«Нұр Отан» партиясының Орталық аппаратында Парламент Мәжілісіндегі партия фракциясының кеңейтілген отырысы өтті.
Онда 2015-2019 жылдарға арналған «Нұрлы жол» инфрақұрылымды дамытудың мемлекеттік бағдарламасын іске асыру барысы талқыланды.
Отырысқа бірқатар мемлекеттік органдардың басшылары, облыстар, Астана мен Алматы қалалары әкімдерінің орынбасарлары және басқа ведомстволардың өкілдері қатысты. Жиында талқыланған мәселелерді өңірлердегі тиісті мемлекеттік органдардың және партияның жергілікті жерлердегі филиалдарының басшылары да бейнеэкран арқылы көріп отырды. Ал жиынға «Нұр Отан» партиясы Төрағасының бірінші орынбасары Мұхтар Құл-Мұхаммед төрағалық етті.
Бес жылға – 5,3 триллион теңге
Кеңейтілген отырысты ашқан Мәжілістегі партия фракциясының жетекшісі – Парламент Мәжілісінің вице-спикері Гүлмира Исімбаева осы жылдың 24 наурызында болған фракцияның алғашқы жиынында Мемлекет басшысы бюджет қаржысын және «Нұрлы жол» бағдарламасын жүзеге асыруға Ұлттық қордан бөлінген қаражатты тиімді жұмсауды ы күшейту туралы тапсырма бергенін атап өтті.
Бұл бағдарлама қазіргі кезеңдегі экономикалық саясаттың негізгі ұстыны болып табылады. Сондай-ақ, өзінің әлеуметтік бағытты басты орынға қоюымен де маңызы жоғары, – деді Мәжіліс Төрағасының орынбасары.
Ал жиынға төрағалық етуші «Нұр Отан» партиясы Төрағасының бірінші орынбасары Мұхтар Құл-Мұхаммед жаһандық дағдарыстың Қазақстанның экономикалық және әлеуметтік жағдайына кері әсерінің алдын алуға 2014 жылы Елбасымыз іске қосқан инфрақұрылымды дамытудың мемлекеттік бағдарламасы көп септігін тигізгеніне тоқталды. Жалпы алғанда, бағдарламаны іске асыруға 2015-2019 жылдары 5,3 трлн теңге немесе 16,2 млрд АҚШ доллары көзделген. Кеңес дәуірінен кейінгі кеңістіктегі бірде-бір ел жұмыспен қамтуды және экономиканы қолдауға осыншалықты қаражат бөліп отырған жоқ. «Нұрлы жол» бағдарламасын жүзеге асырудың арқасында шамамен 400 мың адам жұмыспен қамтылады. Сондай-ақ, бағдарлама толық көлемде, яғни 100 пайызға қаржыландырылады. Биыл бұл көрсеткіш 770 миллиард теңгені немесе республикамыздың 2001 жылғы бюджетінен 1,5 есеге артық қаржыны құрады. Бұл – тек бір ғана бағдарлама бойынша бөлінген қаражат. Орталық және жергілікті мемлекеттік органдардың ендігі міндеті – осы бөлінген қаржыны тиімді игеру, деді партия Төрағасының бірінші орынбасары.
Елбасымыз «Нұрлы жол» бағдарламасын жүзеге асыру үшін бөлінген барлық деңгейдегі қаржының тиімді әрі уақытылы жұмсалуын қатаң бақылауды «Нұр Отан» партиясына тапсырды. Өткен жылы осы мақсатта Мәжіліс пен мәслихаттардағы партия фракциялары жанынан бағдарламаның 5 негізгі бағыты бойынша комиссия құрылды. Аудандарды қоса алғанда, еліміз бойынша осындай 231 комиссия жұмыс істейді. Шамамен 400 нысан бақылауға алынған. Бұл жұмысты жергілікті жерлердегі партия фракциясының 700-ден астам депутаты мен бастауыш партия ұйымдарының өкілдері жүргізеді.
М.Құл-Мұхаммед «Нұрлы жол» бағдарламасының жүзеге асуы ел экономикасы мен халықты жұмыспен қамту мәселесіне айтарлықтай оң әсерін тигізетінін, соның ішінде «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» автомагистралінің маңызы ерекше екеніне назар аударды. Оның Қазақстанға автожолдардың еуропалық және азиялық аймақтық жүйесімен бірігуге мүмкіндік беретінін де атап өтті. Сондай-ақ, партия Төрағасының бірінші орынбасары Атырау облысындағы «Ұлттық индустриялық мұнай-химия технопаркі» арнайы экономикалық аймағының зор әлеуетін атады. Аталған экономикалық аймақ аумағында полипропиленнен өнім өндіру ісі жолға қойылған. Бұған қоса, Мұхтар Абрарұлы «Нұрлы жол» бағдарламасының негізгі бағыттарының бірі – кәсіпкерлікті қолдау екеніне тоқталды. Бұл бағыт бойынша 2015 және 2016 жылдары 185 миллиард теңге бөлінген. Соның арқасында өткен жылдың басынан бастап шағын және орта бизнестегі 419 отандық субъект 72 миллиард 400 миллион теңге көлемінде жеңілдетілген несие алды. Бұл 14 мыңнан астам жұмыс орнының сақталуына және 10 миллиард теңгеден астам салықтың төленуіне мүмкіндік берді.
Инфрақұрылымды дамыту бағдарламасы аясында шешімін тауып жатқан мәселелердің бірі – жалға берілетін қолжетімді баспана құрылысы, деді ол осы жөнінде. 2020 жылға дейін 1 миллион 400 мың шаршы метр баспана салу жоспарланып отыр. Бүгінде оның 500 мыңнан астам шаршы метрі пайдалануға берілді. Тұрғын үймен қамтылған 9 мыңға жуық отбасы немесе шамамен 40 мың адам қоныс тойын тойлады. «Нұрлы жол» бағдарламасының арқасында әлеуметтік инфрақұрылымды кең көлемде жаңғырту жұмыстары жүргізілуде. Бүгінде жалпы құны 34 миллиард теңге болатын осындай 44 жоба жүзеге асырылды. Өз кезегінде бұл бастама апаттық жағдайдағы жеті және үш ауысыммен оқытатын 23 мектеп мәселесінің оң шешілуіне жағдай жасады. Сондай-ақ, 4 мыңнан аса бүлдіршін жаңа балабақшаға барды.
Енді триллиондап есептейтін болдық
«Нұрлы жол» мемлекеттік бағдарламасын негізгі әзірлеуші және соған жауапты орган – Ұлттық экономика министрлігі. Сондықтан да алғашқы сөз Ұлттық экономика министрі Қуандық Бишімбаевқа берілді. Макроөңірлік интеграциялау жолымен бірыңғай экономикалық нарық құруға байланысты алты макроөңірлер ретінде Оңтүстік, Орталық-Шығыс, Батыс, Солтүстік және Астана мен Алматы қалалары белгіленді. Ұлттық және халықаралық деңгейдегі хабтар болып Алматы, Астана, Ақтөбе, Шымкент, Өскемен қалалары алынды, деді министр. Олар капиталдар мен ресурстар, озық технологиялар шоғырланатын орталықтар болады. Көліктік-логистикалық құрылымдарды тиімді құру үшін коммуникацияның барлық түрі Астанадан еліміздің өзге макроөңірлеріне бағытталады. Сол себептен Орталық – Оңтүстік, Орталық – Шығыс, Орталық – Батыс, Батыс Еуропа – Батыс Қытай және басқа да жобаларды жүзеге асыру жоспарланған.
Қ.Бишімбаев екінші бағыт ретінде елімізде индустриялық және туристік инфрақұрылымды дамытуды атады. Макроөңірлерде арнайы экономикалық аймақтар құрылысын салу да қарастырылған. Оның ішінде Атырау облысында бой көтеретін ұлттық индустриялық мұнай-химия технопаркінің және «Қорғас – Шығыс қақпасы» арнайы экономикалық аймағының құрылыс жұмыстары бар. Сондай-ақ, энергетикалық инфрақұрылымды нығайту да көзделіп отыр. Алматы және Шығыс Қазақстан облыстарын электр энергиясымен сенімді түрде қамтамасыз ету мақсатында және «Солтүстік – Оңтүстік» бағытында транзиттік жүк тасымалын арттыру үшін «KEGOC» акционерлік қоғамы «Солтүстік – Шығыс – Оңтүстік транзиті құрылысы» жобасын жүзеге асырады.
«Нұрлы жол» мемлекеттік бағдарламасына сәйкес 2020 жылға қарай елімізде жалпы көлемі 4,5 миллион шаршы метрді құрайтын тұрғын үй пайдалануға беріледі, деді министр әрі қарай. Білім беру саласының инфрақұрылымын дамытуға баса көңіл бөлінеді. Басымдық апатты жағдайдағы мектептер мен үш ауысымда оқытуды жоюға беріледі. Қажеттілік бойынша жалпы білім беретін жаңа мектептер салынады және пайдалануға беріледі. Ұлттық қордан бөлінетін жеңілдетілген несиелік қаражаттың айтарлықтай бөлігі қайта өңдеу өнеркәсібімен айналысатын ірі кәсіпкерлік пен шағын және орта бизнес субъектілеріне беріледі. Бұл қаржы инвестициялық жобаларды жүзеге асыруға, бұрындары берілген займдарды қайта қаржыландыруға және айналымдағы қаражатты толықтыруға да бағытталады. Займды алушы төлейтін жылдық сыйақының мөлшері 6 пайызды құрайды. Займ 10 жыл мерзімге беріледі. 2020 жылға қарай бағдарламаны іске асыру барысында кәсіпкерлік субъектілер өндіретін өнім көлемі 1,5 триллион теңгені құрайды.
Жиын барысында «Нұрлы жол» бағдарламасына жасалған партиялық бақылаудың аралық нәтижелері де жария етілді. Ол жөнінде партия фракциясының жетекшісі, вице-спикер Гүлмира Исімбаева партиялық комиссияның аталған бағдарламаны жүзеге асыруда бірқатар мәселелерді анықтағанын атады. Ал Мәжіліс депутаты Омархан Өксікбаев кәсіпкерлерге несие беру ісінде қаржылай көмек алғаннан кейін бюджетке салық төлемеу деректерінің тіркелгенін жеткізді. Оның айтуынша, әзірге осындай 55 оқиға белгілі болған. Салықтың төленбеу себебі ретінде қаржылай қиындықтар мен компанияның өз жұмысын тоқтатуы көрсетілген. Осылайша, қолдаудың өз ісін дөңгелетіп кетуге қабілетсіз кәсіпорындарға жасалғаны белгілі болған. Осыған орай, халық қалаулысы мұндай несиелендірудің нақты мақсаттар бойынша жүргізілуін және беруші тарап пен көмек алушы жақтың жауапкершіліктерін күшейту керектігін көтерді.
Өз кезегінде сөз алған Мәжіліс депутаты Берік Оспанов тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығын жаңғырту мәселесіне назар аударды. Негізі «Нұрлы жол» бағдарламасы бойынша 2016 және 2017 жылдары 1182 шақырым коммуналдық желі жүргізу жоспарланған. Оның 170 шақырымы – биыл, ал қалған 1000 шақырымнан астам бөлігі келесі жылы жүргізілмек. Депутат құрылысшылардың мұндай үлкен көлемдегі жұмысты көрсетілген мерзімде аяқтай алатынына күмәнмен қарады. Мәжіліс депутаты Павел Казанцев Ұлттық экономика министрлігінің құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы ісі жөніндегі комитеті 300, 600 және 900 орындық мектептердің құрылысына арналған типтік жобаларды бекіткенін айтты. Мұндай жобалар жүзеге асса, бюджет қаражатын айтарлықтай үнемдеуге мүмкіндік береді.
«Нұрлы жол» бағдарламасын жүзеге асыру іс-шаралар жоспарында жылуӨмен және сумен қамтамасыз ету, су құбырларын тарту нысандарына арналған типтік жоспар мен типтік шешімдер дайындау да қарастырылған. Аталған жұмыстарға 1 миллиард 200 миллион теңге бөлініп отыр. Алайда, Қарағанды облысының Сәтбаев қаласындағы мектептің құрылысына 1 миллиард 300 миллион теңге жұмсалған. Ал Оңтүстік Қазақстан облысы, Сайрам ауданы, Қарабұлақ ауылындағы осындай мектеп 700 миллион теңгеге салынған. Жұмсалған қаржының айырмашылығы 2 еседен де көп. Осыған байланысты Мұхтар Құл-Мұхаммед бюджет қаржысын үнемдеу мақсатында әлеуметтік және коммуналдық инфрақұрылым нысандарының құрылысына типтік жобаларды қолдану тәжірибесін кеңінен енгізу керектігін айтты.
Қосымша баяндама жасаған Мәжілістің Экономикалық реформалар және өңірлік даму комитетінің төрағасы Нұртай Сабильянов республикалық бюджеттен және Ұлттық қордан бөлінетін қаражаттың мақсатты және тиімді жұмсалуына бақылау жүргізу бойынша төрт комиссия жұмысының аясында анықталған мәселелерге тоқталды. «Көлік-логистика инфрақұрылымын дамыту» бағыты бойынша, бағдарламада жоспарланған 11 дәліздің 6-сында жұмыс жүргізілуде. Бұл ретте учаскелердің құрылысы бірнеше жылға созылып кеткен, кейбіреулерінде туындаған даулар сотта қаралып жатыр, деді депутат. 2015 жылғы 1 қазандағы жағдай бойынша, 922 шақырымы пайдалануға берілді. Мердігерлер және көптеген қосалқы мердігерлер жол учаскелерін бөліп-бөліп алғандықтан, қаражат учаскелерге бөлшектеніп кеткен. Сондықтан жұмысты орындау мерзімі созылып, соның салдары жолдардың сапасыз салынуына әкеліп соғуда.
Н.Сабильяновтың атап өтуінше, мердігерлермен шарттарды бір жылға жасау шығындарды, ресурстарды дұрыс есептеуге және жұмысты ыңғайлы жоспарлауға мүмкіндік бермейді. Қаржыландыру кеш жүргізілгендіктен, негізгі жұмыс көлемі күзде орындалады, бұл жұмыстардың асығыс әрі сапасыз орындалуына, жолдардың мерзімінен бұрын тозуына әкеліп соғады. Жалға берілетін, сондай-ақ кредиттік тұрғын үй құрылысы, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық инфрақұрылымын және сумен, жылумен жабдықтау желілерін жаңғырту бағытына келсек, деп жалғастырды сөзін депутат, 2016 жылы жалға берілетін және кредиттік тұрғын үй құрылысына Ұлттық қордан 202,5 млрд теңге бағытталды. Оның ішінде 180 млрд теңге «Бәйтерек девелопмент» акционерлік қоғамы арқылы, 22,5 млрд теңге «Қазақстан ипотекалық компаниясы» акционерлік қоғамы, 66,2 млрд теңге «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры» акционерлік қоғамы арқылы берілді. Ағымдағы жылғы 1 қыркүйектегі жағдай бойынша 110,2 млрд теңге немесе 54%-ы игерілді. Бұл ретте жыл сайын қайталана беретін бірқатар өзекті мәселелер бар. Ол – құрылысқа рұқсат беретін құжаттардың толық болмауы, инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылым жүргізу бойынша жергілікті атқарушы органдар мен құрылыс салушылардың өзара келісімсіз әрекет етуі.
Депутат, сондай-ақ әлеуметтік инфрақұрылымды дамыту бағытына да тоқталды. Оның келтірген мысалдарына қарағанда, аталған бағыт бойынша бағдарламада жалпы қаржыландыру өткен жылы 19,4 млрд теңге, 2016 жылы 57,9 млрд теңге болған. Осы қаражатқа 77 мектеп пен 19 балабақша салу жоспарланған. Әлеуметтік инфрақұрылым нысандарының 46%-ы пайдалануға берілген. Биылғы жылғы 1 қазандағы жағдай бойынша, жергілікті атқарушы органдар 36,4 млрд теңгені, яғни қаржыландыру жоспарының 95,8%-ын игерген. Бұл бағыт бойынша Ұлттық қордан бөлінген қаражаттың дұрыс, тиімді пайдаланылмау себептері – мердігерлермен даулар туындап, олардың сотта қаралуында, ал құрылыс-монтаж жұмыстарының кестеден қалуы шарттардың кеш жасалуына да байланысты.
Мәжілісмен Серік Құсайынов «Қорғас – Шығыс қақпасы» арнайы экономикалық аймағындағы жағдайдың көңіл көншітпейтініне көпшіліктің назарын аударды. Оның сөзіне қарағанда, жалпы құны 83 миллиард теңгеден асып жығылса да аталған аймақта әлі 17 жоба аяқталмаған. Ал негізгі үш нысанның тек біреуі ғана жұмыс істейді. Ал Мұхтар Тінікеев көлік магистральдарындағы кейбір өзекті мәселелерге қатысты пікір білдірді. Депутаттың айтуынша, «Нұрлы жол» бағдарламасына сәйкес, 2015 жылдан бері «Алматы-Шу» (110 шақырым) бағытындағы темір жолдың екінші желісі салынуда. Оның жалпы құны – 38 миллиард 400 миллион теңге. Қазіргі таңда бұл жұмыстың тек 43 пайызы ғана істелген. Ал жоспар бойынша жоба биыл аяқталуы тиіс. Осыған байланысты депутат құрылысшылардың жұмыстың қалған 53 пайызын үш айдың ішінде бітіретініне сенімсіздік білдірді.
Бағдарлама бюджетінің жартысы жол құрылысына бағытталған
Кеңейтілген жиында автомобиль магистральдарын дамыту мәселесіне де ерекше назар аударылды. Шамамен «Нұрлы жол» бағдарламасы бюджетінің жартысы, яғни 2 триллион 400 миллиард теңге жол құрылысына бағытталған. Соған қарамастан «Орталық – Оңтүстік» жобасы аясында «Астана – Теміртау» бөлігіндегі жоспарланған 171 шақырымдық жолдың тек 12 шақырымы ғана немесе 7-ақ пайызы пайдалануға берілген. Қазіргі кезде жолдың 33 шақырымына жол төсеніштерін қайта монтаждау жұмыстары жүргізіліп жатыр. Жоба құны шамамен 18 миллиард теңгені құрайды. Жолдың аталған бөлігіндегі жұмыстарды аяқтау үшін небәрі 3 ай мерзім қалды. Енді үлгере ме?..
Мәжілісмен Ерсұлтан Бектұрғанов «Орталық – Шығыс» жобасы бойынша жолдың Екібастұз қаласы мен Ақсу ауылдық аймағы бөлігінде де жұмыс кестесінен ауытқушылықтар бар екенін айтты. Бұл жолдың ұзындығы – 139 шақырым. Өткен 2015 жылы 23 шақырымы ғана салынған. Ал биыл жұмыс тек қазан айында Ақсу ауылдық аймағы бөлігінде басталды. Аталған бөлікті тапсыру 2017 жылға жоспарланған екен. Мәжіліс депутаты Ирина Аронова білім беру саласына жүргізілген тексерулердің нәтижелері туралы баяндады. Президенттің үш ауысыммен оқытуды, мектептердің апатты жағдайын төмендетуді, мектепке дейінгі білім беру және 3-6 жас аралығындағы балаларды оқытуды қамтамасыз етуді тапсырғаны белгілі. Соған орай 2 жылда 77 мектеп пен 19 балабақша құрылысына 77 миллиард 300 миллион теңге бөлінді. Алайда, Атырау облысында 300 орындық орта мектеп пен Шығыс Қазақстан облысында 280 орындық балабақшаны пайдалануға беру мерзімінде кешігуге жол берілген.
Отырыста Мәжіліс депутаты Зәуреш Аманжолова да сөз алып, былтыр «Нұрлы жол» бағдарламасы шеңберінде еліміздің 11 жоғары оқу орнына 3 миллиард теңгенің инновациялық зерттеулерге арналған лабораториялық құрылғылары сатып алынғанын, бірақ қондырғылардың көп бөлігі талапқа сай болмай шыққанын және олардың барлық мемлекеттік стандарттар бойынша үлгілері жоқ екенін ортаға салды.
Бағдарламаның республикалық деңгейде атқарылған жұмыстарымен қатар, оны облыстық деңгейде жүзеге асыру барысы да назардан тыс қалмады. Осы мәселеге қатысты Мәжіліс депутаты Михаил Чирков Астана қаласында бағдарлама бойынша әлеуметтік инфрақұрылымға бөлінген қаражаттың 70 пайызы ғана игерілгенін тілге тиек етті. Бұл – еліміз бойынша ең төмен көрсеткіш. Көптеген басқа өңірлерге қарағанда, елордада жүзеге асырылған жобалар да айтарлықтай аз, деді ол. Ал мәжілісмен Әбдіманап Бектұрғанов келтірген деректерге сүйенсек, Алматы облысында да мердігер тарапынан қаржыландырудың болмауына байланысты екі көп пәтерлі тұрғын үйдің құрылысы тоқтап қалған. Бұл нысандар жұмыс кестесінен 8 айға кеш қалып келеді.
Жалпы, еліміз бойынша биыл Ұлттық қордан жалға және несиеге берілетін баспана құрылысына 202,5 миллиард теңге бөлінген. Бірақ соның тек 54 пайызы ғана игеріліпті. Мәжіліс депутаты Сапар Ахметов атап өткендей, 2016 жылы Солтүстік Қазақстан облысында инженерлік инфрақұрылымды жаңғырту бойынша 23 жобаны жүзеге асыру үшін 4 миллиард 200 миллион теңге бөлінсе, бүгінде соның тек 40 пайызы ғана игерілген.
«Нұр Отан» фракциясының кеңейтілген отырысын қорытындылай келіп, Мұхтар Құл-Мұхаммед: Елбасымыз жаһандық экономиканы жайлаған дағдарысқа қарамастан, «Нұрлы жол» бағдарламасына миллиардтаған доллар көлемінде қаржы бөлгізді. Сол орасан зор қаражатқа атқарылған жұмыстың сапасы, мерзімі оның мақсатты игерілуінде өрескел қателіктер жіберілуде. Енді бұл мәселе ұдайы партия бақылауында болады. Халыққа арналған әрбір теңге сол халықтың игілігіне айналуға тиіс. Сондықтан «Нұр Отан» партиясынан сайланған депутаттар мен барлық партия ұйымдарына аталған мәселелерді қатаң бақылауға алуды тапсырамын. Бұл бағдарламаның әрдайым Елбасының ерекше назарында болатынын ұмытпаңыздар, деді.
Фракция отырысының қорытындысы бойынша Үкіметке, орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдарға, сондай-ақ квазимемлекеттік сектордың субъектілеріне бағытталған ұсыныстар енгізілген қаулы қабылданды. Соған сәйкес, енді тиісті құзырлы мекемелер «Нұрлы жол» бағдарламасы бойынша атқарған жұмыстарын жетілдіреді.
Әлисұлтан ҚҰЛАНБАЙ,
«Егемен Қазақстан»
