Жуырда Сауда және интеграция министрлігі елдегі азық-түлік өнімдерін өндіретін компаниялар арасында бірқатар сауал туындатқан мәліметтерді жария етті. Аталған министрлік еліміздің шекаралас аймақтарындағы сауда орындары сөресінің 70-90%-ы отандық азық-түліктерден майысып тұр деп мәлімдеді. Ақиқатында солай ма? Мекеме жариялаған көрсеткіштер нақты жағдаймен сәйкесе ме?
Шекаралас аймақтардағы сауданы дамыту, отандық өндірушілерді қолдау және ішкі нарықты импорттық демпингтен қорғау мәселелеріне арналған жиын қорытындысы негізінде Үкімет сайтында әр аймақтағы импорттық азық-түліктің сауда желілеріндегі үлесі туралы ақпарат жарияланды. Алайда еліміздегі азық-түлік өнімдерін өндіретін қауымдастықтар бұл мәліметтерге жедел үн қатып, азық-түлік пен қайта өңдеу саласындағы импорт жөніндегі деректер өте маңызды екенін, алайда жарияланған ақпараттың күмән тудырып отырғанын жеткізді.
Министрлік шекаралас аймақтардағы сауда нарығында отандық өнімдер үлесі кей категорияларда 80%-ға дейін, тіпті одан да асатынын айтады. Ақтөбе облысындағы сауда сөрелерінде отандық сүттің үлесі – 83%, шұжық өнімдері – 78%, сары май – 67%, тауық еті – 60%. Мекеме мәліметіне сенсек, Батыс Қазақстан облысында шұжық өнімдерінің 71%-ын, күнбағыс майының 51%-ын, сары майдың 71%-ын, тауық етінің 90%-ын отандық өндірушілер қамтамасыз етеді. Ақмола облысында сүт өнімдері мен бидай ұнының үлесі 70%-дан жоғары, тауық еті 100%, шұжық өнімі 60% отандық өндірушілерден көрінеді. Қостанайда өзіміздің сүт өнімдері – 91%, Павлодарда 63% болса, екі өңірде де тауық етінің үлесі 80%-ды құрайды. Сондай-ақ Павлодарда сатылатын шұжық өнімдерінің 73%-ы отандық өнімдерден тұратыны айтылған.
Алайда 2023 жыл қорытындысындағы ресми статистика еліміздің бір жыл ішінде импорттаған азық-түлік көлемі экспортталғаннан екі есе көп болғанын дәйектеді. Сонда 2024 жылдың ортасына қарай бәрі керісінше болып кеткені қалай? Азық-түлік өндірушілері Сауда және интеграция министрі Арман Шаққалиевке ресми хат жолдап, шекаралас аймақтардағы импорт үлесін зерттеу кезінде қандай әдістер қолданылғанын түсіндіруді сұраған болатын.
Сауда және интеграция министрлігінің сала өкілдерінің сауалына берген жауабына қарасақ, «деректерді министрліктің аумақтық бөлімшелердегі қызметкерлері көзбен шолып бақылау арқылы алған әрі өтінішке сәйкес фотоматериалдармен расталған».
«Қазақстан сүт одағының» директоры Владимир Кожевниковтің айтуынша, министрлік өте жағымды деректер береді, соған қарамастан «неге отандық өндірушілердің өндірістік қуаты тек жартылай пайдаланылып отыр?» деген сауал өзектілігін жоймайды.
«Сол себепті, ресми бағалау жасамас бұрын, жай ғана көзбен қарап емес, байыпты зерттеу жүргізу маңызды. Үкімет болса сауда сөрелеріндегі импорттық, отандық өнімдердің үлесіне қатысты оң қорытынды жариялап жатыр», дейді.
Оның пікірін «Қазақстан құс өсірушілер одағының» басшысы Руслан Шәріпов те қуаттайды.
«Мысалы, министрлік деректерінде Ақмола облысында отандық өндірістегі тауық етінің үлесі 100%-ды құрайды, ал біздің мәліметімізше, нарықта АҚШ-та өндірілген тауық сан еттері бар. Сонымен қатар Қытайда өндірілген үйрек етінің филесі де кеңінен сатылып жатыр, Қытай құс тұмауына байланысты жабық болғандықтан, ол контрабандалық жолмен әкелінген деп топшылаймыз. Біз бұл мәселені Ауыл шаруашылығы министрлігінде көтердік. Сондай-ақ 2024 жылдың қазан айының соңына дейін ресейлік жұмыртқаны әкелуге тыйым салынғаны туралы меморандум бар, бірақ қолымыздағы деректер Оралда ресейлік өндірушілердің жұмыртқалардың саудасы жүріп тұрғанын айғақтайды. Бұл сатылымдар Сауда министрлігінің есебінде көрсетілмеген, сондықтан олар объективті деп саналмайды», дейді Құс өсірушілер одағының басшысы.
«Қазақстанның май-тоңмай одағы» қауымдастығының президенті Константин Невзоров та министрліктің бағалаулары мен елдегі азық-түлік сөрелеріндегі нақты жағдайдың сәйкеспейтініне назар аударуды сұрайды.
«Біз әлі сауда желілерінде отандық және импорттық өнімдердің арақатынасына қатысты тәуелсіз зерттеулер жүргізген жоқпыз, бірақ кез келген қаладағы, әсіресе шекара маңындағы аймақтардағы дүкенге кіріп көру жеткілікті – барлық санатта импорттық азық-түлік отандық өнімдерден көп», дейді Константин Невзоров.
Ішіп-жем тауарларын шығарып отырған азық-түлік қауымдастықтары статистикалық жағдайды түсіндіре отырып, өндірушілер нарықтың импорттық азық-түлік өнімдерімен толтырылғанын айтады. Сапасы төмен, арзан шетелдік азық-түлік кеңінен, кедергісіз сатылып жатыр. Сөрелерде сықиып тұрған импорттық тауарлар әрдайым дұрыс тексеріледі деп айту да қиын. Бұл өз кезегінде халық денсаулығына тікелей қауіп төндірмек.
Салалық одақ басшылары ұсынылған деректер кем дегенде қайта тексеріледі деп үміттенеді. Олардың пікірінше, мәселе нақты сандардың тым жоғары көрсетілуінде емес, бұл деректер еліміз өз азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етіп жатыр деген жалған тұжырымды қалыптастырып жіберсе, сол қиын.
АЛМАТЫ