Еуропа төрінің жауапкершілігі

Жасампаздықтың жарқын жетістігі

Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымына  кіретін 56 елдің сыртқы істер министрлері 2007 жылы Мадридте бас қосып, Қазақстанның осы Ұйымға 2010 жылы төрағалық ететіні жөнінде шешім қабылдаған сәтте, бір жағынан, мемлекетіміздің халықаралық аренадағы абырой-атағы мен мәртебесінің өскеніне бүкіл ел болып  қуансақ, екінші жағынан, бұл шешімнің елімізге көрсетілген үлкен сенім ғана емес,  зор  жауапкершілік екенін де сезініп, терең тебіренгеніміз  әлі ұмытыла қойған жоқ. Өйткені, бұлай түйсінуге   түрткі болған  себептер де ол кезде баршылық еді. Мәселен, 35 жылдық тарихы бар ЕҚЫҰ өзіне төрағаны әдетте тек Ба­тыс Еуропа елдері мен Солтүстік Ат­лан­­тика аймағындағы АҚШ пен Ка­на­да секілді елдердің арасынан ғана таң­дайтын. Ал кешегі Кеңес Одағы ыды­рап, егемендігін жаңа ғана алып шық­­қан жас мемлекеттердің біріне Ұйым­­ның төрағалық тізгіні тие қояды деген ой ешкімнің өңі тұрмақ түсіне де кірмеген болатын. Міне, сон­дық­тан да болар, 55 елдің ұзақ та қызу тал­қысынан кейін Ұйым дәстүрінің сірес­кен сеңі бұзылып, консенсуспен қабыл­дан­ған тарихи шешім мен таңдаудың әрі азия­лық, әрі ТМД елдерінің бірі, әрі хал­қының басым көпшілігі мұсылман, әрі түркі тектес Қазақстан мемлекетіне бұйыр­ған сәтте, әрине, Батыс әлемі қатты таң­да­нып, қайран қалған болатын. Себебі, дәл сол кезде төрағалыққа қол созып, одан дәмелі болған өзге мемлекеттер де же­­тіп артылатын. Ендеше, осыдан төрт жыл бұрын Ұйым­ға мүше елдерді түгелдей елең ет­кіз­ген әлгі тосын таңдау мен саяси шешімнің астарында не сыр жатыр еді деген жұм­бақ­қа үңіліп, Ұйымның нысаналары мен мақ­сат-мүдделеріне сол кезде елі­міз­дің қау­һары мен жауапкершілік әлеуетінің қан­шалықты сай болғанын таразылап көрелік. Біріншіден, атының өзі айтып тұрған­дай, ЕҚЫҰ тек Еуропа аумағының шең­бе­рімен ғана шектеліп қалған жоқ. Се­бебі, жаһандық форумға айналып үлгерген бұл Ұйымның жауапкершілігіне қазір ба­тыс жарты шардағы Ванкуверден шығыс жар­ты шардағы Владивостокқа дейінгі еуро­атлантикалық және еуразиялық алып ай­мақтарда, нақтырақ айтқанда, үш кон­ти­нентте орналасқан елу алты мемлекеттің әс­кери-саяси, экономикалық-экологиялық жә­не гуманитарлық өлшемдерінің қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсаты ғана емес, сонымен қатар, халқының саны бір мил­лиардтан асатын аталмыш гео­гра­фия­лық кеңістіктегі өркениетаралық, мә­де­ниет­аралық, дінаралық және саяси үн­қа­ты­су мен сенім шараларын толассыз да­мы­ту міндеті қоса кіреді. Бұл тұрғыдан, ЕҚЫҰ – Біріккен Ұлттар Ұйымы мен Ис­лам Конференциясы Ұйымынан кейінгі үшін­ші орында тұрған алып үнқатысу алаңы. Екіншіден, жоғарыда айтылғандардан бө­лек, ЕҚЫҰ өзінің әріптестері сана­ла­тын Австралия, Ауғанстан, Жапония, Ко­рея республикасы, Моңғолия, Тайланд жә­не сол сияқты Жерорта теңізі ма­ңын­да­ғы Израиль, Иордания немесе Афри­ка­да­ғы Алжир, Егиет, Марокко,Тунис сын­ды мемлекеттердің де қауіпсіздігі мен се­нім шараларын тұрақты дамытып оты­ру­ды көздейді. Үшіншіден, ЕҚЫҰ Орталық Еуропа бас­тамасы, Еуропа Кеңесі, Араб мем­ле­кет­те­рінің лигасы, НАТО, БҰҰ сияқты ірі ха­лық­аралық бірлестіктермен қатар, үкі­мет­тік емес ұйымдармен де, сол сияқты өзіне қажет білікті мамандар таңдау үшін әйгілі уни­верситеттер, ғылыми-зерттеу инсти­тут­тары және дипломатиялық академия­лар­мен де тығыз байланыс орнатқан. Демек, Ұйым­ның жаһандық ауқымы мен жауап­кершілік жүгінің қаншалықты салмақты әрі зор екенін осы айтылғандардың өзі­нен-ақ біле беруге болады. Ал енді жасы жиырмаға әлі толмаған Қазақ­станның ЕҚЫҰ сынды алпауыт ұйым­ды басқаруға әлеуеті жеткілікті болды ма деген сауалдың жауабын іздер болсақ, бір­ден басын ашып, кесіп айту керек, еліміздің экономикалық күш-қуаты да, саяси-дипломатиялық әлеуеті де, осы уақытқа дейін өзге аймақтық халықаралық ұйымдарды басқаруда жинақтаған тә­жіри­бесі де ешкімнен кем емес болатын. Мұны тө­мендегі дәйекті дәлелдер толығымен айғақтайды. Біріншіден, Қазақстан бұрын Кеңес Одағының құрамындағы республика­лар­дың бірі болған кездің өзінде де жер кө­ле­мі мен қойнауындағы табиғи қазба бай­лы­ғының қоры жағынан Ресейден кейінгі екін­ші орынды иеленетін. Екіншіден, экономикасының басты са­лалары болып табылатын тау-кен өнер­кә­­сібі, ауыл шаруашылығы, металлургия өн­дірісі, ғылым-білім әлеуеті мен адами ре­сурстарының сапасы жағынан да Қа­зақ­стан сол кездердің өзінде Ресей мен Ук­раи­надан кейінгі үшінші орында нық тұ­ратын. Сосын Батыс елдері Қазақ­стан­ның ұлан-ғайыр байлықтың иесі екен­ді­гіне көзі жетпесе, кезінде елімізді Кеңес Ода­ғының “нан себеті” деп атамаған бо­лар еді ғой. Үшіншіден, бүкіл әлем қауымдастығы се­кілді көнекөз Еуропа да Қазақстанның егемендікке бет алған алғашқы сәтінде Пре­зидент Назарбаевтың ядролық сы­нақ­тар­ға қарсы әлемде теңдесі жоқ батыл қа­дам жасап, бұрынғы Кеңес Одағының қы­рық жыл бойы бес жүзге тарта тажал сын­ақ өт­кіз­ген, соның сал­­да­рынан мың­да­ған адам­ның өмі­рін жал­мап, қор­шаған ор­таға өлшеу­сіз зобалаң әкел­ген Семей ядро­лық по­ли­гонын жап­қа­нын да және ядролық сы­нақ­тарға бір­жолата тыйым салып, бүкіл әлем­ге тың үлгі көр­сет­ке­нін де ұмыта қойған жоқ. Төртіншіден, Қазақстанда орналасқан, көлемі жағынан әлемде төртінші орын­дағы ядролық арсеналдан Президент На­зар­баевтың бас тартып, оны түгелдей жо­йып жіберуге шешім қабылдап қана қой­май, ол шешімін нақты іске асырғанын ғалам­шардағы әйгілі саясаткерлер мен мем­лекет басшылары да, ең абыройлы ха­лықаралық ұйымдардың санатындағы ЕҚЫҰ да назарынан тыс қалдырмағаны шын­дық. Бесіншіден, Қазақстан Президентінің сындарлы ішкі саясаты мен көпвекторлы сыртқы саясатының нәтижесінде елдегі инвес­тициялық климаттың биік деңгейге кө­теріліп, әлемді жаппай шарпыған қар­жы дағдарысының алдында Еліміздің жал­пы ұлттық ішкі өнімінің жыл сайын 9, 10 пайыздан төмен түспей, эконо­ми­ка­мыз­дың үлкен қарқынмен дамып, Қазақ­стан­ның толағай табыстарға қол жеткізгені сырт көзден таса қалмағаны анық. Алтыншыдан, халқымыздың әл-ау­қа­ты­ның тез көтеріліп, Қазақстанның шет ел­дер­мен дипломатиялық және саяси-эко­но­ми­калық байланыстарының қарқынды дамып, сауда-саттықты, әсіресе, Ресей, АҚШ, Қытай сияқты алпауыт елдермен қа­тар Еуропа Одағының сол сияқты Азия­ның ең қуатты мемлекеттерімен де, алыс-жақын мұсылман елдерімен де тез жол­ға қойып, дамудың демократиялық жо­лын таңдағаны ЕҚЫҰ назарынан тыс қал­мағаны күмән тудырмайды. Жетіншіден, батыс елдері Қазақстан­ның қуат көздерінің, нақтырақ айтқанда, мұ­най-газ, көмір және ядролық отын қоры­ның өте зор екендігін де, сонымен қа­тар ауыл шаруашылығы өнімдерін, әсіресе, жоғары сапалы бидай мен ұн экс­порттаудағы мүмкіндіктерін көріп, әлем­нің энергетикалық әрі азық-түлік қа­уіп­сіздігіне оң ықпал тигізе алатынын әле­уетінің жеткілікті екенін де ескерді де­сек, шындықтан алыс кетпейміз. Сегізіншіден, ЕҚЫҰ Қазақстанның Ор­талық Азиядағы аймақтық қауіпсіздікті қа­лыптастыруға, оның ішінде Ауғанстанда орын алып отырған шиеленістерді ең­се­-ру­ге, аймақтағы қару-жарақ пен есірткі та­сымалдауды ауыздықтап, лаңкестік топ­тар­ды тізгіндеуге де шамасы келетінін және халықаралық аренадағы мә­мі­ле­гер­ші­лік тәжірибесінің де мол екенінен Ба­тыс­тың хабары жеткілікті болды десек, ар­тық айтқандық емес. Тоғызыншыдан, ЕҚЫҰ Қазақстанның әлем­дік геосяси аренадағы орнына да жете мән берді. Төрағалыққа таңдау жасағанда Ұйым Қазақстанның Еуропа мен Азияны жал­ғастыра алатын мүмкіндігі мол мем­ле­кет екенін де таразы басына салып, оның то­ғыз жолдың торабында орналасқан әрі ын­тымағы мен бірлігі жарасқан көпұлтты, көп­конфессиялы және, ең бастысы, ежел­ден ешкімді кемсітіп-шеттетпейтін, рухани мә­дениеті мен дәстүрі терең мемлекет еке­нін жақсы білетінін анық байқатты. Мұны мы­на бір айғақ толық дәлелдейді. 2008 жылы Ұйымның Іс басындағы төрағасының Мұсылмандарды шеттету-кем­сітумен күрес жөніндегі жеке өкілі ретінде Варшавадағы Демократиялық инс­ти­туттар мен адам құқықтары ор­та­лы­ғы­ның АҚШ үкіметімен келісе отырып жа­сақ­таған арнайы бағдарламасына сәйкес АҚШ-та болып, мемлекеттік органдармен қа­тар сол елде ресми тіркелген өкіметтік емес мұсылман ұйымдарының өкілдерімен кез­десіп, аталмыш елде орын алып отыр­ған мұсылмандарға қатысты кемсітушілік пен шеттетудің ішкі-сыртқы сипатымен жа­қын танысудың реті келді. Әлгі ұйым­дардың өтініші бойынша, көрген-білгенім мен ойға түйгенімді жіпке тізіп, ешбір бүкпесіз әлемдегі адам құқықтарының сақ­-та­луын қызғыштай қорып, бақылап оты­ра­тын Вашингтондағы Хельсинки Ко­мис­сия­сының алдында есеп бердім. Баяндама аяқ­талған соң алдымен сұрақтар қойылып, со­ңыра жарыссөз басталды. Құрамына есім­дері әйгілі 21 саясаткер (18 амери­ка­лық конгрессмен және 3 билік өкілі) кі­ре­тін әлгі салиқалы комиссияның төр­аға­сы – конгрессмен Бенджамин Карден тың­дауды қорытындылай келе, Қазақ­стан­дағы толеранттылық дәстүрдің биік дең­гей­де екенін ерекше атап өтіп, бұл үрдістің бас­қа елдерге, оның ішінде АҚШ-қа да үлгі болатынын ақпарат құралдары өкіл­де­рінің алдында жария етті. Ізінше бұл ақ­па­рат әлемге тарап кетті. Себебі, тың­дау­дың материалдары мен бейнемәтіні атал­мыш комиссияның интернет сайтына тір­кел­ген болатын. Оныншыдан, ЕҚЫҰ-ның Азиядағы ба­ламасы болып саналатын әрі құрамына жиыр­мадан астам ірі-ірі мемлекеттер кіре­тін “Азиядағы өзара іс-қимыл және се­нім шаралары жөніндегі кеңестің” Пре­зи­дент Назарбаевтың бастамасымен дүниеге кел­генін әрі ол кеңестің халықаралық беде­лінің жылдан-жылға өсіп келе жат­қа­нын да, сонымен қатар, Қазақстанның ЕурАзЭҚ, ШЫҰ, ҰҚШҰ, ТМД сияқты ай­мақтық халықаралық ұйымдардың бел­сенді мүшесі екенін де, тіпті әйгілі еура­зия­лық идеяның авторы да Қазақстан Президенті екенін ЕҚЫҰ өзіне төраға таң­дарда біліп отырды. Мұның сыртында ТМД елдерінің Қазақ­станның төрағалығына жаппай қол­дау көрсеткені де Ұйымға үлкен әсер етті. Демек, кезінде Қазақстанның үстіміздегі жылы ЕҚЫҰ-ға төраға болып бекітілуіне жоғарыда келтірілген факторлардың бәрі де шешуші рөл атқарғаны дау туғыз­бай­тын шындық. Ал енді төрағалық тізгіні Қазақстанға ти­ген кезде ЕҚЫҰ-ның алдында қандай жауап­кершілік пен міндеттер тұр еді және атал­мыш Ұй­ымның мүше елдер­дің ал­дын­дағы саяси сал­мағы мен беделі қан­дай дә­ре­жеде еді деген мә­се­леге ке­ле­тін болсақ, тағы да біраз мәселенің басын ашып ай­ту­ға тура келеді. Бірінші­ден, Қазақстан тізгінді қолға алған кезде Ұйымның дәстүрлі үш өлшемі болып табылатын әскери-саяси, эконо­ми­ка­лық-экологиялық және гуманитарлық себеттерінің қай-қайсысында да түйіні шешілмей, қордаланып қалған мәселелер жет­кілікті болатын. Олардың ішінде Ұйым жауапкершілігіне кіретін мемлекеттердің бә­рінің дерлік ұлттық кауіпсіздігіне ті­ке­лей қауіп төндіріп отырған Ауғанстандағы соғыс өрті немесе трансұлттық ұйым­дас­қан қылмыстар тобына жататын заңсыз жол­мен қару-жарақ таратып пайда табу, ту­ра сондай мақсатпен есірткі тасымалдау, сол сияқты адам саудасымен айналысатын ма­фиялық синдикаттардың, сыбайлас жем­қорлық пен лаңкестіктің, халықаралық көлеңке бизнестің белең алуы немесе Днестр жағалауындағы, Таулы Қарабақ пен Оңтүстік Кавказдағы созылмалы те­кетірестер мен жер дауына қатысты жаң­жалдардан туындайтын қауіп-қатерлерді тізгіндеу Ұйым күн тәртібінің өзекті мә­се­лелеріне айналған болатын. Екіншіден, Қазақстан төрағалығының қарсаңында Ұйымға мүше мемлекеттердің ара­сында дүрдараздық пайда болып, соның салдарынан ЕҚЫҰ беделіне сызат тү­сіп, тоқырау мен дағдарыстың кейбір бел­гілері сыр бере бастаған. Ол кездерде Ұйым­ға реформа керек, әсіресе, оның қауіп­сіздік архитектурасын қайта жа­сақ­тап, оның тиімділігін арттыру үшін мін­дет­ті түрде Ұйымның Жарғысын бекіту қа­жет немесе Ұйым өзінің әскери-саяси өл­ше­міндегі қауіпсіздікке жете мән бермей, оны тасада қалдырып, экономикалық қа­рым-қатынастарды дамытуға басымдық бер­ді, ал гуманитарлық өлшемде адам құ­қық­тарына қатысты демократиялық құн­ды­лықтарға назарды көбірек аударып, тек со­ларды ғана қаузай беретін болды, алайда бұл өлшем бойынша, Ұйымның, әсіресе, Ве­надан шығыстағы елдерге бағытталған сын жебесі шамадан тыс жиілеп кетті де­ген сияқты өкпе-наздар ТМД елдерінің, оның ішінде, Ресей тарапынан жиі айтыла бас­таған. Сондықтан Ұйымның беделін кү­шейтіп, Венаның батысы мен шы­ғы­сын­да орналасқан мемлекеттер ара­сын­да­ғы қиюы кете бастаған сенім шараларын ны­ғайту кезек күттірмейтін мәселеге ай­нал­ған болатын. Үшіншіден, түйіні шешілмей, қорда­ла­нып қалған мәселелердің соншалықты кө­бейіп кеткендігіне қарамастан, Ұйым­ның 1999 жылдан бері бірде-бір саммит өткіз­беуі аталмыш Ұйымның дағдарыс пен то­қырау алдында тұрғанының айқын бел­гі­сі болатын. Ал жыл сайын тұрақты өт­кі­зіліп тұратын Ұйымға мүше елдер Сырт­қы істер ми­нистр­лері­нің кеңесі үлкен рөл атқарғаны­мен, өкілеттігінің шектеулі екендігімен байланысты, қабылдаған саяси ше­шімдері міндетті түрде орындалуға тиіс­ті құқықтық мәртебеге ие бола алмай, кө­бінесе тек дек­ларативтік саяси шешім ре­тінде қабылда­нып, жылдан-жылға ауы­сып, қағаз бетінде қалып қоя беретін. Тіп­ті 1999 жылы Ыстам­бұл Саммиті қабыл­дан­ған саяси шешім де жайына қалған. Ол ше­шім бойынша, ЕҚЫҰ Саммиті әрбір екі жылда бір рет өткізіліп тұруға тиісті бо­ла­тын. Бірақ одан бері көп жыл өтсе де, Ұйым тым-тырыс жатты. Төртіншіден, 2009 жылдың соңында, яғни Қазақстанның Ұйым төрағалығын қол­ға алар кезі жақындаған кезде, бүкіл әлем секілді, ЕҚЫҰ-ға мүше мемлекеттер де ғаламшарды шарпыған қаржы дағ­да­ры­сының құрығына ілініп, экономикалары ауыр күйзеліске ұшырап, тіпті біраз елдер мүл­де тығырыққа тіреліп қалған еді. Міне, дәл осындай мезгілде, 2009 жыл­дың желтоқсан айында Ұйымның іс ба­сындағы төрағасы Грекияға ЕҚЫҰ-ға мүше мемлекеттердің сыртқы істер ми­-нис­трлері өз кеңесінің кезекті отырысына жи­налған болатын. Афинадағы кеңеске Қазақ­станның Мемлекеттік хатшысы – Сырт­қы істер министрі Қанат Саудабаев та қатыстып, Ұйымның Іс басындағы ке­ле­сі төрағасы ретінде сөз сөйлеп, Қазақ­стан­ның ұлттық лидері Президент Назар­баев­тың 2010 жылы Астанада ЕҚЫҰ-ның кезекті Саммитін өткізу туралы бас­та­ма­сын жария етті. Бұл бастамаға бірінші бо­лып қызу қолдау білдірген ЕҚЫҰ Пар­ламент­тік Ассамблеясының төрағасы, әрі Пор­тугалия парламентінің депутаты, бүкіл Еу­ропаға аты мәлім сясаткер Жоао Соареш Қазақстанның мәртебесін кө­те­ре­тін өте бір маңызды мәлімдеме жасады. Сырт көз сыншы демекші, өз сөзінде атал­мыш саясаткер ЕҚЫҰ Парламенттік Ассам­блеясы жұмысына өзінің жылдар бойы атсалысып келе жатқанын тілге тиек ете отырып, Ұйымның төрағалығына Қа­зақ­стан секілді соншалықты үлкен да­йын­дық­пен келген бірде-бір басқа мемлекетті атай алмайтынын жасырмады. Айтса айт­қан­дай-ақ, кеңеске қатысқан минис­тр­лер­дің басым көпшілігі де Қазақстан Прези­ден­тінің ЕҚЫҰ Саммиті туралы бас­та­ма­сы­на ашық қолдау білдірді. Алайда Афи­на­да өткен кеңестің қорытынды құжатына саммит туралы Қазақстан ұсынысын тір­кеу үшін де кеңес мүшелерінің 100 пайыз қол­дауы керек болатын. Сондықтан Ұйым­ға мүше кейбір мемлекеттің белгісіз се­бептермен іркілген, қалыс қалған немесе іш­тей қарсылық білдірген биік лауазымды дип­ломаттарымен нысаналы келіссөз жүр­гі­зу үшін және Ұйымға сам­миттің ауадай қажет екендігіне олардың көздерін жет­кі­зіп, келісімдерін алу үшін Қазақстанның Мемлекеттік хатшысы әрі Сыртқы істер министрі Қанат Саудабаев­тың басшылы­ғымен еліміздің ЕҚЫҰ-дағы Тұрақты өкілдігінің дипломаттары тас түйіндей жұмылып, Афинада үлкен де батыл жұмыс жасады. Соның нәтижесінде күтілген нәтижеге де қол жеткізілді. Бірақ бұл алда күтіп тұрған одан да зор асу­ларды еңсеру үшін жасалатын іс-шара­лардың басы ғана болатын. Себебі, Сам­миттің қажеттілігіне мемлекет басшы­лары­ның көзін жеткізу министрлердің келісімін алудан анағұрлым қиын екені айтпаса да түсінікті еді. Сонымен, 2010 жылдың басында Қа­зақстан төрағалық міндетін атқаруға кі­рі­сіп те кетті. Бітер істің басына жақсы ке­лер қасына демекші, Ұйымның негізгі үш өлшемі бойынша іске асырылған қыруар да сансыз іс-шаралардың қай-қай­сында да Елбасының басшылығы мен ба­ғыт-бағдары тайға таңба басқандай сезіліп тұрды. Мәселен, жыл басында Австрия ас­танасы – Венада Қазақстан басшылы­ғымен өткен Ұйым Тұрақты кеңесінің ал­ғашқы мәжілісі Президент Назарбаевтың бейнеүндеуімен ашылды. Бұл үндеу Ұйым­ды басқарудың қазақстандық жол-картасы деуге әбден лайық. Өйткені, бұл үндеуде Президент Назарбаев Қазақстан төрағалы­ғы­ның аясында Ұйымның әскери-саяси, экономикалық-экологиялық және гумани­тарлық өлшемдерінде іске асырылатын іс-шаралардың бәрі де Ұйымның беделіне қылау түсірмейтін төрт қағидаға, атап айт­қанда, Сенімге (Trust), Дәстүрге (Tradі­tіon), Ашықтыққа (Transparency) және Төзімділікке (Tolerance) негізделетінін ше­гелеп айтты. Айтылған сөз – атылған оқ демекші, жоғарыдағы қағидалар жыл бойы Ұйым шеңберінде Қазақстан басшылы­ғы­мен атқарылған барлық іс-шаралардың өзекті арқауына айналып, мүше мемле­кет­тердің толық қолдауына ие болды. Себебі, қандай бір мәселе талқыланбасын, мүше мемлекеттердің ой-пікірлері толық ескері­ліп, кез келген шешім қара қылды қақ жар­ғандай, тек қана консенсуспен қа­был­данып отырды. Басқаша айтқанда, Қазақ­стан ешкімді алалаған жоқ немесе ешкімге бүйрегі бұрып, бұра тартқан жоқ. Есесіне, 55 мемлекеттің алдында еліміздің сөзде тұратын ел екені дәлелденіп, абы­ройына абырой, беделіне бедел қосылды. Сол беделдің басты ұпайын Елбасының қаты­суымен Алматы түбіндегі Ақбұлақта өткен Ұйымға мүше мемлекеттер сыртқы істер министрлерінің бейресми басқосуы әкелді. Олай деуге толық негіз бар. Өйт­кені, ми­нистрлер Астанада ЕҚЫҰ Сам­митін өткізу туралы Президент Назарбаев­тың баста­масын өз мемлекеттерінің аты­нан бір­ауыздан қолдап, тарихи шешім қабылдады. Қазақстан Парламенті Сенатының бас­шылығымен Алматыда өткен ЕҚЫҰ Пар­ла­менттік Ассамблеясының трансазиялық форумы да ерекше мәнге ие болды. Себебі, форумның бір сессиясы түгелдей Ауғанстандағы соғыс өртін тоқтатудың ең тиімді жолдарын іздестіруге арналса, екінші сессиясы Қырғызстандағы қанды қырқыстың салдарын еңсеріп, елдің мемлекеттілігін қайта қалпына келтірудің тетіктерін белгілеуге бағышталды. Форум өз жұмысын қорытындылай келе, Ұйым­ның әскери-саяси өлшемі ауқымында іс басындағы төраға – Қазақстанның Ауған­стандағы шиеленісті әскери күшпен емес, тек қана гуманитарлық бейбіт тетіктермен еңсеру қажет деген соны ұстанымы мен Қырғызстанға қатысты өте жылдам қолға алған іс-шараларына оң баға берді. Қазақстанның ЕҚЫҰ-ға төрағалығына бағытталған, үстіміздегі күзде Қазақстан Парламентінің бастамасымен Санкт-Пе­тербургте өткен парламентаралық конфе­рен­ция біздің елдің ғана емес, бүкіл Ұйым­ның абыройын көтерген ірі қадам екені дау туғызбайды. Ұйымның беделін көтерген және екі үлкен шара – Астанада Елбасының тікелей қатысуымен өткен үшінші халықаралық экономикалық фо­рум мен толеранттылыққа бағытталған кең ауқымды халықаралық конференция. Ал елордада өткен жетпіс елдің басын қосқан Бүкіләлемдік рухани мәдениет форумы Қазақстанның ғаламшардың рухани жүре­гіне айнала бастағанын паш етті. Осы орайда “Қой асығы демегін, қолыңа жақса сақа ғой, жасы кіші демегін, ақылы асса аға ғой” деген аталы сөз ойға оралады. Қазақ елі биыл он тоғыз жастағы албырт жігітке тән қайрат-күшімен сақа болуға да, аға болуға да әбден лайық мінез танытты. “Елу жылда ел жаңа” деуші еді дана халқымыз. Ал бүгінгі Қазақстан әлгі аталы сөзге түзету енгізіп, ақылмен бас­қар­са, өте қысқа мерзімде де ел жаңартуға болатынын дәлелдеді. Қорыта келгенде, жұмыла көтерген жүк жеңіл демекші, үстіміздегі жылы Ұйым­ның жоғарыда аталған үш өлшемі мен “Еуропаға жол” атты мемлекеттік бағдарламаның шеңберінде ел іші мен Ұйымға мүше мемлекеттер аумағында Қа­зақ­стан басшылығымен атқарылған қы­руар іс-шаралардан мемлекеттік органдар да, университеттер мен ғылыми-зерттеу орталықтары да, ғалымдар мен мәдениет қайраткерлері де, шет қалған жоқ. Бәрі де иық тірестіріп атсалысты. Ең бастысы – қазақ дипломатиясы үлкен мектептен өтіп, еліміздің сындарлы ішкі саясаты мен көп­векторлы сыртқы саясаты өзіне көз тіккен әлем сынынан сүрінбей өтіп, шоқтан болаттай суғарылып, шыңдалып шықты. Алда ЕҚЫҰ-ны қайта серпілтіп, оған стратегиялық бағыт-бағдар сілтейтін Астана Саммиті күтіп тұр. Әділ АХМЕТОВ, сенатор, ЕҚЫҰ Парламент Ассамблеясының мүшесі, ЕҚЫҰ-ның Іс басындағы төрағасының Мұсылмандарды кемсіту-шеттетумен күрес жөніндегі жеке уәкілі.