Қазақстанның ШЫҰ-ға мүше болғанына 23 жыл толды. Дүниежүзі халқының 45% халқын құрайтын, ІЖӨ-нің шамамен төрттен бірін жəне əлемдік сауданың 15%-ы тиесілі Ұйымға Қазақстанның мүше болуы бірқатар оң нәтиже алып келді.
Саяси тұрғыдан алғанда, ШЫҰ-ға мүшелік еліміздің халықаралық саясатта өз орнын бекітуге, қауіпсіздік, тұрақтылық пен жүйелі дамуға қатысты ықпалын арттыруға мүмкіндік берді. Қазір әлемдегі саяси-экономикалық тұрақсыздық кезеңінде еліміздің ұйымға мүше болуы өзге елдермен саяси диалог құруға, бейбіт бастамаларды жүзеге асыруға жол ашты.
Экономикалық ынтымақтастық тұрғысынан қарасақ, Қазақстанның Қытай мен Үндістан тәрізді ШЫҰ-ның экономикалық әлеуеті жоғары мүшелерімен ұйым аясында қарым-қатынас орнатуы екіжақты сауда-саттық байланыстардың нығаюына, елімізге инвестиция тартуға, біріккен жобаларды іске асыруға айтарлықтай септігін тигізді.
Осылайша, ШЫҰ-ға мүше болу Қазақстанның өңірлік және халықаралық контекстегі мүмкіндіктерін айтарлықтай кеңейтеді, оның экономикалық және саяси дамуына ықпал етеді. Сонымен қатар жаһандық мәселелер мен сын-қатерлерді шешудегі рөлін арттырады.
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев құрылғанына 20 жылдан аса уақыт өтсе де ШЫҰ аясында бірде-бір ірі экономикалық жоба жүзеге аспағанын атап өткен еді. Осыған орай инвестициялық қор құру мүмкіндігі ұсынылып отыр. Ұйымның қаржыландыруы ШЫҰ аясында нақты жобалар жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Яғни қаржыландыру Қазақстан мен ұйым мүшелерінің экономикалық дамуына серпін беретін, негізінен серіктестікті нығайтатын, көлік-транзит әлеуетін арттыратын жобаларға негізделмек. Бұл ретте еліміз зор маңызға ие Транскаспий халықаралық көлік бағдарының дамуына өз үлесін қоспақ.
Қазақстанның төрағалығы нақты ұсыныстар мен тәжірибелік маңызы бар шешімдерге негізделді. Төрағалық кезінде Қазақстан ұйымға мүше мемлекеттердің күш-жігерін ШЫҰ-ның 2030 жылға дейінгі экономикалық даму стратегиясын тиімді жүзеге асыруға бағыттаған еді. Инвестициялық қорды құру мәселесі де басты назарға алынды.
Еліміз үшін аса маңызға ие энергетика саласындағы ынтымақтастықты нығайту жайында бірқатар кездесу өткізіліп, Шанхай ынтымақтастық ұйымына мүше мемлекеттердің энергетикалық ынтымақтастығын дамытудың 2030 жылға дейінгі стратегиясының бекітілуіне негіз болды. Бұл дәстүрлі энергия көздерін жаңғыртып, жаңартылатын энергия көздерін пайдалану саласында инновациялық технологиялар мен ғылымды дамытуда пайда алып келеді.
Биыл 1 ақпанда Қазақстан ШЫҰ цифрлық форумын өткізді. Яғни ұйым мүшелері арасындағы сандық теңсіздікті азайтып, электрондық коммерцияны ілгерілетудегі ынтымақтастықтың нығаюына үлесін қосты.
Қазақстанның бастамасымен 2024 жыл «Экология жылы» болып жарияланып, біраз іс-шара өтті. Осы ретте Астанадағы саммитте ШЫҰ-ға мүше мемлекеттердің үкіметтері арасындағы қоршаған ортаны қорғау саласындағы ынтымақтастық туралы келісім, ауызсу мен санитарлық қауіпсіздігін қамтамасыз ету туралы мәлімдеме қабылданды.
Құжат әлемдегі саяси-экономикалық тұрақсыздық кезіндегі мемлекеттер арасындағы сенім деңгейін көтеру мақсатында қабылданбақ. Бастама барлық тараптың мүдделерін ескере отырып, бейбіт даму жолындағы әділетті шешімдердің қабылдануын көздейді. Одан бөлек саммит аясында Астана декларациясы, ШЫҰ-ның 2035 жылға дейінгі даму стратегиясы және түрлі бағыттарды қамтитын 20-дан аса құжатқа қол қойыл-мақ.
Қазақстанның ұйымды реформалау үрдісін бастауы төрағалық кезіндегі бастамалары аясында атқарған жұмысы мен саммит барысында қабылданатын құжаттарға тікелей байланысты. Саммитте ШЫҰ-ның 2035 жылға дейінгі даму стратегиясы мен Сыртқы істер министрлері кеңесінің ШЫҰ қызметін жетілдіру бойынша ұсыныстарының қабылдануы ұйымның одан әрі дамуына, құрылымының өзгеруіне алып келеді. Сонымен қатар «Үш зұлым күшке» қарсы 2025–2027 жылдар аралығындағы ынтымақтастық бағдарламасы, ШЫҰ-ның 2024–2029 жылдарға арналған есірткіге қарсы стратегиясы, Энергетика саласындағы ынтымақтастықты нығайту мен Инвестициялық қорды құру тәрізді келісімдер ұйымның тарихындағы жаңа даму дәуірін ашады.
Бауыржан ӘУКЕН, ҚСЗИ Азиялық зерттеулер бөлімінің аға сарапшысы