Кеше Парламент Мәжілісінде палата Төрағасының орынбасары Гүлмира Исімбаеваның төрайымдығымен Үкімет сағаты өтті. Денешынықтыру және бұқаралық спорттың кеңінен таралу мәселесіне арналған Үкімет сағатында негізгі баяндаманы Мәдениет және спорт министрі Арыстанбек Мұхамедиұлы, қосымша баяндаманы Әлеуметтік-мәдени даму комитетінің төрайымы Гүлнәр Ықсанова жасады.
Денешынықтыру мен бұқаралық спортты дамыту азаматтардың денсаулығына, сапалы өмір сүруіне оң ықпал етеді. Мемлекет басшысы Н.Назарбаев «Қазақстан-2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Жолдауында: «Денешынықтыру мен спорт мемлекеттің айрықша назарында болуы тиіс. Нақ сол саламатты өмір салты ұлт денсаулығының кілті болып саналады», деген Г.Исімбаева осы талапты жүзеге асыру бағытында қандай шаруалар тындырылып жатқанын, қандай шешілмеген мәселелер барын айту үшін сөзді баяндамашыларға берді.
Бұқаралық спорт пен денешынықтыруды қалыптастыру мен насихаттау барысында төмендегідей басты жұмыстар атқарылды, деп бастады өзінің сөзін А.Мұхамедиұлы. 2025 жылға дейінгі мерзімге денешынықтыру және спортты дамыту тұжырымдамасы қабылданды. Бүгінгі таңда оны іске асыруға арналған іс-шаралар жоспары белгіленді. 2020 жылға дейінгі мерзімде отандастарымыздың 30 пайызын денешынықтыру және спортпен жүйелі түрде айналысуын қамтамасыз ету мәселесін алға қойып отырмыз. Осы бағытта бірқатар шаралар жүзеге асырылды. Ең бастысы, нормативтік-құқықтық база жетілдіріліп, оның шеңберінде 56 акт қабылданды. 2015 жылдың қорытындысы бойынша ел халқының 26 пайызының бұқаралық спортпен айналысуына жағдай жасалды. Бұл – 4,5 млн. адам деген сөз.
33 мыңнан артық бұқаралық спорт шаралары өткізілді. Соның 18 мыңына жуығы ауылды жерлерде болды. БАҚ арасында бұқаралық спортты дамытуға «Қазспорт» пен «Қазақстан» телеарналары көп еңбек сіңірді. Мемлекеттік қызметшілер арасында спорттан президенттік тест өткізілді. Осы тесті тапсыруға былтыр 4,5 млн. адам қатысты. Биыл да осы жұмыстар белсенді жүргізіліп, жеңімпаздарға ынталандыру төсбелгілері тапсырылатын болады. Бүгінгі күні мектептерде 38 мыңнан артық спорттық үйірмелер жұмыс істеп, оларға барлық оқушылардың 28 пайыздан артығы қатысады. Бірақ ауыл мектептерінде спорт үйірмелерін ашу мүмкіндіктеріне әлі күнге қол жеткізе алмай отырмыз. Болашақта денешынықтыру пәнін аптасына үш сағатқа дейін көбейту мәселесі қарастырылуда, деді ол.
Одан әрі А.Мұхамедиұлы кейбір фирмалар мен жеке адамдардың қаржылық қолдауының арқасында өткізілген спорттық жарыстар, салынған спорттық құрылыстар туралы айтып өтіп, оларға өзінің шексіз риза екенін жеткізді.
Қосымша баяндама жасаған Г.Ықсанова спорттың денсаулық сақтаудағы маңызына көбірек көңіл бөлді. Оқушылардың денешынықтыру сабағынан көп босатылуы, ата-аналар тарапынан компьютердің алдында көп отырғанша, спортпен айналысуын бақылауды төмендетуі – осының бәрі балалардың денсаулығының нашарлауына соқтыратын факторлар. Соның кесірінен қазір мектеп оқушыларының 75 пайызға жуығы гипединамиямен (тірек-қимыл аппараты бұлшық еттерінің, қан айналымы мен тыныс алу, ас қорыту мүшелері жұмысының нашарлауы) ауырады. Соңғы екі жылдағы тексерулерге қарағанда, әрбір бесінші оқушы әйтеуір бір науқасқа шалдыққаны анықталып отыр. Әскерге шақырылғандардың әрбір үшіншісінің ғана денсаулығы дұрыс болған.
Біз ел тұрғындарының кемінде 30 пайызы бұқаралық спорт түрлерімен айналысуын қамтамасыз етейік деген міндет қойған едік. Алайда, соның нәтижесі қағазға жазылатын ақпар үшін ғана айтылатын сияқты, өйткені, ешкім де ұйымдастырылған түрде есеп жүргізіп жатқан жоқ. Ал дамыған шетелдерде есеп қатаң жүргізіледі. Мәселен, 16 млн. тұрғыны бар Голландияда есепке алынған велосипедтердің саны 17 млн... Бізде де есеп жүргізу бойынша кейбір облыстардың ғана тәжірибесі жақсы жолға қойылған. Мәселен, Қызылорда облысының 160 елді мекенінде 337 қоршалған алаңдар жасалыпты. Оларда 318 спорт нұсқаушысы бар екен. Міне, осындай есептерден қанша адамның бұқаралық спортпен айналысатындығын нақты анықтауға болады, деді баяндамашы.
Одан әрі шешен спортты дамытуға бөлінетін қаржының аздығы және оның тиімді жұмсалмауы проблемалары бар екені туралы айтып өтті.
Осыдан кейін негізгі баяндамашы А.Мұхамедиұлы депутаттардың көптеген сұрақтарына жауап берді. Айта кететін жайт, алтыншы сайланымның жаңа депутаттары алғаш рет осы жиында барынша белсенділік көрсетті. Депутат Айқын Қоңыров министрліктің балансына тіркелген спорттық ғимараттардың қаншасы жекешелендіруге қойылатынын сұрады. Оған министр бүгінгі күні белсенді түрде қолданылмайтын спорттық базалар шығарылғалы отырғанын жеткізді. Біз оларды бәсекелестік ортаға шығарсақ, тиімділігі артатын шығар деп санаймыз. Бұлардың қатарында Қапшағайдағы спорттық база да бар, деді ол. Сонымен қатар, министр бұрынғы республикалық мектеп-интернаттардың балансында болған демалыс және спорт лагерьлері де сатылатынын айтты. Ал негізгі спорттық ғимараттарды облыстық әкімдіктердің балансында сақтауды қалап отырмыз, деді министр.
Депутат Нұртай Сабильянов ауыл мектептерінің 40 пайызында спорт залдары жоқ екенін ауызға алып, ондағы балалар спортпен қай жерде айналысуы керек екенін сұрады. Сонымен бірге, депутат 2009 жылдан бастап Қазақстан Бразилиядағы футбол академиясына жасөспірімдерді оқуға жіберіп, оның шығыны үшін жылына 100 млн. доллар төлегенін, ал биыл баратын 25 бала үшін бұл ақы 200 млн. доллар болғанын айтты. Осы уақытқа дейін 50 бала бұл оқуды бітірді. Бірақ солардан ешқандай жоғары нәтиже жоқ. «Бәйтерек» клубында ойнап жүргенін білеміз, ал ол команданың турнирдегі нәтижесі төмен. Былтыр осы балалардан Қазақстан жастар командасын құрып едік, Санкт-Петербургтегі жарыста олар ең соңында қалды. Осының себебі неде, бразилиялық шеберлердің алдынан өткен балаларымыз неге жаман ойнайды. Әлде ол жаққа жіберетін балаларды дұрыс іріктей алмай жатырмыз ба? – деді депутат.
Осы, Бразилияда футболшы дайындау мәселесіне А.Мұхамедиұлының өзі де қатты көңіл бөліп жүреді екен. Бұл – үлкен мәселе, деді ол. Бразилияда спорт мектептерінің сапасы біз ойлағандай болмай шықты. Олардағы оқу жүйесі мүлде басқа екен, балалардың ортасына допты лақтырады, содан соң оны қуалап балалардың өзі жетіледі. Барлық шаруасы футбол болған соң, тәуліктеп ойнаған балалардың арасынан кейде шын шеберлер туып жатады, бірақ жүйелі түрде, ғылыми жолмен қалыптасқан мектеп жоқ. Ешкім нақтылы бағдарламамен жұмыс істеп, шеберлік мектебін жасамаған. Сондықтан, бізге Бразилиядан футбол үйрену пайдасыз болып шықты. Қазір біз бұл үрдісті тоқтатып, футболды арнайы бағдарламамен жүйелі түрде үйретіп, шеберлік шыңына жеткізетін Нидерланд пен Германия сияқты елдерде футболшылар дайындау жөнінде келіссөздер жүргізіп жатырмыз, деді министр.
Ауыл мектептерінде неге осы уақытқа дейін спорт залдары жоқ екендігі туралы сұраққа Білім және ғылым вице-министрі Тахир Балықбаев жауап берді. Ол бұл сұрақты түсінбегендіктен бе немесе басқа себептен бе, тақырыптан мүлде ауытқып, сауалға еш қатысы жоқ дүниелерді айтып кетті. Бұған қанағаттанбаған Н.Сабильянов отырған орнынан өз сұрағының төркінін түсіндіруге тырысты. Оған вице-министр: «Ауыл мектептеріне спорт залдар тұрғызып бере алмаймыз, ондай мүмкіндік жоқ. Сол себепті, біз ашық алаңдар жасауды қарастырудамыз», деді. Ашық алаңдар жазғы маусымда қол болғанымен, қыста жарамсыз екені айтпаса да түсінкті. Сондықтан болар, мәжілісті жүргізуші Г.Исімбаева да наразылық танытып, мұндай жағдайда спортты дамыту жөніндегі мемлекеттік стандартты, бағдарламаны қалай орындайсыздар деген сөздер айтып қалды. Осыдан кейін О.Өксікбаев, М.Магерамов, Ш.Өтемісов, М.Тінікеев және басқа да депутаттар өздерін толғандырған сұрақтарын қойды. Талқылауға да бірқатар депутаттар қатысты.
Отырыс қорытындысы бойынша, Үкіметке ұсыныстар жасалды.
Жақсыбай САМРАТ,
«Егемен Қазақстан»