Құт-береке қақпасы

Қазақстан және ҚХР шекаралары аралығында орналасқан «Қорғас» шекара маңы ынтымақтастығы халықаралық орталығы» акционерлік қоғамының қыз­ме­ті – көптің талқысында. Аталған нысан жаһандық індеттен кейін қайта тыныс алып, ҚХР сауда орындарынан Қазақстан тарабына жүк өткізетін 10 нүкте ашылған еді. Алдағы уақытта олардың саны 20-ға жеткізілмек.

Орталықтың Қазақстан тарабы жалпы 608,56 гектар аумақты алып жатыр. «Қорғас» шекара маңы ынтымақтастығы халықаралық орталығы» АҚ арнайы эко­номикалық аймағы аумағында 22 инвес­ти­циялық компания жұмыс істеп, 29 жобаны жүзеге асырып жатыр. Орта есеппен орталыққа күн сайын 5 мыңнан аса адам келіп, 150 тонна жүк тасымалданады. «Қорғас» ШЫХО-ның негізгі қыз­меті – халықаралық шекара маңы сауда-экономикалық ынтымақтастығын дамыту. Кәсіпкерлік пен инвестициялық орта жұмысын жандандыру. Сонымен бірге көлік инфрақұрылымын, туризмді және халықаралық мәдени байланысты өрістетіп, Жетісу облысының әлеуметтік-экономикалық мәселелерін шешуге атсалысу.

Облыс әкімі орталықтың бергі беттегі сауда орындарын, шеберлер қалашығын, өрт сөндіру депосын, тағы да басқа салынып жатқан жаңа нысандарды аралап көріп, құрылыстарды жүргізіп отырған инвесторларға бірқатар ескерту жасап, тапсырмалар берді.

Қазір өңірге инвестор тарту мәсе­лесі алға қойылған. Осы ретте өңір әкімі «Қорғас – Шығыс қақпасы» арна­йы экономикалық аймағындағы инвес­ти­ция­лық нысандардың жұмыс бары­сымен танысып, инвесторлармен кездесті. Арнайы экономикалық аймақ жұмысын Қорғасқа келген қонақтарға «Қорғас – Шығыс қақ­пасы» АҚ басқарма төрағасы Мұрат Баймұханбетов баяндады.

Мұнда әкім алдымен құрамажем шығаратын «SSA Feed Mills» ЖШС-не аялдады. Зауыт жұмысын кәсіпорын дирек­торы Сергей Нам баяндады. Жыл­дық өнім өндіру қуаты 60 мың тонна құрамажем шығаратын зауыт өнімін шетелге және жергілікті халыққа өткізуді мақсат етеді. Бүгінге дейін зауыттан шы­ғатын түйіршіктелген құрамажем жер­гілікті тұрғындар мен облыстарға, шетел­дерге сатылып жатыр. Жем тарту, түйір­шіктеу және қаптау цехтарының еңбек­кер­лері мен маман технологтері ай сайын 250-270 тонна мал мен құс азығының 20-дан аса түрін дайындайды. Мұнда құрамажемге жүгері, бидай, соя, арпа мен сұлы дәндері, тағы басқа да мал ағзасына пайдалы витаминді заттар қо­сылады. Мал азығындағы протеин, кальций, фосфор мөлшерінің талапқа сай болуын озық үлгідегі жабдықтармен жарақтандырылған арнайы сарапхана қызметкерлері тұрақты анықтап отырады.

Жалпы, 46 маман еңбек ететін кә­сіпорын ірі қара, жылқы, қой мен шош­қаға және балық, құстарға қажет толық рацион­ды жем өнімдерін өнді­ре­ді. Олардың әрқайсысы тапсырыс берушілердің жеке рецепттері бо­йынша жасалады. Зауытқа орнатылған автоматтық басқарудағы озық үлгідегі құрал-жабдықтармен мал азы­ғын дайын­дауға мүмкіндік мол. За­уыт толық қуа­тын­да жұмыс істе­ген­де қызметшілер санын 100-ге дейін көбей­тіп, үш ауысымда тәулігіне 10 тоннаға дейін өнім өндіре алады.

Кәсіпорын директорының айтуынша, қоспажем шығарудан өзге астық сақ­тайтын сыйымдылығы 15 мың тонна­лық элеваторы бар. Жалпы, 7 адам ең­бек ететін элеватор жергілікті кәсіп­кер­лердің бидай, жүгері дәнін сақтап, өңдеп, дайын астықты еліміздің және Тәжік­станның кәсіпорындарына жөнел­тіп, коммерциялық қызмет көрсетеді. Зауытқа теміржол желісі тартылған.

АЭА аумағында салынған бұл зауыт өнімдері негізінен Қытайға қоспажем са­туға бағытталған. ҚХР кәсіп­орын­да­рымен нақты, сенімді келісім­шартқа қол жетпегендіктен еліміздің облыстарындағы кәсіпорындар мен Тәжікстан фермер­ле­рімен жұмыс атқарылып жатыр. Құс пен балық жемі отандық құс өсірушілер мен балықшыларға жібе­ріледі. Тараз қаласы мен Қордай фер­мерлері ірі қара бордақылайтын құ­рамажемге тапсырыс беріп жүр. Облыс әкімі зауыт басшысына жергілікті жем­дік жүгері өнімдерін қабылдап, ұқсатуды тапсырды. Аудан әкімі Марат Сағымбекке жем зауытымен тығыз байланыс орнатып, жергілікті жүгерінің бір бөлігін осы зауыт арқылы саудалауға кеңес берді.

АЭА аумағында Құрғақ порт, логис­тикалық және индустриялық орталық­тар орналасқан. Негізгі қызметі – логистика және өңдеу жұмысын заман талабына сай дәрежеде жүзеге асыру. Қазіргі инвестиция көлемі 36,8 млрд теңгені құрайды. «KTZE-Khorgos Gateway», «Заря ltd», «KIF Warehouses», «QazProdGroup», «Standard Steel KZ», «SSA Feed Mills», «Qazaq Fruits», «Khorgos Free Zone Logistics», «Kok-tobe safflower», «Elite Baby Production», «Asia Logistics Transport», «Khorgos Tech Contract», «Хан-транс Логистик», «Тамерлан-А логистик», «Neptune corporation» ЖШС-лары сынды 50 қатысушы жалпы 633,2 млрд теңге инвестициямен тіркелген.

Құрғақ портта облыс басшысына «KTZE- Khorgos Gateway» ЖШС жұ­мысын серіктестіктің бас директоры Ибрагим Монабаев таныстырды. Негізінен шетелден келген жүк кон­тей­нер­лерін түсіріп, тиеп жөнелтумен шұ­ғыл­данатын кәсіпорын портқа тартыл­ған тар және кеңжолақты теміржол желі­лерінің санын болашақта 10-ға дейін жеткізу арқылы жүк тасымалының қар­қы­нын арттыру мақсатында жобалар дайындапты.

Құрғақ порттан кейін облыс әкімі Индус­триялық аймақтағы жұмыс істеп жат­қан «Khorgos Tech Contract» ЖШС тігін цехына келді. Құрылысын аяқтап, өнім өндіруге кіріскен тігін цехында әзірше есік-терезе перделері, жамылғылар мен төсек төсеніштері ті­гіліп жатыр. Жергілікті тұрғындар арасынан тігіншілерді жұмысқа тартып, болашақта 30 жұмыс орнын ашпақ. Сол сияқты қаңылтырдан шатыр жабатын, шифр шығаратын «Standard Steel KZ» және күн батареяларын өндіретін «Майами Solar» серіктестіктерінің жұмысымен танысты.

Қорғастағы «Нұр жолы» жаңа шекара­лық-транспорттық кедендік өткелі мем­ле­кеттік «Нұрлы жол» бағдар­ла­ма­сы аясында «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» ауқымды жобасының аяқталуын айқын­дайтын тарихи оқиғаның нәти­жесі саналады. Ол тек ҚХР мен Қазақ­стан Республикасы үшін ғана емес, транс­кон­тинентальды халықаралық қаты­насқа тиімді сауда жолының бастауы болуымен әлемнің алдыңғы қатарлы ауқымды жобасына айналды.

Аталған бағдарлама Қытай Халық Республикасының басшысының «Бір белдеу, бір жол» жобасымен сабақтасып, Ұлы Жібек жолын қазіргі заманға сай қайта құруға бағытталған. Мемлекеттік әріптестік аясында жүзеге асқан жобаға 2017 жылы 26 желтоқсанда «Евро­тран­зит–Терминал» ЖШС мен Қазақстан Үкі­меті арасында келісімшарт жасалған. Құрылысқа 69,7 млрд теңге инвестиция жұмсалды. «Нұр жолы» көлік өткелінің көлемі 25,59 гектар және оның жанындағы көліктік логистикалық орталық аумағы 23,58 гектарды қамтиды.

Бүгінде «Нұр жолы» өткізу бекетінде 690 адам еңбек етеді. Өткел «Eurotransit Terminal» жауапкершілігі шектеулі серік­­тестігі мен Инвестициялар және даму ми­нистр­лігі және Қаржы министр­лігі серік­тестігі келісімшарты негізінде жұмыс істейді. Дүние жүзіндегі ең ірі кедендердің қатарындағы бекет Орталық Азия мемлекеттері арасында теңдесі жоқ үлкен кедендік өткел есептеледі. Кеденнің 8 бақылау-өткізу жолақтары арқылы күн сайын жалпы 2500 автокөлікті әрі-бері өткізу мүмкіндігі бар. Олардың 2200-і – жүк көлігі, 300-і – жолаушылар мінген автобустар және жеңіл автомашиналар. Кеденде әр автокөлікті рәсімдеу қызметі бар-жоғы 40 минут уақыт алады. Кеден 2018 жылы шілде айынан жұмысын бас­тады.

Мемлекет-жекеменшік әріптестік аясында салынған «Нұр жолы» жүк-жо­лау­шы­лар өткізу бекеті Қазақстан және ҚХР мемлекеттерінің басшыларының бас­та­ма­сымен жүзеге асқан «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» жобасының дүниежүзілік сауданың дамуына және мемлекетаралық интеграцияның өркен жаюына игі ықпалын тигізеді. Осынау ірі жобаның жүзеге асуы Жетісу облысының тұрғындарына да көп­те­ген игілік береді.

2020-2021 жылдар аралығында «Нұр жолы» кедендік өткелінде дүниежүзілік пандемияға байланысты біршама теже­ліс­ орын алғаны рас. Мұны салыстырмалы түрде цифрлармен сараласақ, мысалы дүниежүзілік індеттен бұрын 2019 жылы ҚХР-дан Қазақстан тарапына бір жылда 46 853 автокөлік құралы өткізілсе, келесі жылы бұл көрсеткіш 27 250-ге дейін төмендеді. Ал 2021 жылы өткелден 30 263 автокөлік құ­ралы өтсе, 2022 жылы індет салдары бәсеңдеген кезде көрсеткіш екі есеге артып, кеденшілер бір жылда халықаралық өткел арқылы 69 877 автокөлік құралы мен мыңдаған жолаушыға қызмет көрсетіпті.

Өткен жылдың басында толық қуа­­­тында қолданысқа берілген «Нұр жолы» автокөліктерді өткізу бекеті қыз­мет­кер­лері биыл қаңтар-қараша айлары ара­лы­ғында кедендік қызметтен елі­міз­дің қаржы қоржынына жалпы 102 млрд теңге табыс түсірді. Оның бір бөлігі Жетісу облысы бюджетін байытып отыр. Жыл соңына дейін бұл үрдіс еселеп артатыны даусыз. Сонымен «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» тасжолы еліміздің қаржы қорын толтыра түсудің береке бастауына айналды. Былтырғы жылдың 10 айында ҚХР-дан Қазақстанға кеден арқылы 127 427 автокөлік құралы өткізілген. Оның 45 699 жүкпен, 304 жүксіз, 81 376 өзі жүретін көлік құралы, 48 халықаралық пошта тасымалдаушы көліктер. Қазақстан тарапынан ҚХР-ға жалпы 44 141 автокөлік өткізілсе, оның 3 748-і жүкпен, қалған 40 393-і жүксіз жол тартты. Орташа есеппен тәулігіне Қазақстаннан ҚХР-ға – 164, ҚХР-дан біздің жаққа 474 автокөлік қатынайды екен. Бұл – тұрақты көрсеткіш емес. Мысалы, биыл маусым айында ҚХР-дан біздің елге жалпы 16 552 автокөлік өтсе, оның 5 187-і жүкпен, ҚР-дан ҚХР тарабына 4 537 көлік, оның 368-і жүк тиеп өткен. Ал қыркүйек айын­да ҚХР-дан өткен 20 352 көліктің 7 782-і жүкпен, Қазақстаннан Қытайға өткен 8 399 автокөліктің 764-і жүкпен жол тартқан. Шекарадан әрі-бері өткен автокөліктер саны бірде азайып, бірде көбейгенімен болашақта саны арта бере­тінін байқаймыз.

Айтқанға жеңіл болғанымен күнде­лік­ті кеденге ағылып келіп жатқан автокөлік құ­ралдарын кезекпен тексеріп, рәсімдеп, өткелден өткізу – оңай шаруа емес. Елі­міз­дегі және шетелдегі кедендердегі сияқты Қорғаста да жүк көліктерінің бекеттен өту тежелісі орын алғанын жасыра алмаймыз. Жүк тиелген автокөліктер керуені апталап, айлап жол бойында кезек күтіп сарылып тұрып қалып, бұл жағдай жүргізушілердің бірнеше мәрте наразылығын тудырған болатын. Дегенмен жыл басында ҚХР мен Қазақстан шекарасындағы жағдайды реттеу жөніндегі ведомствоаралық жұмыс тобының екі апталық зерттеуінің нәти­же­сінде «Нұр жолы» кедендік өткізу бе­кетінде электрондық кезек жүйесі қо­сылып, туындаған мәселе шешілді. ҚР ҚМ МКК, «Атамекен» ҰКП, ҰҚК шекара қызметі, Бас көлік прокуратурасының басшылығы мен көлік инспекциясының өкілдері қабылдаған шешім бойынша биыл 16 сәуірден бастап кеденде автокөліктерді кезекпен өткізудің жаңа электронды тәсілі енгізілді. Негізінде электронды кезек өте тиімді екенін дә­лелдеді. Сол арқылы шекарадағы ұзын­­со­нар кезекті қысқартуға мүмкіндік туды. Қазір мұндағы компьютерлік жүйе ке­­зекті өзі реттеп тұрады. Соның нәти­же­­сінде Қорғасқа барар жолдағы жүк көлік­терінің кептелісі барынша азайып, жүргізушілердің наразылығы тыйылды.

Қысқартып айтсақ, ел шебіндегі «Нұр жолы» кедендік өткізу бекетінің зама­науи жоғарғы технологиялармен қапысыз қамтылған қызметі елімізге толайым табыс әкеліп тұрған мекемеге айналды.

Жетісу облысы