек науқас адамнан жұғады. Ересектерде күрделі, ал балаларда жеңіл өтеді. Балалар қызылшаның ауыр түрлерін тек нәресте кезінде және иммунитеті әлсіреген жағдайда қабылдай алады. Бұл ауру дақтар пайда болардан екі күн бұрын басқаларға жұқпалы болады. Аурудың жасырын кезеңінің екінші күнінен денедегі бөртпелер 4 күн аралығында байланыста болған адамдарға тыныс алу арқылы ауадан жұғады. Адам өмірінде қызылшамен ауырмаған болса, не екпе алмаған жағдайда осы ауруды жұқтыруы мүмкін.
Белгілеріне тоқталсақ, қызылшаның жасырын (инкубациялық) кезеңі 9-11 күн, ал егер бұрын екпе алған болса, жасырын кезеңі 15-21 күнге созылуы мүмкін. Инкубациялық кезеңнен кейін науқастың температурасы 39-39,5 градусқа дейін күрт көтеріледі. Сонымен қатар жұмсақ тері бөртпелері, жалпақ қызғылт дақтар пайда бола бастайды. Бірнеше сағат ішінде бөртпелер саны күрт артады. Алғашқы белгілері – қызуы көтеріліп, әлсізденіп, тамаққа тәбеті нашарлап, мұрнынан су ағып, ащы жөтел пайда болып, көзі қызарып қабынады. Одан жұмсақ және қатқыл таңдайда теңбіл бөртпелер пайда болады. Екі ұрттың үстінде қызылшаға тән майда ақшыл бөртпелер кілегей қабығының үстінде ерекшеленіп тұрады, мұндай белгіні Бельский-Филатов-Коплик бөртпелері дейді. Дақтар дөңес пішінді болады, олардың ортасында сұйықтық бар көрінетін көпіршіктер болады. Әрине, бұл жағдайда ештеңені сығып алуға болмайды. Алғашқы 3-4 күндегі бөртпелер көп және тек теріде ғана емес, сонымен қатар шырышты қабаттарда – көзде, жыныс мүшелерінде және ауызда болуы мүмкін. Бұл жағдайда бала әдетте қатты қышудан азап шегеді. Ата-аналар баланың терісіне сызат түспеуін қамтамасыз етуі керек. Бұл жарада инфекцияны тудыруы мүмкін. Қызылшаның асқынғанында ағзаның орталық жүйке жүйесінің жұмысы зақымдалып, жүйкенің қабынуынан өзгерістер көп болады.
Шамамен бір айдан кейін ауру азаяды. Қылшықтар кетіп, олардың орнына қыртыстар пайда болады. Олар жоғалғаннан кейін теріде ешқандай із қалдырмайды.
Қызылшаның арнайы емі жоқ. Алайда ауру белгілерін азайтуға көмектесетін шаралар бар:
– Жаңа бөртпелер санын азайту үшін төсек-орын мен ішкиімді жиі ауыстырыңыз;
– Су процедураларын азайтыңыз, егер температура болмаса, қабыну үдерісі байқалмаса, бала көбінесе марганецтің әлсіз ерітіндісін қосып, қысқа ванна қабылдай алады. Педиатрлар душ қабылдауға кеңес бермейді.
– Балаңызда қарапайым диетаны ұстаныңыз. Бұл аллергендердің барлық түрін болдырмау үшін қажет. Диетада көбірек сүт және көкөніс өнімдері болуы керек, көп сұйықтық ішу керек.
– Температурада парацетамол негізінде антисептик қолданған жөн. Аспиринді қолдану ұсынылмайды.
– Көк дəрі (зеленка) қызылшаға емдік әсер етпейді, бірақ бөртпенің ошақтарын дезинфекциялау үшін пайдаланады. Жарқыраған жасылдан басқа, бөртпелерді марганецтің әлсіз ерітіндісімен сүртуге болады. Спиртті қолдануға болмайды.
Ибадат ӘМІРЕҚҰЛОВА,
Ғылыми-клиникалық кардиохирургия және трансплантология орталығы директорының орынбасары