Қазақстан Республикасы Жоғарғы сотының нормативтік қаулысы № 1

2011 ж.  21    сәуір  № 1   Астана қаласы

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының кейбір нормативтік қаулыларына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы

Қазақстан Республикасы заңнама­сының өзгеруіне байланысты Қазақстан Рес­публикасы Жоғарғы Сотының жалпы оты­рысы қаулы  етеді: І. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының мынадай нормативтік қаулыла­рына өзгерістер мен толықтырулар енгізілсін: 1. «Қылмыстардың бірнеше рет жасалуын және жиынтығын саралау тура­лы» 2006 жылғы 25 желтоқсандағы № 11 нормативтік қаулыда: 1) 2-тармақта: бірінші абзацтың екінші сөйлемі алып тасталсын; екінші абзац алып тасталсын: үшінші абзац мынадай редакцияда жазылсын: «Егер адам бұрын жасаған қылмысы үшін сотталған, не заңда белгіленген негіздер бойынша қылмыстық жауаптылықтан босатылған болса, қылмыс бірнеше рет жасалған деп танылмайды»; 2) 3-тармақта: бірінші абзацтағы «немесе біртектес» деген сөздер алып тасталсын; үшінші абзац мынадай редакцияда жазылсын: «Қылмыстың бірнеше рет жасалуын тек ұқсас қылмыстар құрайды. Сондықтан  бірнеше біртектес қылмыстарды жасау қыл­мыстарды бірнеше рет жасау ретінде таныл­майды және қылмыстардың жиынтығы ретінде саралануға жатады. Мысалы, адамның ұрлық жасауы мен тонауы    оның әрекеттері «қылмысты бірнеше рет жасау» деген белгісіз, ҚК-нің 175-бабы мен  178-бабының жиынтығы бойынша саралануға тиіс.»; 3) 4-тармақта: бірінші абзацта «кінәнің бірыңғай нысанымен» деген сөздер «бірыңғай пиғыл­мен» деген сөздермен ауыстырылсын; мынадай мазмұндағы абзацпен толық­тырылсын: «Адам ҚК-нің  бір бөлігімен қа­рас­тырылған жалғасқан қылмысты жасаған кезде,  белгілері ҚК-нің  жалғасқан қылмыс үшін жауаптылықты көздейтін бабының (мысалы, ірі мөлшердегі есірткіні өткізу мақсатында заңсыз сақтау кезеңінде оның бөліктерін бірнеше мәрте өткізу) диспо­зициясымен қамтылмайтын  басқа  бөлігінде көзделген басқа қылмысты жасаған жағдай­да,  оның әрекеттері ҚК бабының неғұрлым  қатаң жаза белгіленетін бөлігі бойынша саралауға жатады. Бұл ретте адамның жаса­ған барлық әрекеттерінің белгілері айып­тауда  және үкімде көрсетілуге тиіс.»; 4) 6-тармақтың соңғы сөйлемі алып тасталсын; 5) 21-тармақта: «апелляциялық» деген сөзден кейін «, кассациялық» деген сөзбен толықтырылсын; «немесе» деген сөз алып тасталып, оның орнына үтір қойылсын; «шағымы» деген сөзден кейін «немесе өтініші» деген сөздермен толықтырылсын. 2. «Соттардың қылмыстардың қай­та­ла­нуы туралы заңдарды қолдануы ту­ралы» 2007 жылғы 25 желтоқсандағы № 8 нормативтік қаулыда: 1) 9-тармақ мынадай редакцияда жазылсын: «9. Егер адам ҚК-нің 63-бабы қолда­нылып шартты түрде сотталса және оған қосымша жаза тағайындалса, онда негізгі және қосымша жаза бойынша  сот­тылықтың жойылу мерзімі: негізгі жаза бойынша ҚК-нің 77-бабы үшінші бөлігінің а) тармағының негізінде сынақ мерзімі өткеннен кейін; қосымша жаза бойынша ҚК-нің 77-бабы үшінші бөлігінің в) тармағының негізінде  негізгі жаза өтелгеннен кейін бір жыл өткеннен кейін есептеледі. Сондықтан адам шартты түрде сотталуына байланысты үкім бойынша тағайындалған сынақ мерзімі өткеннен кейін, бірақ қосымша жазаны толық өтегенге дейін жаңа қылмыс жасаған кезде ол бас бостандығынан айыру түріндегі соттылығы бар деп таныла алмайды. Мұн­дай жағдайларда сот соңғы үкім бойынша қылмыстың қайталану түрлерін анықтау кезінде адамның  қосымша  қосымша жаза­сына ғана қатысты өтелмеген соттылығын ескереді, ал жазаны үкімдердің жиынтығы бойынша тағайындаған кезде сот ҚК-нің 60 және 61-баптарының талап­тарын сақтай отырып, алдыңғы үкім бойын­ша тағайындалған қосымша жазаның өтел­меген бөлігін соңғы үкім бойынша тағайын­далған жазаға толық немесе  ішінара біріктіреді.»; 2) мынадай мазмұндағы 9-1-тармақпен толықтырылсын: «9-1. Адамды қылмыстардың немесе ауырлық дәрежесі әр түрлі қылмыстарға үкімдердің жиынтығы бойынша соттаған кезде соттылық ҚК-нің 77-бабы  үшінші бө­лі­гіне сәйкес әрбір қылмыс үшін бөлек өтеледі, бұл ретте барлық өтеу мерзімдері адамның ҚК-нің  58 немесе 60-бабының негізінде сот тағайындаған түпкілікті жазаны адамның іс жүзінде өтеген сәтінен бастап есептеледі.»; 3) 15-тармақтың екінші абзацы алып тасталсын; 4) 23-тармақ алып тасталсын; 5) 28-тармақта: бірінші  абзацтағы «апелляциялық» деген сөзден кейін «, кассациялық» деген сөзбен толықтырылсын; екінші абзацтағы «апелляциялық және қадағалау сатылары» деген сөздер «апел­ляциялық сатыдағы сот» деген сөздермен ауыстырылсын; үшінші абзацтағы «немесе қадағалау» деген сөздер алып тасталсын. 3. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2006 жылғы 25 желтоқсандағы № 12, 2007 жылғы 25 желтоқсандағы № 9 және 2008 жылғы 22 желтоқсандағы № 9 нормативтік қаулыла­рымен енгізілген өзге­ріс­термен «Қыл­мыстық жаза тағайындаған кезде соттар­дың заңдылықты сақтауы туралы» 1999 жылғы 30 сәуірдегі № 1 нормативтік қаулыда: 1) 2-тармақтың бірінші абзацында «ауыр және аса ауыр қылмыс, әсiресе» деген сөздер алып тасталсын; 2) мынадай мазмұндағы 3-1-тармақпен толықтырылсын: «3-1. ҚК-нің 53-бабының бесінші бө­лігіне сәйкес, егер қылмыстық заңның адам­ды кінәлі деп таныған санкциясы бойынша әртүрлі (балама) жазалар түрі қарастырыл­ған болса, онда ҚК-нің 53-бабы бірінші бөлігінің д) тармағында қарастырылған жа­заны жеңілдететін мән-жайлар болған кезде, кішігірім және орташа ауырлықтағы қыл­мыс­тар үшін бас бостандығынан айыру тағайындалмайтынын соттар назарда ұстау­лары керек. Бұл ретте осы ереже іс бойынша қылмыстық жауапкершілік пен  жазаны ауырлататын мән-жайлардың болуына және қылмыстың қайталануына, қылмыстардың қауіпті немесе аса қауіпті қайталануына қарамастан қолданылады. ҚК-нің 53-бабы бірінші бөлігінің д) тармағында және ҚК-нің 59-бабы  екінші бөлігінде көзделген заң нормалары бәсекеге түскен кезде бірінші норманың талаптары басым болады.  Бұл ретте сот шешімінің осы бөлігінің уәжі сот үкімінің сипаттамалы-дәлелдемелі бөлігінде ҚК-нің 53-бабы бірінші бөлігінің д) тарма­ғына сілтеме жасала отырып көрсетілуі тиіс. Бұл жағдайда ҚК-нің 55-бабына сілтеме  жасау талап етілмейді.»; 3) мынадай мазмұндағы 8-1-тармақпен  толықтырылсын: «8-1. Шартты түрде сотталған, сынақ мерзімі кезеңінде жеңіл  немесе ауырлығы орташа қылмысты қайта жасаған кәмелетке толмағанға қатысты істі қарап, жаза та­ғайын­даған кезде сот қайтадан шартты түрде соттау мүмкіндігі туралы мәселені талқылауы тиіс. Егер сот шартты түрде соттауды қайта қолданса, ҚК-нің 60-бабына сәйкес үкім­дердің жиынтығы бойынша түпкілікті жа­заны белгілеу талап етілмейді. Өйткені мұндай жағдайда алдыңғы және соңғы үкімдер дербес орындалады.»; 4) 9-тармақта: бірінші абзац мынадай мазмұндағы сөйлеммен толықтырылсын: «Бұл ретте қыл­­­мыстық заң шартты түрде соттаудың қол­­данылуын қылмыстардың санатымен байла­ныстырмайтынын, тек әрекеттері қауіпті немесе аса қауіпті қылмыстардың қайталануы деп танылған адамдарға ҚК-нің 63-бабын қолдануды шектейтінін назарға алу керек.»; екінші абзацта «тәртіптік әскери бөлі­мінде ұстау» деген сөздер алып тасталсын; үшінші абзацтың бірінші және екінші сөйлемі алып тасталсын; 5) мынадай мазмұндағы 9-1-тармақпен толықтырылсын: «9-1. Адамға шартты түрде соттау қол­данылған кезде оған ҚК-нің 63-бабының 5-1-бөлігінде көзделген міндеттерді орындау жүктелуі мүмкін. Бұл ретте соттар ҚК-нің 5-бабы  үшінші бөлігінің талаптарына сәй­кес осы міндеттерді белгілейтін жаңа заң қолданысқа енгізілгенге дейін (2011 жылғы 5 ақпанға дейін)  жасалған қылмыстар үшін аталған міндеттердің жүктелмейтіндігін на­зар­ға алуы керек. Шартты түрде сотталған кезде адамға ҚК-нің 63-бабы 5-1-бөлігінде көзделген міндеттердің орындалуын жүктеу соттың міндеті емес, құқығы болып табылады.»; 6) 12-тармақтағы «абайсыз немесе онша ауыр емес қасақана қылмыс туралы iстi қараған кезде» деген сөздер «ҚК-нің 64-бабы төртінші бөлігінің негізінде» деген сөздермен ауыстырылсын; 7) 14-тармақтың бірінші абзацы мы­надай редакцияда жазылсын: «Өлім жазасы – ату адамдардың қаза болуына ұштасқан террористік қылмыстар үшін, сондай-ақ соғыс уақытында жасалған аса ауыр қылмыстар үшін ең ауыр жаза ретінде белгіленеді, ондай жазаға кесілген адамға кешірім жасау туралы өтініш ету құқығы беріледі.»; 8) 22-тармақта «абайсыз немесе онша ауыр емес қасақана қылмыс туралы» деген сөздер алып тасталсын; 9) 27-тармақ мынадай мазмұндағы абзацпен толықтырылсын: «Егер ҚК-нің Ерекше бөліміндегі баптың санкциясында мүлікті тәркілеу міндетті қосымша жаза ретінде көзделген жағдайда, алайда, осы қылмысты жасаған адамның іс-әрекеттерінде пайдақорлық ниет болмаса немесе қылмысты кәмелетке тол­маған адам жасаса не шартты түрде соттал­ған болса, онда ҚК-нің Жалпы бөлімінің ережелері ескеріліп, мүлікті тәркілеу түрін­дегі қосымша жаза қолданылмайды. Бұл шешімнің уәжі тиісінше ҚК-нің 51, 63 (төр­тінші бөлігіне) немесе 79-баптарға сілтеме жасалып,  сот үкімінің сипаттамалы-дәлел­демелі бөлігінде көрсетілуге тиіс. Бұл жағдайларда ҚК-нің 55-бабына сілтеме  жасау талап етілмейді.»; 10) 29-тармақта: бірінші және үшінші абзацтардағы «кас­сация» деген сөз «апелляциялық, кас­сация­лық» деген сөздермен ауыстырылсын; екінші абзацтағы «кассация» деген сөз «апелляциялық, кассациялық» деген сөз­дермен ауыстырылсын; үшінші абзацтағы «437-бабына» деген сөздер «417 және 446-12-баптарына» деген сөздермен ауыстырылсын; 11) 30-тармақта: бірінші абзацтағы «441-бабының үшін­ші бөлігінде» деген сөздер «446-17-бабының үшінші бөлігінде  кассациялық сатыдағы сот үшін» деген сөздермен ауыстырылсын; екінші абзац мынадай редакцияда жазылсын: «Істі кассациялық тәртіппен қараған кезде істі заңсыз бұзуға немесе сотталу­шының  жазасын жеңілдетуге жол берілгендігін анықтағанда, қадағалау сатысындағы сот ҚІЖК-нің 467-бабы тоғызыншы бөлігіне сәйкес кассациялық қаулының күшін жоюға және бірінші сатыдағы соттың  үкімін, апелляциялық  қаулыны өзгертіп немесе өз­герт­пей, күшінде қалдыруға құқылы. ҚІЖК-нің 467-бабы оныншы бөлігіне сәйкес, үкімде көрсетілгеннен көрі жазаны күшейту немесе неғұрлым ауыр  қылмыс туралы заңды қолдану қажет болған кезде, қадаға­лау сатысындағы сот үкімнің және кейінгі сот актілерінің   күшін жойып, істі жаңадан сот қарауына  жібереді.». 4. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2003 жылғы 11 шілдедегі № 6 нормативтік қаулысымен енгізілген өзгерістер­мен және толықтырулармен «Қазақстан Рес­публикасы Қылмыстық кодексінің 67-бабын қолдану бойынша сот тәжі­ри­бесі туралы» 2001 жылғы 21 маусымдағы № 4 нормативтік қаулыда: 1) 1-тармақтың бірінші және екінші абзацтарындағы «кiшiгірiм немесе орташа ауырлықтағы» деген сөздер алып тасталсын; 2) 2-тармақ алып тасталсын; 3) 3-1-тармақтың бірінші абзацында «кез келген» деген сөздер алып тасталсын; 4) мынадай мазмұндағы 3-2-тармақпен толықтырылсын: «3-2. ҚК-нің 67-бабының үшінші бөлігі бойынша адамның өлімімен немесе денсау­лығына ауыр зиян келтірумен байланысты емес ауыр қылмысты бірінші рет жасаған кәмелетке толмаған адам, егер ол жәбірле­нушімен татуласса және келтірілген зиян­ның орнын толтырса, ҚК-нің 82-бабында көзделген тәрбиелік ықпалы бар мәжбүрлеу шаралары қолданылып, қылмыстық жауапкершіліктен босатылуы мүмкін. ҚІЖК-нің 38-бабының бірінші бөлігіне сәйкес жоғары­да көрсетілген негіздер бойынша қылмыс­тық істі бұзуға тек соттың құқығы бар.»; 5) 9-тармақтың үшінші абзацы алып тасталсын; 6) мынадай мазмұндағы 9-1 және 9-2-тармақтармен толықтырылсын: «9-1. ҚК-нің 67-бабының бірінші, екінші немесе үшінші бөліктерінің негізінде татуласуына байланысты адамды қылмыс­тық жауапкершіліктен босатуға тек жәбірле­нуші (жеке немесе заңды тұлға)  болған кезде жол беріледі. ҚК-нің 67-бабының бірінші немесе екінші бөлігінде көрсетілген адам  шын ниетпен өкінсе және қоғамның немесе мемле­кеттің заңмен қорғалатын мүдделеріне қыл­мыс­пен келтірілген зиянның орнын толтыр­ған болса, жәбірленуші болмаған кезде де   ҚК-нің 67-бабының төртінші бөлігінің негізінде қылмыстық жауапкершіліктен босаты­луы мүмкін. ҚК-нің 307-бабына ескертудің  бесінші бөлігінде тізбесі берілген сыбайлас жемқор­лыққа байланысты қылмыстық істер бойын­ша ҚК-нің 67-бабын қолдануға жол берілмейді. 9-2. ҚІЖК-нің 38-бабы бірінші бөлігіне сәйкес, ҚК-нің 67-бабы  төртінші бөлігінің негізінде сотқа дейінгі сатыда – прокурор және оның келісімімен тергеуші немесе анықтау ор­ганы, сот талқылауы сатысында тараптар­дың өтініші бойынша немесе өз бастамасы­мен сот (судья) адамды қылмыстық жауапкершіліктен босата отырып,  қылмыстық істі бұзуға құқылы.»; 7) 13-1-тармақта: бірінші абзац мынадай редакцияда жазылсын: «ҚК-нің 67-бабының екінші, үшін­ші және төртінші бөліктерінде көздел­ген заңның нормаларын қолдану міндетті емес (факультативтік) болып табылады.»; екінші абзацта «Бұл орайда» деген сөздер «Заңның көрсетілген нормаларын қолдану кезінде» деген сөздермен ауысты­рылсын; 8) 13-2-тармақта: бірінші абзац мынадай редакцияда жа­зылсын: «Қылмыстық істің  татуласуға қол жеткізілген қылмыстар мен эпизодтарға қа­тысты бөліктерінде қылмыстардың жиын­тығы және бірнеше мәрте жасалуы болса да, ҚК-нің 67-бабы қолданылып қылмыстық іс бұзылуы мүмкін. Бұл ретте татуласуға қол жеткізілмеген немесе заң тыйым салатын  қылмыстарға қатысты бөліктері бойынша іс жүргізу ҚІЖК-ге сәйкес жалғасады.»; екінші абзац алып тасталсын; үшінші абзацта «Кішігірім немесе орташа ауырлықтағы» деген сөздер алып тасталсын; төртінші абзац  алып тасталсын: 9) 18-тармақта: «бірінші» деген сөзден кейін «және апел­ляциялық» деген сөздермен толықты­рылсын; «үкім шығару үшін сот кеңесу бөлме­сіне кеткенге дейін» деген сөздер алып тасталсын; 10) 19-тармақ мынадай редакцияда жа­зылсын: «19. Егер бірінші немесе апелляциялық сатыдағы сотта ҚК-нің 67-бабын қолдануға негіз болатын мән-жайлар анықталған, алайда, сот осы заңды заңсыз немесе негізсіз қолданбаған жағдайда, кассациялық және қадағалау сатысындағы сотта ҚК-нің  67-ба­бының негізінде қылмыстық жауапкершіліктен босатуға  жол беріледі.». 5. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2005 жылғы 28 қазандағы № 8 және 2008 жылғы 22 желтоқсандағы № 16 нормативтік қаулыларымен енгізілген өзге­ріс­термен «Бас бостандығынан айыру жа­засын тағайындаудың кейбір мәселелері туралы» 2001 жылғы  19 қазандағы № 15 нормативтік қаулыда: 1) 3-тармақтың екінші абзацы «баласы бар әйелдерге» деген сөздерден кейін «, жас балаларын жалғыз тәрбиелейтін ер адамдар­ға» деген сөздермен толықтырылсын; 2) 4-тармақта: бірінші абзац «кәмелетке толмағандар­ды» деген сөздерден кейін «қылмыстық жауапкершіліктен әрі» деген сөздермен толық­тырылсын; екінші абзац мынадай мазмұндағы сөйлеммен толықтырылсын: «ҚК-нің 79-бабының жетінші бөлігіне сәйкес ауыр емес қылмыс жасаған немесе ауырлығы орташа қылмысты алғаш жасаған кәмелетке толмағандарға бас бостандығы­нан айыру жазасы тағайындалмайды»; 3) 8-тармақтың үшінші және төртінші абзацтары алып тасталсын; 4) 10-тармақтың бірінші абзацында «3-бөлігінің» деген сөздер «бірінші бөлігі­нің» деген сөздермен ауыстырылсын; 5) 12-тармақтың екінші абзацындағы «немесе тәртіптік әскери бөлімде ұстауға» деген сөздер алып тасталсын; 6) 14-тармақта: бірінші абзацтағы «423-3» деген цифрлардан кейін «446-22» деген цифрлармен толықтырылсын; төртінші абзацтағы «апелляциялық» деген сөз «жоғары тұрған» деген сөздермен ауыстырылсын. 6. «Ауруға шалдығуына байланысты жазаны одан әрі өтеуден босату туралы» 2002 жылғы 11 сәуірдегі № 7 нормативтік қаулыда: 1) 3-тармақта: «мен Денсаулық сақтау министрлігі» деген сөздер алып тасталсын; «(2001 жылғы 11 желтоқсандағы № 152-01 бұйрық, тіркеу нөмірі 1756, 2002 жылғы 15 ақпан)» деген сөздер «(2009 жылғы 18 қарашадағы № 145 бұйрық)» деген сөздермен ауыстырылсын; 2) 4-тармақтағы «қамауда немесе тәр­тіптік әскери бөлімде» деген сөздер «гауптвахтада» деген сөздермен ауыстырылсын; 3) мынадай мазмұндағы 6-1-тармақпен толықтырылсын: «6-1. Сотталғанның Аурулар тізбесінде көрсетілген  жазаны  өтеуден босатуға   негіз болатын  ауруға шалдыққанының  анықты­ғын  тексеру үшін түзеу мекемесінің басты­ғы медициналық бөлімнің немесе сол коло­нияның өзге де емдеу-алдын алу мекеме­сінің дәрігерлік-бақылау комиссиясының (ДБК) шешімімен сотталғанды Арнайы медициналық комиссияға (АМК) жіберетінін соттар назарға алуы қажет. АМК-нің сотталғанды куәландыру жә­не олардың дәрігерлік қорытынды беру тәр­тібі Қазақстан Республикасының Қыл­мыс­тық атқару кодексіне және Қазақстан Рес­публикасы Әділет министрінің 2009 жылғы  18 қарашадағы № 145 бұйрығымен бекітілген Сотталғандарды медициналық куәлан­дыру және оларды ауруына байланысты жазасын өтеуден босатуға ұсынуды ретке келтіру жөніндегі нұсқаулыққа сәйкес жү­зеге асырылады.»; 4) 8-тармақ мынадай мазмұндағы абзацпен толықтырылсын: «Сот ауруға шалдығуына байланысты жазасын өтеуден босатпаған  сотталғанның  денсаулық жағдайы нашарлап, бұл жазасын өтеуге кедергі келтіретін жағдайда, соттың бас тарту туралы қаулыны шығарған уақы­тына қарамастан, тиісті дәрігерлік қоры­тын­­дының негізінде материалдар сотқа қайта­дан жіберіледі.»; 5) 10-тармақ «жеріндегі» деген сөзден кейін «аудандық және оған теңестірілген» деген сөздермен толықтырылсын; 6) 11-тармақтағы «үш судья құрамында облыстық немесе оған теңестірілген» деген сөздер алып тасталсын; 7) 12-тармақ «өкілінің,» деген сөзден кейін «емдеуші дәрігерінің,» деген сөздер­мен толықтырылсын; 8) 18-тармақтың бірінші абзацы мы­надай мазмұндағы сөйлеммен толықты­рыл­сын: «Қылмыстық қудалау органдары меди­циналық қорытындыны қылмыстық іс материалдарына қоса тігуі тиіс.»; 9) 19-тармақтағы «қаулысына ҚІЖК-нің 457-бабына сәйкес, сотталған адам, оның қорғаушысы шағымдана алады және прокурор апелляциялық тәртіппен наразы­лық келтіруі мүмкін» деген сөздер «қаулысы апелляциялық және қадағалау тәртібімен қайта қаралуы мүмкін» деген сөздермен ауыстырылсын; 10) 20-тармақ алып тасталсын. 7. «Бас бостандығынан айыруға сот­тал­ған адамдарға түзеу мекемелерінің түрлерін тағайындау жөніндегі сот прак­тикасы туралы» 2006 жылғы 23 маусым­дағы №  7 нормативтік қаулыда: 1) 8-тармақтың в) тармақшасында                    «және жас балалары бар әйелдердiң» деген сөздер «, жас балалары бар әйелдердiң және жас балаларын жалғыз тәрбиелейтін ер адамдардың» деген сөздермен ауыстырыл­сын; 2) 18-тармақта: бірінші  абзацтағы «апелляциялық» деген сөзден кейін «, кассациялық» деген сөзбен толықтырылсын; үшінші абзацтағы «және қадағалау са­тыларының соттары» деген сөздер «сатыда­ғы сот» деген сөздермен ауыстырылсын; мынадай мазмұндағы абзацпен толық­тырылсын: «ҚІЖК-нің 446-17-бабының үшін­ші бөлігіне сәй­кес кассациялық сатыда­ғы сот прокурордың наразылығы немесе жәбірленушінің, жеке айыптаушының немесе олардың өкілдерінің шағымы бойынша сотталғанға түзеу меке­ме­сі­нің заңда көздел­ген­нен жеңілірек түрі тағайындалуы үкімде негізделмесе, онда оның күшін жойып,  ҚК-ге сәйкес түзеу мекемесінің түрін тағайын­дауға құқылы.». 8. «Адамның өмірі мен денсаулығы­на қарсы кейбір қылмыстарды саралау туралы» 2007 жылғы 11 мамырдағы № 1 нормативтік қаулыда: 1) 3-тармақтың бірінші абзацының соңғы сөйлемінде «Олардың әрекеттері» деген сөздерден кейін «ҚК-нің 28-бабына сілтеме жасалмай,» деген сөздермен толықты­рылсын; 2) 8-тармақ мынадай редакцияда жазыл­сын: «8. Адамды ұрлаумен ұштасқан адам өлтіруді саралаған кезде ҚК-нің 96-бабы екінші бөлігінің в) тармағы бойынша жауапкершілік ұрланған адамды өлтірген кезде, сондай-ақ адамды ұрлауға байланысты басқа да адамдар өлтірілгенде туындайтынын ескеру керек (мысалы, ұрлауға кедергі жасаған адамды қасақана өлтіру). Осындай жағдай­лар­да адамды ұрлау және өлтіру қылмыс­тардың жиынтығын құрайды және ҚК-нің 125-бабының тиісті бөліктерімен және ҚК-нің 96-бабы екінші бөлігінің в) тармағы бойын­ша өз алдына дербес саралануға жата­ды. Кепілге алу немесе оны ұстау кезінде адамды қасақана өлтіру әр қылмыстың белгіленген саралау белгілеріне қарай ҚК-нің 96 және 234-баптарының тиісті бөліктері бойынша дербес саралануға жатады»; 3) 20-тармақта: бірінші абзац мынадай редакцияда жазылсын: «ҚК-нің 96-бабы екінші бөлігінің н) тармағында көзделген саралау белгісі (бірнеше мәрте жасалған адам өлтіру)  бойынша  кінәлі адамға ҚК-нің 96-бабында көзделген,  бiрде-бiреуi үшін сотталмаған немесе заң­мен белгiленген негiздер бойынша қылмыс­тық жауаптылықтан босатылған жағдайда,  екі және одан да көп әрекеттерді жасаған кездерде  қолданылуы тиіс.»; мынадай мазмұндағы абзацтармен толықтырылсын: «Бірнеше мәрте жасалған адам өлтіруді екі немесе одан да көп адамдарды өлтіруден,  қылмыстың субъективтік жағына байланыс­ты ажырату қажет: егер  бірнеше мәрте жа­са­луды құрайтын адам өлтірудің әрқайсысы  жеке ниетпен қамтылған жағдайда, ондай әрекет ҚК-нің 96-бабы екінші бөлігінің н) тармағы бойынша саралануға жатады; кінәлі адамның ниеті бірыңғай және әуелден екі немесе одан да көп адамдарды қасақана қаза ұшыратуға бағытталған болса, - әрекетті ҚК-нің 96-бабы екінші бөлігінің а) тармағы бойынша саралау керек. Сот қылмыстық істі қосымша тергеуге жіберместен кінәлінің әрекетін ҚК-нің 96-бабы екінші бөлігінің «а» тармағынан н) тармағына, не керісінше қайта саралауға құқылы.»; 4) мынадай мазмұндағы 20-1-тармақ­пен толықтырылсын: «20-1. бойынша Адам өлтіруді ҚК-нің 96-бабы екінші бөлігінің о) тармағы  саралау үшін кінәлінің қылмыс жасағанға дейін жәбірленушінің кәмелеттік жасқа толмаған­дығы жөнінде хабардар болуын анықтау қажет. Бұл ретте ҚК-нің 5-бабы үшінші бөлігінің талаптарына сәйкес аталған саралау белгісі  осы белгіні  белгілейтін  заң қол­данысқа енгізілгенге дейін (2010 жылғы 8 желтоқсанға дейін) адамды өлтірген айып­талушыға қолданылмайтынын назарда ұстау керек.»; 5) 28-тармақта: «347-1» деген цифрлар «141-1» деген цифрлармен ауыстырылсын; «, 105» деген сөздер алып тасталсын; 6) 32-тармақтың үшінші және төртінші абзацтары алып тасталсын. 9. «Зорлау және өзге де нәпсі­құмар­лық сипаттағы күш қолдану әрекеттері­мен байланысты қылмыстарды саралау­дың кейбір мәселелері туралы» 2007 жыл­ғы 11 мамырдағы № 4 нормативтік қаулыда: 1) 10-тармақ мынадай редакцияда жазылсын: «Саралау белгісі бойынша бірнеше мәрте жасалған зорлау үшін ҚК-нің 120-ба­бында көзделген, екі және одан да көп әрекеттерді жасаған,  алайда, солардың бiр­де-бiреуi үшiн сотталмаған немесе заңмен белгiленген негiздер бойынша қылмыстық жауаптылықтан босатылмаған  адам жауап­қа тартылуға жатады. Бұл ретте аяқталған зорлау, оған оқталу, бірге орындаушы немесе қылмысқа басқа да нысанда қатысушы болу бұрын  орын алған болса, зорлау бірнеше мәрте жасалған деп танылады. Егер кінәлі бірыңғай ниетпен, аз уақыт аралығында бір адамға қатысты  бірнеше жыныстық акт жасаса, бұл  әрекет бірнеше рет жасалу белгісін құрамайды, оны жалғас­палы  қылмыс ретінде қарастыру керек. ҚК-нің 120-бабының бірінші және екін­ші бөліктерінде жауаптылық көзделген  екі немесе одан да көп  зорлау жасалған кезде, бұл әрекеттер  ҚК-нің 11-бабы бесінші бөлігінің талаптарына сәйкес г) тармағы бойынша, ал негіздер болған кезде -  ҚК-нің 120-бабының екінші бөлігінің  тиісті тар­мақ­тары бойынша саралануға жатады.»; 2) мынадай мазмұндағы 10-1-тар­мақ­пен толықтырылсын: «10-1.  ҚК-нің 121-бабында  көзделген  екі және одан көп әрекеттерді жасаған, алайда,  солардың бiрде-бiреуi үшiн сотталмаған не заңмен белгiленген негiздер бойынша қылмыстық жауаптылықтан босатылмаған адам бірнеше мәрте жасалған нәпсіқұмар­лық сипатындағы зорлық әрекеттері деген саралау белгісі бойынша  жауапқа тартылуға жатады. Адамды зорлау және нәпсіқұмарлық си­паттағы әрекеттерді жасау қылмыстардың бір­неше мәрте жасалуын құрамайды, олар­дың  әрқайсысы ҚК-нің 120 және 121-бап­тарының тиісті бөліктері бойынша дербес саралауға жататын қылмыстардың жиынты­ғын құрайды.». 10. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2006 жылғы 25 желтоқсандағы № 12 нормативтік қаулысымен енгізілген өзге­рістермен «Кәмелетке толмаған адамдар­дың қылмыстары және оларды қоғамға қарсы іс-әрекеттер жасауға тарту жөнін­дегі істер бойынша сот практикасы тура­лы» 2002 жылғы  11 сәуірдегі  № 6 нормативтік қаулыда: 1) мынадай мазмұндағы 16-1-тар­мақпен толықтырылсын: «Егер адамның өліміне немесе денсау­лығына ауыр зиян келтірумен байланысты емес ауыр қылмысты бірінші рет жасаған кәмелетке толмаған адам  жәбірленушімен татуласса және келтірілген зиянның орнын  толтырса, ҚК-нің 67-бабының үшінші бөлі­гі­не сәйкес, оған ҚК-нің 82-бабында көз­делген тәрбиелік ықпалы бар мәжбүрлеу шаралары қолданылып, қылмыстық жауапкершіліктен босатылуы мүмкін екендігін сот­тар ескеруі қажет.»; 2) мынадай мазмұндағы 19-1-тармақ­пен толықтырылсын: «19-1. ҚК-нің 63-бабының үшінші бө­лігіне сәйкес кәмелетке толмағандарға ал­дың­ғы қылмысы үшін шартты түрде соттал­ған кезде сынақ мерзімі кезеңінде олар ауыр емес немесе ауырлығы орташа қылмыстар­ды қайтадан жасаған кезде, шартты түрде соттауды қолдануға болатынын соттар на­зар­ға алуы керек. Кәмелетке толмаған адам шартты түрде сотталған кезде сынақ мерзімі заңда белгіленген қысқартылған мөлшерде: алты айдан бір жылға дейін тағайын­далады.»; 3) 22-тармақтағы «, әрекеттерді бірнеше рет немесе екі немесе одан да көп рет сот­талған адам жасаған белгілері бойынша дәре­желеу кезінде» деген сөздер алып тасталсын; 4) 33-тармақтағы «(қадағалау) шағым­дарын» деген сөздер «және кассациялық шағымдарды, заңды күшіне енген сот актілерін қайта қарау туралы өтініштерді» деген сөздермен ауыстырылсын; 5) 34-тармақ мынадай редакцияда жазылсын: «34. ҚІЖК-нің 396-бабының бірінші бөлігі, 446-1-бабының екінші бөлігі және 492-бабының бірінші бөлігінің мағынасы бойынша кәмелетке толмаған адамның заң­ды өкілдерінің сот актілеріне апелляциялық, кассациялық тәртіппен шағым беруге, сон­дай-ақ заңды күшіне енген сот актісін қайта қарау туралы өтініш беруге құқығы бар екендігі түсіндірілсін. Өкілдің іске оның қатысуы тоқтатыл­ғанға дейін берген апелляциялық (кассация­лық) шағымы немесе қадағалау сатысын­дағы сотқа  өтініші  шағым немесе өтініш қаралған сәтте оның кәмелетке толғанына қарамастан, барлық жағдайларда да қарауға жатады». 11. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2006 жылғы 25 желтоқсандағы № 12 және 2007 жылғы 11 мамырдағы  № 3 нормативтік қаулыларымен енгізілген өзге­рістермен «Бөтеннің мүлкін заңсыз иемдену жөніндегі істер бойынша сот тәжі­рибесі туралы» 2003 жылғы 11 шілдедегі № 8 нормативтік қаулыда: 1) 9-тармақ мынадай мазмұндағы абзацпен толықтырылсын: «Егер адамдар тобы алдын ала сөз бай­ласып, ұрлық жасауға немесе тонауға  ниеттенген болса, ал қылмысқа қатысушылар­дың біреуі қылмыс жасау барысында жәбір­ленушінің өміріне немесе денсаулығына қауіпті күш қолданса немесе қорқытса (қыл­мысқа қатысушының шектен шығушылы­ғы), онда оның әрекетін қарақшылық ретінде, ал басқа қылмысқа қатысушылардың әрекеттерін – егер олар күш қолдануға тікелей ықпал етпесе не жәбірленушінің мүлкін иелену үшін оны пайдаланбаған жағдайда, тиісінше  ұрлық немесе тонау ретінде саралау керек.»; 2) 12-тармақта: екінші абзацтың үшінші сөйлемі алып тасталсын: үшінші абзац мынадай редакцияда жа­зылсын: «Егер бұрын бөтеннің мүлкін заңыз иемденгені үшін адам сотталса, не заңда белгіленген негіздер бойынша қылмыстық жауапкершіліктен босатылса, бөтеннiң мүлкiн заңсыз иемдену бiрнеше мәрте жасалды деп танылмайды»; төртінші абзац алып тасталсын: 3) 13-тармақ мынадай мазмұндағы абзацпен толықтырылсын: «Кінәлі үй-жайда немесе қоймада заңды түрде болғанда, ашық тұрған бөлме­лерде, бөлімдерде немесе осы үй-жайдың немесе қойманың басқа да бөліктерінде ұр­лық жасаған жағдайларда да осы қылмысты саралау белгісі болмайды. Заңсыз кіру арқылы ұрлық жасау кезінде тұрғын үйге қол сұғылмауды бұзушылық деп танылған  қылмысты саралау белгісі қылмыс тәсілі болып табылады және ҚК-нің 145-бабы бойынша қосымша саралау талап етілмейді.»; 4) 14-тармақта: үшінші абзацта: бірінші сөйлемде «автомашиналар» деген сөз «автомашиналардың салондары мен оның басқа да жабық бөліктері» деген сөздермен ауыстырылсын; екінші сөйлемде  тек орыс тіліндегі мәтінге өзгеріс енгізіледі; төртінші абзац алып тасталсын; 5) 17-тармақ алып тасталсын: 6) 19-тармақ мынадай мазмұндағы абзацпен толықтырылсын: «Қандай да бір міндеттемені орындау шартымен мүлікті алу, егер кінәлі осы мүлікті алған сәтте-ақ оны иеленгісі келген ойы болған және қабылдаған міндеттемені орындауға ниеті болмаған жағдайда, алаяқ­тық ретінде саралануы мүмкін.» 7) 20-тармақтың екінші абзацы алып тасталсын; 8) 23-тармақта: бесінші абзацта тек орыс тіліндегі мәтінге өзгеріс енгізіледі; алтыншы абзац  мынадай мазмұндағы алтыншы және жетінші  абзацтармен ауыс­тырылсын: «Егер зорлықпен күш қолдану әрекет­тері ұрлық (ұрлауға әрекеттену) аяқталған соң,  мүлікті иемдену немесе оны ұстап қалу мақсатында емес, жасырыну және ұсталудан қашу үшін жасалса және бұл ретте ұрланған мүлік қылмыс жасалған жерде қалып қойса,  бұл  тонау немесе қарақшылық ретінде баға­лан­байды. Бұл әрекеттер  сипаты және одан кейін  туындаған салдарына қарай бөлек бағалануға тиіс. Қарақшылық жасау кезінде денсаулық­қа орташа ауырлықтағы зиян келтірілген кезде кінәлінің әрекеттерін қарақшылықтың құрамы қамтитындықтан, ҚК-нің  104-бабы  бойынша қосымша саралау қажет етілмейді.»; 9) 30-тармақтың екінші абзацы алып тасталсын. 12. «Қорқытып алушылық туралы істер бойынша сот практикасы туралы» 2006 жылғы 23 маусымдағы № 6 нормативтік қаулыда: 1) 8-тармақ мынадай редакцияда жа­зылсын: «8.  Бірнеше рет жасалған саралау белгісін қолдану кезінде ҚК-нің 11-бабын және «Бөтеннің мүлкін заң­сыз иемдену жөніндегі істер бойынша сот тәжірибесі туралы» Қазақстан Республи­касы Жоғарғы Сотының  2003 жылғы 11 шілдедегі № 8 нормативтік қаулысының 12-тармағын басшылық­қа алу қажет.»; 2) 12-тармақ алып тасталсын. 13. «Экономикалық қызмет сала­сын­­дағы қылмыстарды саралаудың кейбір мәселелері  туралы» 2004 жылғы 18 маусымдағы № 2 нормативтік қаулыда: 1) 2-тармақтағы «Қазақ ССР-індегі ша­руашылық қызметтің еркіндігі және кәсіп­керлікті дамыту туралы» Қазақ ССР-інің Заңында, «Жеке кәсіпкерлікті қорғау және қолдау туралы» Қазақстан Республикасы­ның Заңында, «Жеке кәсіпкерлік туралы» Қазақстан Республикасының Заңында» деген сөздер «Жеке кәсіпкерлік туралы» Қазақстан Республикасының Заңында» деген сөздермен ауыстырылсын; 2) 9-тармақ мынадай редакцияда жазылсын: «9. ҚК-нің 190-бабына қатысты табыс табуды заңсыз кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыруда, оны атқару кезінде және өзге де міндеттемелерге байланысты  шығыстарды, сондай-ақ салық төлемдерін шегергенде, одан алынған пайда табу деп  түсіну керек. Қызметтің заңды деп табылған бөлігін жүзеге асыру кезінде алынған табыс есепке алынуға тиіс емес. Табыстың ірі және аса ірі мөлшерін айқындау кезінде ҚК-нің 190-бабына ескертуді басшылыққа алу керек.»; 3) 12-тармақ алып тасталсын; 4) 15-тармақ алып тасталсын. 14. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2008 жылғы 22 желтоқсандағы № 5 нормативтік қаулысымен енгізілген өзгерістермен «Атыс қаруларын, оқ-дәріні, қару-жарақты немесе жарылғыш заттар­ды ұрлау, оларды заңсыз алып жүру, ұстау, жасау немесе өткізу, атыс қарула­рын ұқыпсыз ұстау туралы істер жөнін­дегі сот тәжірибесі туралы» 1995 жылғы 21 шілдедегі № 4 нормативтік қаулыда: 1) 3-тармақтың бірінші абзацында «апараттық» деген сөз «спорттық» деген сөзбен ауыстырылсын; 2) 10-тармақта: бірінші  сөйлем алып тасталсын; «қайталану» деген сөз «бірнеше мәрте жасалу» деген сөздермен ауыстырылсын; 3) 19-тармақ мынадай редакцияда жазылсын: «19. Осы санаттағы істер бойынша қылмыс құралы және заттай дәлелдемелер деп танылған автомобильдер, мотоциклдер және өзге де көлік құралдары ҚІЖК-нің 121-бабының 3-бөлігі 1) тармақшасының талаптарына сәйкес тәркіленуге жатады немесе тиісті мекемелердегі белгілі бір адамдарға беріледі немесе жойылады.». 15. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумының  1999 жылғы  30 сәуір­дегі № 3 қаулысымен, Қазақстан Респуб­ликасы Жоғарғы Сотының 2004 жылғы 18 маусымдағы № 3 және 2008 жылғы 22 желтоқсандағы № 7 нормативтік қаулыла­рымен енгізілген өзгерістермен және толық­тырулармен «Контрабанда үшін қылмыс­тық жауапкершілік жөніндегі заңдарды қолдану тәжірибесі туралы» 1997 жылғы 18 шілдедегі № 10 қаулыда: 1) 1-тармақта: бірінші абзац мынадай редакцияда жазылсын: «Тауарларды немесе басқа құнды­лық­тар  мен заттарды  Кеден одағының кедендік шекарасы арқылы заңсыз алып өту Қазақ­стан Республикасы Қылмыстық кодексінің (бұдан әрі - ҚК) 209-бабында  жауапкершілік көзделген  экономикалық контрабанда болып саналады.  Айналымнан алынған нәр­се­лерді немесе айналымы шектеулі нәрсе­лер­ді Кеден одағының кедендік шекарасы және (немесе) Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасы арқылы заңсыз алып өту ҚК-нің 250-бабында жауапкершілік көз­делген осындай тауарлардың контрабандасы болып  саналады.»; төртінші абзац алып тасталсын; 2) 6-тармақтағы «Республикалық» деген сөз «Кеден одағының» деген сөздермен ауыстырылсын; 3) мынадай мазмұндағы 6-1 және 6-2-тармақтармен толықтырылсын: «6-1. Соттар Қазақстан Республикасы­ның заңнамасына сәйкес 2011 жылғы 1 ақпаннан бастап жеке тұлғалар үшін қолма-қол ақша қаражатын және (немесе) ақша құралдарын әкелу мен әкетудің мынадай тәртібі белгіленгендігін назарға алуы керек: а) Кеден одағының кедендік аумағының бөлігі болып табылатын аумақтан немесе аумаққа құжатты нысанда қолма-қол шетел және (немесе) ұлттық валютаны, вексельдерді, чектерді (оның ішінде жол чектерін), бағалы қағаздарды Қазақстан Республика­сына әкелу немесе Қазақстан Республикасы­нан әкету шектеусіз және кедендік декла­рациялаусыз жүзеге асырылады. б) баламасы 10 мың АҚШ долларынан асатын жалпы сомаға қолма-қол шетел және (немесе) ұлттық валютаны (қымбат металдардан жасалатын монеталарды қоспағанда) және (немесе) жол чектерін Кеден одағына қатысушылар болып табылмайтын елдің аумағынан Қазақстан Республикасына бір­жол­ғы әкелу немесе Қазақстан Республика­сынан осындай елдердің аумағына әкету кезінде, аталған құндылықтар әкелінетін немесе әкетілетін сомаға жолаушылардың кедендік декларациясын тапсыру арқылы жазбаша нысанда кедендік декларациялауға жатады. 6-2.  Адам қолма-қол шетел және (немесе) ұлттық валюта және (немесе) жол чектері контрабандасын жасаған жағдайда, Қазақ­стан Республикасының заңнамасына сәйкес  міндетті жазбаша декларациялауға жат­пайтын, яғни баламасы 10 мың АҚШ дол­ларынан аспайтын мөлшердегі оның бөлігі контрабанда мүлкі ретінде таныл­майды және адамға тағылған айып көлеміне енбейді.  Осы сома иесіне қайтарылуы тиіс.»; 4) 8-1-тармақ «ірі» деген сөзден кейін «және аса ірі» деген сөздермен толықты­рылсын; 5) 9-тармақтағы «Қазақстан Республи­ка­сы­ның кедендiк шекарасы» деген сөздер «Кеден одағының кедендік шекарасы және (немесе) Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасы» деген сөздермен ауыс­тырылсын; 6) 14-тармақта: төртінші абзацта «ҚР кеден шекарасы» деген сөз «Кеден одағының кедендік шека­расы және (немесе) Қазақстан Респуб­ликасының Мемлекеттік шекарасы» деген сөздермен ауыстырылсын; бесінші және алтыншы абзацтар алып тасталсын. 16.  «Бұзақылық жөніндегі істер бойын­ша сот практикасы туралы» 2009 жылғы 12 қаңтардағы № 3 нормативтік  қаулыда: 1) 5-тармақтың екінші абзацы мынадай редакцияда жазылсын: «Жәбірленушінің денсаулығына қаса­қа­на жеңіл дәрежедегі зиян келтірумен ұштасқан бұзақылық әрекеттер ҚК-нің 257-бабының тиісті бөлігінде көздел­ген қылмыс құрамымен толықтай қамты­лады.»; 2) 16-тармақ алып тасталсын. 17. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумының 2000 жылғы 22 желтоқ­сандағы № 19 қаулысымен және Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2003 жылғы 11 шілдедегі № 7 нормативтік қаулы­сы­мен енгізілген өзгерістермен және толық­тырулармен «Есірткі, психотроптық, және улы заттар­ды заңсыз айналымға түсіру  жөніндегі істер бойынша заңдарды қол­дану туралы» 1998 жылғы 14 мамырдағы № 3 нормативтік қаулыда: 1) 1-1-тармақтың бірінші абзацы  «шағын» деген сөзден кейін «және ірі» деген сөздермен толықтырылсын; 2) 2-1-тармақ  мынадай редакцияда жазылсын: «2-1. Есірткі мен  психотроптық зат­тарды заңсыз тасымалдау «Есiрткi, психо­троп­тық заттар, прекурсорлар және олардың заңсыз айналымы мен терiс пайдала­нылуына қарсы iс-қимыл шаралары туралы» ҚР Заңының 1-бабының 12) тармақшасына сәйкес тасымалдау тәсіліне қарамастан белгіленген тәртіпті бұзып, оларды орнынан көшіру жөніндегі кез келген қасақана іс-әрекеттер  болып табылады.