немесе басқарма басшысының жалған ақпары қалай әшкере болды?
Есептен жаңылысу бар, ал жалған ақпар беру мүлде бөлек. Жуырда келеңсіздеу бір көріністің куәсі болдық. Республикалық, облыстық деңгейде лауазымды да жауапты қызметтегілер, ауыл шаруашылығы саласының білікті мамандары, есеп-қисапқа жүйрік, шаруаға мығым жұрт жиналған кеңесте білдей басқарма басшысы сабаққа дайындықсуз келген оқушының кейпін кешті. Астанадағы дерек пен аймақтың мәліметі сәйкес келмей, орнынан тұрып ақталуға тырысқан басшының уәжі де сенімсіз шықты. Ретімен баядасақ...
Елбасы Н.Назарбаев «Қазақстанның үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік» атты Қазақстан халқына Жолдауында аграрлық сектор экономиканың жаңа драйверіне айналуы керектігін атап өтті. Көптеген позициялар бойынша еліміз әлемде ірі аграрлық экспорттық өнім өндірушілердің бірі бола алады. Сонымен қатар, астық өнімдері бойынша Қазақстан Еуразияда «нан себеті» болуы керек. Бағыт айқын, тапсырма нақты.
Оңтүстік Қазақстан облысы әкімдігінде Премьер-Министрдің орынбасары – Ауыл шаруашылығы министрі Асқар Мырзахметовтің қатысуымен өткен агроөнеркәсіп кешенін дамытудың мемлекеттік бағдарламасын жүзеге асыру бойынша кеңейтілген кеңестің де негізгі мақсаты – Жолдау жүктеген міндеттерді жүзеге асыру. Елбасы тапсырмасына сай бүгінде агроөнеркәсіптік кешенді дамытудың жаңа мемлекеттік бағдарламасы әзірленген. Ауылшаруашылық өндірістік кооперативтерін ірілендіру бойынша атқарылып жатқан жұмыстарды баяндаған вице-премьер өткен жылы еліміз бойынша 15 мың жеке қосалқы шаруашылықты қамтыған 157 кооператив құрылғанын атап өтті. Министрлік алдағы бес жыл ішінде 500 мыңнан астам жеке үй шаруашылықтары мен шағын фермерлерді кооперативтерге тартып, өнімнің өңдеу сапасын жақсартуға күш салмақ. Бұл мақсатқа мемлекет бюджетінен 53 миллиард теңге бағытталып отыр. Қаржы өңірлердің сұранысына сай анықталған.
«Ендігі жерде білек сыбана кірісу керек. Қай өңірде жұмыс тезірек ұйымдастырылса, қаржы игеріліп, көрсеткіштері жақсаратын болады. Осы орайда Оңтүстік Қазақстан облысының әлеуеті өте жоғары. Өйткені, кооперативтерге бірігу бойынша жұмысты 2014 жылы осы Оңтүстік Қазақстан облысы бастады. Кооперативтерге шағын қосалқы шаруашылықтарды біріктіру, олардың мәселесін шешу сынды жұмыстарға 53 миллиард теңге қаралып отыр. Ал енді осы қаржыдан облыс өзінің үлесін қаншалықты алып отыр? Беріп отырған өтінімі облыстың әлеуетіне қаншалықты сәйкес деген сұрақ туындайды. Халықтың, қосалқы шаруашылықтардың осы жобаға сұранысы өте жоғары. Енді тек ұйымдастыру қажет», деді Асқар Мырзахметов.
Ауыл шаруашылығы министрлігі мал шаруашылығы өнімдерін өндіру және қайта өңдеу департаменті басшысының орынбасары Берік Нығмашев баяндамасында несие шаруаларға 6 пайыздық жеңілдікпен үлестірілетінін, негізгі талап – кооперативке бірігетін шаруа қожалықтардың саны 20-дан кем болмауы тиістігін атап өтті. Бүгінгі таңда сүт пен еттің 75-80 па-
йызы жеке қосалқы шаруашылықтарда өндіріледі екен. Сүтпен өзін толық қамтамасыз етіп отырған елімізде сүт өнімдерінің, яғни сары май, сүзбе, ірімшік және басқа да қайта өңделген өнімдер бойынша импорттық үлесі 35-40 пайыз көлемінде. Дегенмен, сүт өңдеу шаруашылықтары 42 пайызға ғана жүктелген. Агроөнеркәсіптік кешенді дамытудың 2017-2021 жылдарға арналған жаңа мемлекеттік бағдарламасының басты мақсаты – ауылдық жерлерде ауылшаруашылық кооперацияларын дамыту.
Биыл барлығы 326 ауылшаруашылық кооперативін құру жоспарланған. Инвестициялық субсидия бағдарламасы бойынша басымдық беріліп, 50 пайы-зын мемлекет төлеп береді. Мысалы, модульдік түрдегі сүт қабылдау пункті 5 миллион теңге тұратын болса, 2,5 млн теңгені Үкімет субсидиямен қайтарады. Сол сияқты, мал сою пункті 28 млн 600 мың теңге болса, онда кооперативке 14 млн 300 мыңға түседі. Оның үстіне несие 6 пайыздық жеңілдікпен беріледі.
Иә, бағдарламада барлық жеңілдіктер қаралған, есеп-қисабы толық жасалған. Қаржы бар. Министр айтқандай, білекті сыбана жұмысқа кірісу ғана қалды. Алайда, жергілікті жердегі ұйымдастыру жұмыстары жетіспей тұр. Яғни, облыстық ауыл шаруашылығы басқармасының бұл мәселеде кежегесі кейін тартып тұрған секілді. Кеңестегі облыс әкімі мен басқарма басшысының арасындағы әңгімеден осыны аңғардық.
– Облыстың бұл салада қазір орталықпен байланыста, кооперативтер құруда кенже қалып жатқанымызды Елбасы да айтты. Бүгін мұны Премьер-Министрдің орынбасары – Ауыл шаруашылығы министрі де айтып отыр. Бұл – барлығымыздың кемшілігіміз. Біздің облыстың басқа үлкен байлығы жоқ. Ауыл шаруашылығы, мал шаруашылығы негізгі байлығымыз. Сондықтан, барлығымыз атсалысуымыз қажет, – деді облыс әкімі Жансейіт Түймебаев. Сондай-ақ, облыс басшысы кеңес барысында облыстық ауыл шаруашылығы басқармасының басшысы Серік Тұрбековке талқыланған мәселелер бойынша сұрақ қойды. «Сіз 20 мыңнан аса ұсақ шаруашылықты 272 ауылшаруашылық кооперативіне біріктірдік дейсіз. Мына есепте бесеу деп тұр. Қалай түсінеміз оны? Маған министрліктен берілген мәлімет басқаша. Қазір ауылшаруашылық кооперативі талабына сәйкес құрылған кооперативіміздің саны министрлікте жоқ. Егер болса, мына есепте (министрліктің есебінде – Ғ.Е.) тұруы керек еді. Сонда қалай маған басқаша мәлімет бересіздер? Бауыржан Салдарұлы (облыс әкімінің орынбасары – Ғ.Е.) басқарма басшысы екеуіңіз жауап бересіздер, неге фактілер бұрмаланған?» деген сұрағына облыс әкімі мардымды жауап ести алмады. Ал министрлік өкілі бүгінгі таңда Түлкібас, Шардара аудандарында бір-бірден кооператив құру жоспарланғанымен, орындалмағанын айтып өтті. Бұл орайда вице-премьер А.Мырзахметов те былай деп өз пікірін білдірді:
– Биылға 53 млрд теңге қаралып отыр. Оңтүстіктің үлесі бар болғаны 1 млрд теңге. Әңгіме сонда болып отыр. Халықтың 6 пайыздық несие алуға қолы жетпей отыр. Қолбайлау болып отырған мәселелерді шешу үшін жағдайдың бәрі қаралған.
35 кооператив құрылғанын айтып ақталмақ болған басқарма басшысы Серік Тұрбековтің жауабына қанағаттанбаған облыс әкімі:
– Қарсы алдыңызда бәрін есептеп, келтірген департамент басшысы отыр. Сіздің жауабыңыз мынау, бүкіл жұрттың көзінше. Сондай қалай? Нақты жоспар жасаңыз. Әр аудан бойынша. Бүкіл республикаға 53 млрд теңге бөлінсе, соның 1 миллиардына ғана біздің облыстан өтінім берілмек. Бұл не жоспар сонда? Барлық мүмкіндікті пайдалану керек, – деді.
Ауыл шаруашылығы басқармасының жұмысына қатысты бұған дейін де талай сын айтылған болатын. Жалпы, облыс әкіміне жалған мәлімет беретіндердің бар екені ел аузында, ақпарат құралдарында да айтылып жүр. Солардың бірі – осы кеңесте министрдің, облыс әкімінің алдында бұрмаланған фактіні берген басқарма басшысы С.Тұрбеков сынның шын екенін растағандай болды. Елбасы тапсырмасын орындау мақсатында Үкімет жасап отырған мүмкіндікті пайдаланып, жергілікті жұрттың сұранысын ескере, ұйымдастыру жұмыстарын жүргізудің орнына басқарма басшысының жалған ақпармен құтылғысы келген әрекетінен түк шықпады. Айта кетелік, кеңес барысында, сондай-ақ, суармалы жер көлемін ұлғайту мәселесі де талқыланды.
Ғалымжан ЕЛШІБАЙ,
«Егемен Қазақстан»
Оңтүстік Қазақстан облысы
Есептен жаңылысу бар, ал жалған ақпар беру мүлде бөлек. Жуырда келеңсіздеу бір көріністің куәсі болдық. Республикалық, облыстық деңгейде лауазымды да жауапты қызметтегілер, ауыл шаруашылығы саласының білікті мамандары, есеп-қисапқа жүйрік, шаруаға мығым жұрт жиналған кеңесте білдей басқарма басшысы сабаққа дайындықсуз келген оқушының кейпін кешті. Астанадағы дерек пен аймақтың мәліметі сәйкес келмей, орнынан тұрып ақталуға тырысқан басшының уәжі де сенімсіз шықты. Ретімен баядасақ...
Елбасы Н.Назарбаев «Қазақстанның үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік» атты Қазақстан халқына Жолдауында аграрлық сектор экономиканың жаңа драйверіне айналуы керектігін атап өтті. Көптеген позициялар бойынша еліміз әлемде ірі аграрлық экспорттық өнім өндірушілердің бірі бола алады. Сонымен қатар, астық өнімдері бойынша Қазақстан Еуразияда «нан себеті» болуы керек. Бағыт айқын, тапсырма нақты.
Оңтүстік Қазақстан облысы әкімдігінде Премьер-Министрдің орынбасары – Ауыл шаруашылығы министрі Асқар Мырзахметовтің қатысуымен өткен агроөнеркәсіп кешенін дамытудың мемлекеттік бағдарламасын жүзеге асыру бойынша кеңейтілген кеңестің де негізгі мақсаты – Жолдау жүктеген міндеттерді жүзеге асыру. Елбасы тапсырмасына сай бүгінде агроөнеркәсіптік кешенді дамытудың жаңа мемлекеттік бағдарламасы әзірленген. Ауылшаруашылық өндірістік кооперативтерін ірілендіру бойынша атқарылып жатқан жұмыстарды баяндаған вице-премьер өткен жылы еліміз бойынша 15 мың жеке қосалқы шаруашылықты қамтыған 157 кооператив құрылғанын атап өтті. Министрлік алдағы бес жыл ішінде 500 мыңнан астам жеке үй шаруашылықтары мен шағын фермерлерді кооперативтерге тартып, өнімнің өңдеу сапасын жақсартуға күш салмақ. Бұл мақсатқа мемлекет бюджетінен 53 миллиард теңге бағытталып отыр. Қаржы өңірлердің сұранысына сай анықталған.
«Ендігі жерде білек сыбана кірісу керек. Қай өңірде жұмыс тезірек ұйымдастырылса, қаржы игеріліп, көрсеткіштері жақсаратын болады. Осы орайда Оңтүстік Қазақстан облысының әлеуеті өте жоғары. Өйткені, кооперативтерге бірігу бойынша жұмысты 2014 жылы осы Оңтүстік Қазақстан облысы бастады. Кооперативтерге шағын қосалқы шаруашылықтарды біріктіру, олардың мәселесін шешу сынды жұмыстарға 53 миллиард теңге қаралып отыр. Ал енді осы қаржыдан облыс өзінің үлесін қаншалықты алып отыр? Беріп отырған өтінімі облыстың әлеуетіне қаншалықты сәйкес деген сұрақ туындайды. Халықтың, қосалқы шаруашылықтардың осы жобаға сұранысы өте жоғары. Енді тек ұйымдастыру қажет», деді Асқар Мырзахметов.
Ауыл шаруашылығы министрлігі мал шаруашылығы өнімдерін өндіру және қайта өңдеу департаменті басшысының орынбасары Берік Нығмашев баяндамасында несие шаруаларға 6 пайыздық жеңілдікпен үлестірілетінін, негізгі талап – кооперативке бірігетін шаруа қожалықтардың саны 20-дан кем болмауы тиістігін атап өтті. Бүгінгі таңда сүт пен еттің 75-80 па-
йызы жеке қосалқы шаруашылықтарда өндіріледі екен. Сүтпен өзін толық қамтамасыз етіп отырған елімізде сүт өнімдерінің, яғни сары май, сүзбе, ірімшік және басқа да қайта өңделген өнімдер бойынша импорттық үлесі 35-40 пайыз көлемінде. Дегенмен, сүт өңдеу шаруашылықтары 42 пайызға ғана жүктелген. Агроөнеркәсіптік кешенді дамытудың 2017-2021 жылдарға арналған жаңа мемлекеттік бағдарламасының басты мақсаты – ауылдық жерлерде ауылшаруашылық кооперацияларын дамыту.
Биыл барлығы 326 ауылшаруашылық кооперативін құру жоспарланған. Инвестициялық субсидия бағдарламасы бойынша басымдық беріліп, 50 пайы-зын мемлекет төлеп береді. Мысалы, модульдік түрдегі сүт қабылдау пункті 5 миллион теңге тұратын болса, 2,5 млн теңгені Үкімет субсидиямен қайтарады. Сол сияқты, мал сою пункті 28 млн 600 мың теңге болса, онда кооперативке 14 млн 300 мыңға түседі. Оның үстіне несие 6 пайыздық жеңілдікпен беріледі.
Иә, бағдарламада барлық жеңілдіктер қаралған, есеп-қисабы толық жасалған. Қаржы бар. Министр айтқандай, білекті сыбана жұмысқа кірісу ғана қалды. Алайда, жергілікті жердегі ұйымдастыру жұмыстары жетіспей тұр. Яғни, облыстық ауыл шаруашылығы басқармасының бұл мәселеде кежегесі кейін тартып тұрған секілді. Кеңестегі облыс әкімі мен басқарма басшысының арасындағы әңгімеден осыны аңғардық.
– Облыстың бұл салада қазір орталықпен байланыста, кооперативтер құруда кенже қалып жатқанымызды Елбасы да айтты. Бүгін мұны Премьер-Министрдің орынбасары – Ауыл шаруашылығы министрі де айтып отыр. Бұл – барлығымыздың кемшілігіміз. Біздің облыстың басқа үлкен байлығы жоқ. Ауыл шаруашылығы, мал шаруашылығы негізгі байлығымыз. Сондықтан, барлығымыз атсалысуымыз қажет, – деді облыс әкімі Жансейіт Түймебаев. Сондай-ақ, облыс басшысы кеңес барысында облыстық ауыл шаруашылығы басқармасының басшысы Серік Тұрбековке талқыланған мәселелер бойынша сұрақ қойды. «Сіз 20 мыңнан аса ұсақ шаруашылықты 272 ауылшаруашылық кооперативіне біріктірдік дейсіз. Мына есепте бесеу деп тұр. Қалай түсінеміз оны? Маған министрліктен берілген мәлімет басқаша. Қазір ауылшаруашылық кооперативі талабына сәйкес құрылған кооперативіміздің саны министрлікте жоқ. Егер болса, мына есепте (министрліктің есебінде – Ғ.Е.) тұруы керек еді. Сонда қалай маған басқаша мәлімет бересіздер? Бауыржан Салдарұлы (облыс әкімінің орынбасары – Ғ.Е.) басқарма басшысы екеуіңіз жауап бересіздер, неге фактілер бұрмаланған?» деген сұрағына облыс әкімі мардымды жауап ести алмады. Ал министрлік өкілі бүгінгі таңда Түлкібас, Шардара аудандарында бір-бірден кооператив құру жоспарланғанымен, орындалмағанын айтып өтті. Бұл орайда вице-премьер А.Мырзахметов те былай деп өз пікірін білдірді:
– Биылға 53 млрд теңге қаралып отыр. Оңтүстіктің үлесі бар болғаны 1 млрд теңге. Әңгіме сонда болып отыр. Халықтың 6 пайыздық несие алуға қолы жетпей отыр. Қолбайлау болып отырған мәселелерді шешу үшін жағдайдың бәрі қаралған.
35 кооператив құрылғанын айтып ақталмақ болған басқарма басшысы Серік Тұрбековтің жауабына қанағаттанбаған облыс әкімі:
– Қарсы алдыңызда бәрін есептеп, келтірген департамент басшысы отыр. Сіздің жауабыңыз мынау, бүкіл жұрттың көзінше. Сондай қалай? Нақты жоспар жасаңыз. Әр аудан бойынша. Бүкіл республикаға 53 млрд теңге бөлінсе, соның 1 миллиардына ғана біздің облыстан өтінім берілмек. Бұл не жоспар сонда? Барлық мүмкіндікті пайдалану керек, – деді.
Ауыл шаруашылығы басқармасының жұмысына қатысты бұған дейін де талай сын айтылған болатын. Жалпы, облыс әкіміне жалған мәлімет беретіндердің бар екені ел аузында, ақпарат құралдарында да айтылып жүр. Солардың бірі – осы кеңесте министрдің, облыс әкімінің алдында бұрмаланған фактіні берген басқарма басшысы С.Тұрбеков сынның шын екенін растағандай болды. Елбасы тапсырмасын орындау мақсатында Үкімет жасап отырған мүмкіндікті пайдаланып, жергілікті жұрттың сұранысын ескере, ұйымдастыру жұмыстарын жүргізудің орнына басқарма басшысының жалған ақпармен құтылғысы келген әрекетінен түк шықпады. Айта кетелік, кеңес барысында, сондай-ақ, суармалы жер көлемін ұлғайту мәселесі де талқыланды.
Ғалымжан ЕЛШІБАЙ,
«Егемен Қазақстан»
Оңтүстік Қазақстан облысы
