Жаһандағы қаржылық ахуал

Қауымдастық сарапшы­лары­ның айтуынша, 2023 жылы сақ­талып отырған қатаң монетар­лық жағдайлар, Украина­дағы соғыс пен Таяу Шығыс қақты­ғы­сының теріс салдары, Қытай эконо­ми­касының әлсіз өсуі аясында әлемдік экономиканың келесі жылға өсуі бойынша болжамдар төмендеумен қайта қаралды.

«ХВҚ-ның қазан айын­дағы болжамына сәйкес 2023 жыл­­дың қорытындысы бойын­ша жаһандық өсім – 3 пайыз, ал 2024 жылға арналған баға 2,9 пайызға төмендеді. Бұл ретте ХВҚ мен ҰЭМ-нің 2023 жылдың қорытындысы бойынша Қазақстан экономикасының өсуі бойынша бағалары іс жүзінде сәйкес келеді (тиісінше 4,6 пайыз және 4,7 па­йыз). Алайда олар келесі жыл үшін айтарлықтай ерекшеленеді: ХВҚ болжамдарына сәйкес Теңіз кен орнын кеңейту жобасындағы кідіріс ІЖӨ-ге теріс әсер етеді. Бұл ретте Қазақстан экономикасының негізгі драйверлері 2024 жылы құрылыс (+8 пайыз), ақпарат және байланыс (+7 пайыз), сау­да (+6,5 пайыз) және көлік (+5,6 пайыз) сияқты салалар болып қала бермек. Бұл ретте мұнай өндіру 95,4 млн тоннаға дейін ұлғаюы мүмкін», делінеді қауымдастық ақпаратында.

Коллажды жасаған – Қонысбай ШЕЖІМБАЙ, «EQ»

Қауымдастық сарапшылары 2023 жылы инфляция қар­қыны Ұлттық банктің қа­таң монетар­лық саясаты, Үкі­мет қабыл­даған шаралар кеше­ні, сондай-ақ сауда әріптес елдерін­дегі инф­­ляцияның баяулауы (Ресей Федерациясында соңғы айлар­дың өсуі байқалады) аясында жыл басымен салыстырғанда екі есе төмендегенін атап өтеді.

«Инфляциялық қысымның төмендеуі әлемдік орталық банк­терге пайыздық мөлшерлеменің көтерілу циклін аяқтауға мүм­кін­дік береді, бұл жаһандық стагфляция немесе рецессия ықтималдығын айтарлықтай тө­мендетеді. 2023 жылы азық-түлік пен металдар бағасының салыс­тырмалы тұрақтануын ескере отырып, 2024 жылы баға тұрақтылығының негізгі тәуекелі, әсіресе ОПЕК+ шаралары мен Таяу Шығыстағы соғыс қимылдарының күшеюінің әсе­рінен энергия бағалары болуы мүмкін. Акциялар нары­ғы­на келетін болсақ, 2023 жылы инвесторлардың тәуекел-тәбеті АҚШ-тың пайыз­дық мөл­шер­лемелерінен кейін дол­лар­лық құрал­дардың тартым­ды­лы­ғының артуына қарамастан жақ­­­­­сарды: қазынашылық кіріс­тілік пен доллар индексі өзінің та­ри­хи биіктеріне жетті», деп мәлімдейді.

Goldman Sachs болжамына сәйкес 2024 жылы S&P500 индексінің өсуі Америка эконо­микасының «жұмсақ қонуы» түріндегі «ілеспе желдің» салдарынан 8 пайыз болуы мүмкін және пайыздық мөлшер­ле­ме­лердің төмендеу үдерісі бас­талуы мүмкін. Осылайша, биыл геосаяси тәуекелдер барынша кеміген жағдайда жа­һан­дық макроэкономикалық жағдайлар тұтастай алғанда оң қалыптасуы мүмкін. ІЖӨ өсуі, инфляцияның төмендеуі және ұлттық валюта айырбас баға­мы­ның тұрақтылығы сияқты макро көрсеткіштерді қоса алғанда, бәрі дерлік Қазақстан экономикасына оң әсер ететін факторлар.

Сарапшылар ақша-несие саясатының жаһандық деңгейде қатаңдатылуы өзінің маңызды нәтижесін берді деп санайды. 2023 жылы АҚШ-тағы инфляция – 6,5 пайыздан 3,1 пайызға дейін, ЕО-да – 8,6 пайыздан 2,4 пайызға дейін, ҚХР-да – 1,8 пайыздан 0,5 пайызға дейін, Қазақстанда – 20,7 пайыздан 10,3 пайызға дейін, РФ-да 11,9 пайыздан 7,5 пайызға дейін төмендеді. Осыған байланыс­ты дамыған және дамушы ел­дердегі монетарлық жағ­дай­лар­ды жеңілдету бойынша үміт айтарлықтай өсіп жатыр.

«Қаржылық жағдайдың ық­тимал жақсаруы, өз кезегін­де, әлемдік капитал нарық­та­рын­дағы тәуекелге деген тәбетті жандандырды және әлемдік экономикадағы рецессияға қа­тысты алаңдаушылықты жеңіл­­детті. 2023 жыл қор нарық­тарының тарихына бастаманың «аюлардан» «бұқаларға» ауыс­қан жылы ретінде енетіні анық: S&P 500 2023 жылы – 24 па­йызға, STOXX 600 – 12 па­йыз­ға, Nikkei – 27 пайызға, KASE – 28 пайызға, AIXQI 26 па­йыз­ға өсуде. Сонымен қатар олардың тарихи максимумдары жаңартылғаннан кейін, АҚШ-тың қазынашылық кірістілігі мен доллар индексі ставкалардың төмендеу циклінің басталуын күтуде айтарлықтай төмендейді, бұл өз кезегінде дамушы елдер­дің активтеріне қысымды айтар­лық­тай төмендетеді», деп мәлімдейді қауым­дастық.

Тауар-шикізат нарығында көп бағытты өзгерістер болды. АҚШ-та және ОПЕК+ құрамына кірмейтін басқа елдерде шикізат өндірудің рекордтық өсімі, ҚХР экономикасының әлсіз өсуі аясында жыл мұнай бағасының шамамен 8 пайызға (барреліне 86 доллардан 79 долларға дейін) төмендеуімен жыл тәмам болды.

«Нарықта шикізат ұсынысын қысқарту бойынша ОПЕК+ шаралары айтарлықтай дәрежеде нарыққа қолдау көрсетеді», дейді сарапшылар.

Олардың болжамынша, біз­дің елде 2024 жылы күтілетін эко­номикалық өсу қарқыны салыстырмалы түрде жоғары (Ұлттық экономика министрлігі – 5,3 пайыз, Халықаралық валюта қоры – 4,2 пайыз, қаржы нарығының сарапшылары – 4 пайыз). Сонымен бірге мұнай өндірудің болжамды ұлғаюына (95,4 млн тоннаға дейін), ірі инфрақұрылымдық жобаларды іске асыруға, бюджеттік ынта­ландыруға және елдегі ақша-кредит жағдайларын одан әрі қалыпқа келтіруге байланысты экономикалық өсім тәуір қалып­тас­уы әбден мүмкін.

ҰЭМ болжамына сәйкес  2024 жылы тауарлар экспорты 83,1 млрд долларды, импорт 60,7 млрд долларды (профицит – 22,4 млрд доллар) құрайды, бірақ төлем балансының ағымдағы шоты теріс болып қалады (-7,8 млрд доллар). Бұл өз кезегінде ұлттық валютаға түбегейлі қы­сым жасауы ықтимал.