2016 жылға инвестиция салу стратегиялары

Халықаралық экономикалық және саяси қатынастардағы өзгерістер күрделі міндеттерді атқаруды талап етуде. Ол міндеттерді тану және іске асыра білу еліміздің экономикалық және қаржы ахуалын жеңілдетіп қана қоймай, табыстарға жеткізеді. Бұлай дегенде, ағымдағы әлемдік экономикалық және геосаяси ахуалды талдау қаржы нарықтарында бағалардың қалай өзгеретінін болжауға мүмкіншілік беретінін ескеріп отырмыз. Ал қаржы нарықтарында бағалардың қалай өзгеретінін болжау стратегиялық мәні бар инвестициялық шешім қабылдауға негіз болады. Сондықтан қаржы нарықтарында бағалардың өзгеруіне тікелей ықпал ететін факторлардың қозғаушы тетіктерін саралаудың маңызы зор. Біз 2016 жыл үшін аса өзекті деген осындай бірнеше факторлар айналасында ой бөліспекпіз. Мұнай. 2013 жы­лы осы салада мы­на­дай факторлар бел­гілі болды: Экономикалық фак­­торлар. Мұнай экс­порттаушы мемле­кеттердің ұйымына (OPEC) мүше емес мемлекеттер тарапынан нарыққа шығарылатын мұнайдың көлемі күрт ұлғайды. Бұның басты себептерінің бірі АҚШ пен Канадада мұнай өндірудің жаңа әдісінің пісіп-жетіліп келе жатқанында еді. Американың халықаралық энергетикалық агенттігінің мәліметтері бойынша (US International Energy Agency), 2015 жылы АҚШ дүниежүзінде мұнай өндіру бойынша, Сауд Арабиясы мен Ресейді басып озып, бірінші орынға шығуы тиіс екен. Ирак пен Ливияда мұнай өндірудің артуы, Иран ядролық бағдарламасының сәтті шешілуі орта мерзімде әлемдік мұнай нарығында ұсыныстың ауқымды деңгейде артатынын көрсетті. 2008-2012 жылдардағы дағдарысқа байланысты АҚШ-та автокөлікке деген сұраныс төмендеді. Көлік құралдарының ескіруіне, жанармайды жағу бойынша шектеулердің заңда бекітілуіне байланысты орта мерзім аралығында көлемі ықшам әрі пайдалы жұмыс коэффициенті жоғары көлік құралдарына сұраныстың өсетінін болжауға болатын. Сонымен қатар, дамыған елдерде тұрғындардың орта жасының қартаюы және жан басына шаққандағы көлік құралдарының көптігі автокөлік құралдарына деген сұраныстың өсуіне кері әсерін тигізді. Қазіргі кезде автокөлік құралдарының 98 па­йызы жанармай ретінде мұнай өнімдерін пайдаланады. Бұл болашақта жанармайды балама қуат көздерімен, мысалы, газ немесе электр қуатымен алмастыруға кең мүмкіншіліктер береді. Осы ретте дамушы елдерде автокөлікті сатып алудың артуы дамыған елдерде жанармайды балама қуат көздеріне ауыстыру қарқынын уақытша теңгеретінін айтып өткен орынды. Автокөлік саласындағы осындай жаңа бағдарлар болашақта мұнай өнімдерін тұтыну ауқымын біршама өзгертеді. Саяси факторлар. Ресейдің Қара теңіз өңірінде өзінің ұлттық мүдделерін қорғауды қамтамасыз етуін және осыған байланысты әлемдегі күштер арасалмағын өзгертуге бағытталған іс-әрекетін оның оппоненттері дер кезінде түсінді. Халықаралық қатынастар мен сыртқы саясат тарихы тұрғысынан алғанда, Ресейдің ұзақ мерзімді геосаяси амбицияларын тежеу үшін, оппонент мемлекеттерге орта мерзім аралығында мұнай бағасын күрт төмен деңгейге түсіріп, ұстап тұру тиімді болатыны түсінікті еді. Бұл ретте Ресейге және онымен шектес елдерге мұнай бағасының төмендеуін сақтандыруға бағытталған тиісті қаржы құралдарын дер кезінде сатып алып, қолдану қомақты пайда келтіретін еді. Қалыптасқан жағдайда экономикалық факторлар орта мерзім аралығында мұнай бағаларының төмен болатынын және Брент мұнайы бағасының 70 АҚШ долларынан аспайтынын көрсетуде. Мұнай бағалары төмендеуінің бірінші кезекте АҚШ мұнай компанияларына тиімсіз екені белгілі. Мұнай бағаларының төмен деңгейі орта немесе ұзақ мерзім аралығында тұрақтанып қалуы америкалық компаниялардың мұнай саласына салатын инвестицияларын азайтып, көптеген мұнай жобаларын тоқтатуға әкеліп соғуы ықтимал. Геосаяси факторлар мұнай бағаларына қысқа және орта мерзімді болжау жасау мүмкіндігін біршама қиындатуда. Таяу Шығыста геосаяси дағдарыстың өршуі және аймақта мұнай өндіруге төнген қауіп мұнай бағаларын кез келген сәтте жоғары көтеріп әкетуі ықтимал. Біздің ойымызша, Вашингтонның қазіргі жүргізіп отырған саясатын Америка мұнай корпорацияларының мақұлдауы ұзақ мерзімге созылмауға тиіс. «Геосаяси мүдделерді» іске асыру мүмкіндігі төмендеген сәтте мұнай корпорациялары Вашингтонның сая­сатын қолдаудан бас тартып, мұнай өндірісін қысқартуға бел бууы ғажап емес. АҚШ-тың Парсы шығанағындағы одақтастары да мұнай өндіруді қысқартуы мүмкін. Осындай жағдайда қысқа мерзім аралығында мұнай бағалары күрт өспейді деген қорытынды жасауға болады. Ал олай болса, қалыптасқан жағдайда сыйақы алуға бағытталған опциондық стратегияларды қолдану орынды. Тіркелген бағасы Брент мұнайына 60-70 доллардан аспайтын 3 айдан 9 айға дейінгі аралықтағы опциондарды сатып, сыйақы алған тиімді. Түскен сыйақы сомасын тәуекел етіп, халықаралық хеджерлік қорлар қолданатын стратегияларды пайдалануға жұмсауға болады. Бұл ретте тәуекелдерді шектеп, пайданы барынша көбейтетін амалдарды қарастыру маңызды. Ресейдің Да­маск тарапын қолдауы, тарап­тардың жалғасып жат­қан бақталастығы және бас­қа да маңызды үде­ріс­тер халықаралық эконо­ми­ка­лық және саяси қа­ты­нас­тардағы ахуалдың болашақта қандай бағытта дамитынын болжауға негіз болады. Осы ахуалға дұрыс баға беру және алдын ала дайындалу қомақты пайда табудың көзі болуы ықтимал. Брюссельдің Еуропаға келетін қуат көздерін әртараптандыру әрекеттері Ресейдің Сирия мәселесіне араласуынан кейін тығырыққа тірелді. Газ көздерін әртараптандыру амалдары шектелді. Сирия аумағы арқылы газ құбырын Еуропаға тарту жобалары белгісіз уақытқа шегерілмек. Ресейден Еуропаға келетін газдың көлемін алмастыра алатын жалғыз мемлекет Иран болмақ. Иран ядролық бағдарламасының сәтті шешілуі, Америка бұқаралық ақпарат құралдарының АҚШ президентінің Иранға қарсы санкцияларды алу мүмкіндігін жариялауы Батыс елдері мен Ислам Республикасы арасындағы көпжылдық қарсыластықтың аяқталуына алып келетінінен үміттендіреді. Осы тұрғыдан алғанда, АҚШ президентінің санкцияларды 1 жылға ұзартуын санкцияларды алуға байланысты техникалық мәселелерді шешуге және америкалық капиталдың Иран экономикасына ену дайындығын іске асыруға қажетті уақыт деп қарастырған орынды. Иранға қарсы санкцияларды алу оның халықаралық экономикалық және саяси қатынастардағы орнын күрт өзгертеді. Олай болған жағдайда Иран бүкіл дүниежүзінен инвестиция тартудың жаңа орталығына айналуы мүмкін. 2000 жылдардың ортасында Ресей мен Қазақстанда байқалған қарқынды экономикалық (жылжымайтын мүлік, қаржы-банк, құрылыс саласы) даму Иранда да қайталанады деп күтілуде. Иранға инвестиция жасауға қажетті инфрақұрылымды дайындау (келісімдер жүргізу, өзара инвестициялық, жылжымайтын мүлік қорларын жасау және т.б.) еліміздің халықаралық резервтерін әртараптандырудағы маңызды кезең болып табылады. Иран экономикасының қазіргі даму кезеңінде инвестициялардың баламалы түрлерін қолдану тиімді нәтиже бермек. Иран болашақта өз шикізатын АҚШ долларынан өзге валютаға сататын аздаған мемлекеттердің бірі болуы мүмкін.  Дүниежүзілік сауда инфрақұ­рылымы. Дүниежүзілік сауда (есеп айырысу, та­уар тасымалдау) инфра­құрылымындағы ахуал мен ондағы жаңа бағ­дарларды анықтау инвес­тицияларды орта мерзім аралығында табысты түрлендіруге мүмкіндік береді. БРИКС (Бразилия, Ресей, Үндістан, Қытай, Оңтүстік Африка) елдерінің өзара сауда инфра­құрылымын жасауы АҚШ долларының болашақта негізгі әлемдік резервтік валюта ретіндегі тиімділігіне кері әсерін тигізбек. Дүниежүзілік саудадағы АҚШ долларының үлесі азайып, БРИКС елдері валюталарының үлесі ұлғая түсетіні анық. Қытай Халық Республикасының өз валютасы, юаньді халықаралық резервтік және есеп айырысу валютасы ретінде орнықтыруындағы жетістіктері АҚШ долларына негізделген әлемдік сауда инфрақұрылымын өзгерте алады. Қазіргі кезде, АҚШ долларының күрт күшеюіне байланысты, Қытай экономикасы экспорттық қабілетті шектейтін ауқымды макроэкономикалық кедергілерге кезігіп отыр. Қытайдың халықаралық резервтеріндегі 3,5 триллион АҚШ доллары қытай валютасын халықаралық саудада қолдану аясын кеңейту мен елдің резервтерін түрлендіру қарқындарын реттейтіні анық. АҚШ долларының басқа валюталарға қарағанда күрт күшеюіне байланысты қысқа және орта мерзім аралығында қаржы құралдарын АҚШ долларынан басқа валюталармен түрлендіру және оның бағамын хеджерлеу (төмен түсуден сақтандыру) инвестициялық портфельдерді басқарушылардың алдында тұратын басты мәселеге айналмақ. АҚШ Федералдық резерв жүйесінің пайыздық қойылымдарын көтеруі АҚШ долларының халықаралық саудада алып отырған басымдығын сақтап қалуға жеткіліксіз, басқа қаржы құрал­дарына айтарлықтай әсерін тигізе алмайтын уақытша шара болып қалуы мүмкін. Өз кезегінде Вашингтон әлемдегі мұнайлы аймақтарға бақылау орнатып, мұнайды тек АҚШ долларына ғана сатуды қамтамасыз ету арқылы АҚШ долларының тиімділігін сақтап қалу әрекетін жалғастыра бермек. Осы бағыттағы белсенді әрекеттерді біз 1991 жылдан бері байқап келеміз.  Алтын. Халықаралық эко­номикалық және саяси тұрақ­сыздық жағдайында инвесторлар дәстүрлі, қауіпсіз актив ретінде алтын мен басқа да бағалы металдарды пайдаланады. Алтынның бағасы өзінің ең қымбат деңгейі 1 трой унциясы (31,1 грамм) үшін 1920 АҚШ долларынан (2011 жыл) арзандап, алтын өндірудің орташа әлемдік құнынан да төмен түсіп кетті. Дүниежүзілік алтын кеңесінің (World Gold Council) мәліметтері бойынша, 2014 жылдың ақпан айында алтын өндірудің әлемдік орташа бағасы 1 трой унциясы үшін 1200 АҚШ долларын құрады. Алтынның осы бағадан төмендеуі әлемдік алтын индустриясының 30 пайызын тиімсіз деңгейге түсіреді. Алтын бағасының әрі қарай құлдырауы нарықта алтын ұсынысын азайтады. Алтын мен басқа да бағалы металдардың құны қазіргі кезде стратегиялық тұрғыдан сатып алуға икемді деңгейлерде өзгеріссіз тұр. Ұлттық валюта бағамын бір қалыпты, тұрақты ұс­тау нарық жағдайында мемлеке­тіміздің страте­гия­лық, ұзақ мерзімді мүд­­де­лері үшін тиімді болмай­ды. Отандық экономика кәсіп­орындарының ұлттық валюта ба­ғамының ауытқу шамасы мен жиілігі жағдайында пайда табуды үйренуі мен үйренгенін ұдайы жетілдіріп, жақсарта білуі, сөйтіп тұрақты даму деңгейіне көтерілуі – нарықтың басты талабы. Ал халықтың ұлттық валютаға деген сенімін тұрақтандыру ұлттық валюта бағамының бірқалыпты тұрақ­тылығына тәуелді болуға тиіс емес. Алтын мен басқа да бағалы металдарды қолдану елдің халықаралық резервтерін түрлендірумен шектелмеуі тиіс. Сонымен қатар, алтынды халықтың азды-көпті жинаған қаржыларын әртараптандыру мен теңгенің тиімділігін қамтамасыз ету құралы ретінде пайдаланудың тетіктерін жасау аса маңызды. Тұтыну нарығында бағаларды орнықтыруға бағытталған мемлекеттің ақша-несие саясаты аясында халық теңгенің шамалы тұрақ­тылығына үйреніп алды. Теңге бағамының шамалы тұрақтылығы мен теңгемен салынған депозиттердегі жоғары пайыздық мөлшерлемелер халықтың басым бөлігін өз қаражатын теңгеде сақтауға итермеледі, қалған бөлігі қаражатты валютамен сақтауды ұйғарды. Ұлттық валюта бағамының күрт ауытқуынан сақтандыратын (хеджерлейтін) қаржы құралдарының тапшылығы жағдайында осындай ахуалдың қалыптасуы заңды. Мұндай қаржы құралы ретінде мемлекет тарапынан алтынмен қамтылған құнды қағаздарды (алтын нота) шығаруды қарастырған орынды. Алтын нота, алтын сертификат, алтын депозит туралы көпшіліктің түсінігі түрліше болуы мүмкін. Бұл жерде мынаны ескеру керек: алтын нота – халықтың өз қаражатын (теңге) алтын түрінде сақтауының құралы. Мұның мәнісі мынада: тұтынушы банк қызметі арқылы өз қаржысын (теңге) алтын түрінде сақтау, алтын түрінде алу, алтын түрінде сату мүмкіншілігіне ие болады. Тұтынушының алтын түрінде сақтаулы тұрған қаржысы алтынның әлемдік нарықтағы бағасының өзгеруімен бірге өзгеріп отырады, ұлттық және басқа валюталарға тәуелді болмайды. Сипатталған шара ұлттық валюта бағамының күрт өзгеруі жағдайында халықтың теңгедегі қаражаттарының құнсыздануына тосқауыл болады. Алтын бағасының төмен түсуі жағдайында «алтын ноталарының» тиімділігін арттыру үшін пайыздық сыйақыны белгілеуге болады. Алтын нота алтынның тауар мен қаржы құралы ретіндегі айырмашылықтарын анықтап, шектеуге мүмкіндік береді, бұл ретте салық салу жұмыстарын реттеу мәселелері жеңіл шешілуі тиіс. Алтын нота ұлттық валюта арқылы ғана алынып, сатылуы шарт болмақ. Алтын бағасының өсуі алтын ноталарға деген сұранысты арттырады. Алтын нота Қазақстан қор биржасындағы сауданы жандандыратын туынды қаржы құралдарын жасауға қажетті негізгі актив қызметін атқара алады. Трейдерлер мен басқа да алыпсатарлар белсенділігінің теңге-АҚШ долларынан теңге-алтын сауда-саттығына ауысуына қолайлы жағдай жасалады. Елдегі алтынға қоса, шет мемлекеттерде орналасқан алтынды әкелу алтын нотаны шынайы активтермен қамтамасыз етеді. Ұлттық валютада алтын нотамен сауда жүргізу теңгені жанама түрде шынайы активпен, яғни алтынмен қамтамасыз етеді. Зейнетақы активтері. Зейнетақы активтерін сенімді қосымша қар­жы құралдарымен қам­тамасыз ету үшін, ел­де бар негізгі актив­тер­ді саралап қарастырған орынды. Бұл ретте күміс тиімді құрал болып табылады. Өзінің басты сипаттары бойынша, күміс – алтын секілді әлемдік нарықта өтімділігі жоғары, валютаға сатылып, алынатын тауар. Күміс те өтімділігі жоғары, сенімді және ұзақ мерзім аралығында бағасының өсу әлеуеті жоғары негізгі актив ретінде пайдалануға болатын қаржы құралы қызметін атқара алады. Қазіргі кездегі бағаға шаққанда, Қазақстан жылына 450 миллион АҚШ доллары тұратын тазартылған күмісті (2014 жылы 976 тонна) шығарады. Ал алтын мен күміс қосындысы бар шикізатты өңдеу арқылы бұл соманы екі есе арттыруға болады. Кейбір мәліметтер бойынша, қайта жаңар­тылатын қуат көздерін кеңінен қолдануға, атап айтқанда, күн қуатын пайдалануға, фотоэлементтерді жасауға қажеттілік күміске деген сұранысты арттырады. Күміс бағасының 2011 жылдың ең жоғары деңгейінен 3 есе төмендеді. Бұл қолайлы факторлар қалыптасқан жағдайда күміс бағасының өсу әлеуеті жоғары екенін білдіреді. Елбасымыздың зейнетақы активтерін басқару мен инвестициялау бойынша жаңа амалдарды даярлау тапсырмасын іске асыру аясында елімізде шығарылатын күмісті инвестициялық әрі «транзиттік» актив ретінде пайдалану зейнетақы активтерінің қауіпсіздігі мен сақталуын қамтамасыз ететін болады. Нарықтық ахуалды ескере отырып, активтерді басқарушылар күмісті халықаралық нарықта сата алады немесе аллокацияланбаған шоттарда сақтайды. Нарықтағы өзгерістерге орай жедел әрекет жасау үшін, аллокацияланбаған шоттарды пайдаланған тиімді. Осылайша, ағымдағы бағаларды ескерсек, ішкі ресурстарды пайдалану арқылы зейнетақы активтерінің шетел валютасындағы бөлігінің көлемін жылына 4-5 пайызға арттыруға мүмкіншілік бары аңғарылады. Бұл ретте зейнетақы активтерін бағалы металдар және шетел валютасымен әртараптандыру мақсатында мемлекетке елде өндірілген аффи­­- на­ж­далған күмісті бірінші болып сатып алу құқығын (аффинаждалған алтын секілді) беру тиімді. Ондай жағдайда зейнетақы салымдарының қауіпсіздігі мен сақталуын қамтамасыз ету үшін, активтердің бағалы металдар мен шетел валютасындағы бөлігін мемлекеттің басқаруында қалдырған орынды болуы мүмкін. Бұл мемлекетіміздегі валюта ағымдарының реттелуіне пайдалы әсерін тигізеді. Ұзақ мерзім аралығында зейнетақы портфелінің теңгедегі 90 пайыздан асатын бөлігін шетел валютасындағы қаржы құралдарымен теңгеру мүмкіндігі пайда болады. Ұзақ мерзім аралығында басқарушылар зейнетақы қорындағы активтердің құрамына қауіпсіздік және сақтау талаптарына сай келетін басқа да қаржы құралдарын қажетті мөлшерде енгізу мүмкіндігіне ие болады. Қазақстан қор биржасында қажетті инфра­құрылымдарды реттеп, мемлекет тарапынан алтынмен, күміспен қамтылған құнды қағаздарды және басқа да құнды қағаздарды шығарып, айналымға түсіруі Астана халықаралық қаржы орталығының (АХҚО) табысты қызмет жасай бастауына мұрындық болады. Астана ха­лықаралық қар­жы орталығы. АХҚО алаңында келесі негізгі бағыттарды дамыту жоспарлануда: -        капитал нарығы -        активтерді басқару -        жеке банкинг (Private Banking) -        исламдық қаржыландыру. Жоспарланған қаржы қызметтерімен қа­тар Қа­зақстанда шығарылатын шикізат тауар­ларымен сау­да жүргізуге арналған арнайы инфра­құрылымды (алаңды) орнату – маңызды мәселе. Шикізатпен сауда жасауды жеңілдету мақсатында оларды қаржы құралдарына айналдыру (облигациялар, ноталар, сертификаттар, туынды қаржы құралдары, фьючерстер) ыңғайлы болмақ. Елімізде шығарылатын шикізаттың негізінде жасалған қаржы құралдарын АХҚО алаңында айналымға енгізу халықаралық инвесторларға тиімді болуы мүмкін. АХҚО мұнай, алюминий, мыс, никель, мырыш және т.б. шикізаттарды сәйкесті қаржы құралдары арқылы алып-сатуға ұсына алады. Бұл тауарлар негізгі халықаралық биржаларда алып-сатылады және барлық қажетті талаптар – саны, сапасы, жеткізу мерзімі, жеткізу мекені бойынша стандартталған. АХҚО-ның басқа әлемдік қаржы орта­лықтарынан өзіне тән ерекшелігі оның гео­гра­фиялық орналасуы, халықаралық нарыққа тікелей шығу жолының жоқтығы болып табылады. Дәстүрлі қаржы құралдарымен жұмыс істегенде (валюта, акциялар мен облигациялар), бұл ерекшеліктің маңыздылығы жоқ. Бұл ретте, тауарларды белгілі бір мекенжайға жеткізуді стандарттау мәселесін шешіп алған аса маңызды. Мұның екі амалы бар. Тауарды Қазақстан аумағында шетелге шығаруға ыңғайлы болатын жерге (Каспий теңізіндегі портқа, солтүстіктегі және шығыстағы шекараларға) дейін жеткізу. Тауарды ірі халықаралық ашық порттарға (Ирандағы Бандар-Аббасқа, Біріккен Араб Әмірліктеріндегі – Дубайға, Қытай порттарына) дейін жеткізу. АХҚО алаңында тауарларды екі тәсіл бойынша да сату мүмкіндігін қамтамасыз етудің маңызы үлкен. Тауардың алып-сату бағасы жеткізу мекеніне байланысты «шегерілім» («дисконт») не «сыйақы» («премия») негізінде белгіленеді. АХҚО алаңында шикізат таурларымен сауда жүргізу мәселесін егжей-тегжейлі шешіп алу қажет. Халықаралық ашық порттарға дейін жеткізу шартымен сатылған тауарлар Қазақстанда шикізат өндіріп жатқан көрші мемлекеттердің аумақтары арқылы стандартталған мекенжайға дейін, еш кедергі-кідіріссіз жетуі тиіс. Тауарларды ашық халықаралық порттарға стандартқа сай жеткізу мәселесі көрші мемлекеттердің Қазақстан жерінен шикізат тауарларын өндіріп, шекарадан алып шығу мәселесімен сабақтасып, шарттасуы тиіс. АХҚО алаңында шикізаттың негізгі түрле­рімен сауданы ұйымдастыру теңгенің өңірлік, халықаралық валюта ретіндегі дәрежесін арттыра алады. АХҚО-да уран гексафторидін стандарттап сатуды ұйымдастыру мүмкіншілігі бар. Бұл ретте Елбасымыздың қолдауымен Қазақстан аумағында төмен деңгейде байытылған уран банкін құрудың маңыздылығы АХҚО қызметі үшін жоғары. Уран ерекше тауар болғандықтан, оны белгілі бір мекенжайға жеткізудің шарттары мен стандарттары да ерекше болуы тиіс. Жалпы, уранды уран банкінің аймағынан, Қазақстан аумағынан ұзақ мерзім аралығында шығармай саудаға түсіруге болады. Бұл үшін қарыз ретінде уранның белгілі бір мөлшері болатын – ұзақ мерзімді қарыз қаржы құралын жасап шығарған орынды. Бұл зейнетақы активтерін ұзақ мерзімге сапалы, қауіпсіз, бағасының өсу әлеуеті үлкен ұзақ мерзімді қаржы құралына инвестициялауға мүмкіндік береді. Уран бағасы 2007 жылдан бері үш есе төмен түсті. Қазір уран бағасының өсуіне қолайлы факторлар қалыптаса бастауда. Жоғарыда көрсетілгендей, автокөлік саласындағы өзгерістер – іштен жану қозғалтқыштарын пайдаланудың төмендеуі мен балама қуат көздерін пайдалану электр қуатына деген сұранысты арттырады. Дүниежүзінде электр қуатын кеңінен пайдаланудың артуы еліміздің атом өнеркәсібінің стратегиялық маңыздылығы мен басымдылығын айқындайды. Қазақстан мұнай мен газ құбырларымен қатар атом электркешендерінен электр қуатын тасымалдайтын желілерді сала алады. Уранға негізделген ұзақ мерзімді қаржы құралдарын шығару еліміздің атом саласын ұзақ мерзімге ұлттық валютадағы қаражатпен қаржыландырып, ал зейнетақы активтерін сенімді қаржы құралдарымен қамтамасыз етер еді. Бұл өз кезегінде Елбасымыздың тапсырмасын орындауда берік негіз түзер еді. Уран негізіндегі қаржы құралдары АХҚО алаңында исламдық қаржыландыруды дамытуға («мурабаха» саудасын жасау) мықты негіз бола алады. Исламдық қаржыландыру талаптарына сай келетін қаржы құралдарын Парсы шығанағының және басқа да мұсылман мемлекеттерінің «ұлттық қорлары» мен «зейнетақы қорларын» басқарушылар қажетті қаржы активі ретінде сатып алатынын жоққа шығара алмаймыз. Уран алтын мен күміске қарағанда ислам қаржы құралын жасауға негіз бола алатын халал тауар. Осы ретте, АХҚО ислам мемлекеттерінің де активтерін әртараптандыруға қажетті ерекше эксклюзивті қаржы құралын ұсына алады. Нәтижесінде шетелдік инвесторлар тарапынан теңгеге деген сұраныс арта түседі. Мұндай қаржы құралдарын дұрыс құрастыра біліп, айналымға енгізе алу АХҚО-ның халықаралық капитал үшін тиімділігін қосымша арттырады. Жоғарыда келтірілген қаржы құралдарын АХҚО жұмысын бастамай тұрып, Қазақстан қор биржасының негізінде айналымға шығаруға болады. Талдау барысында негізделген шаралар Елбасымыздың стратегияларын іс жүзіне асыруға қажетті қосымша тетіктер туралы ойлануды, теңгеге деген сұраныстың артуы, ұлттық валютаның тұрақтануы мен нығаюы туралы нақты жұмыстар атқаруға ықпал етуді көздейді. Жанғали ДӘДЕБАЕВ, Алматы өңірлік қаржы орталығының Рейтинг агенттігі акционерлік қоғамының басқарушы директоры, саяси ғылымдар кандидаты, менеджмент магистрі.