Мемлекет басшысы өз Жолдауында агроөнеркәсіптік кешенді болашағы зор салалардың бірі ретінде кезекті рет атап көрсете отырып, ауыл шаруашылығын Қазақстан экономикасының жаңа драйверіне айналдыру жөнінде нақты міндеттер қойды. Бүгінде еліміздің әлемдік азық-түлік нарығында өз орнын алуы және ең алдымен, экологиялық таза тағам өнімі арқылы бірінші орынды иеленуі еліміздің басты мақсаты болып саналады. Алға қойған мақсаттарға толығымен қол жеткізу үшін Елбасы агроөнеркәсіп кешенін дамыту жөніндегі мемлекеттік бағдарламаны бекітті. Бағдарламаны жүзеге асырудағы негізгі тәсілдің бірі – шағын және орта шаруашылықтарды ауылшаруашылық кооперациясына тарту болып табылады. Осы орайда, болуы мүмкін қателіктерге бой алдырмау үшін бірнеше алғышарттарды ескерген жөн. Олардың ішінде бірінші кезекте кадр мәселесіне айрықша назар аударғым келеді. Экономиканың қай саласын алсақ та, қаржыны тиімді игеретін де, ғылым жаңалықтарын енгізетін де – білікті мамандар. Бұл мәселе ауыл шаруашылығы үшін әлі де өзекті проблема болып есептеледі. Саланы реформалауда кейбір ұшқарылықтар жіберілуі салдарынан тәжірибелі кадрлар басқа жақтарға ауысып, жоғары және арнаулы орта білімді мамандар 40 пайызға дейін азайып кетті. Аға буын ізбасарларын дайындау, орналастыру, тұрақтандыру күрт төмендеді. Осындай себептерден ауыр еңбекті, көп мехнатты талап ететін ауыл шаруашылығына, соның ішінде мал шаруашылығына қызығатын жастар қатары сиреді. Бұрындары ауыл шаруашылығы мамандықтарында ұлдар жағы басым болып келсе, қазір қыздардың үлесі 70-80 пайыз. Олардың көпшілігі елді мекендерге барып, жұмыс істегілері келмейді. Өйткені, жайлы баспанамен қамтамасыз етілмеуі, жалақының төмендігі, еңбек ахуалының нашарлығы, мұның бәрі тұрмыстық ахуалға кері әсер ететін жағымсыз факторлар екені даусыз. Сондықтан, аграрлық секторды білікті мамандармен қамтамасыз етуді жүзеге асыратын тиімді жүйені жалпы мемлекеттік міндет ретінде айқындап алуымыз қажет.
Ол үшін мектептен бастап балаларды белгілі бір мамандыққа бейімдеу саясаты қолға алынса, ал ғылыми зерттеу институттарында, ауыл шаруашылығы факультеттерінде, колледждерде кіші аграрлық академия, жас фермерлер мектебі бағдарламалары енгізілсе, құба-құп болар еді.
Жасыратыны жоқ, ауыл еңбеккерлерінің инновацияға, ғылыми техникалық жетістіктерге құштарлығын, белсенділігін арттыру жайы да назардан тыс қалып келеді. Әсіресе, ауыл шаруашылығы саласында білім таратудың тиімді жүйесін қалыптастырудың маңыздылығы жете ескеріле бермейді. Білім беру тек жоғары оқу орындарымен шектеледі деген түсінік әлі басым. Сондықтан, сабақтастық дәстүрін қайта жаңғырту үшін жүйелі түрде үздіксіз білім беру, кадрларды қайта даярлау мен біліктілігін арттыру өте қажет. Жаңа заманға сай инновациялар жүзеге асырылып жатыр дегеннің өзінде ауылдарда дәстүрлі технологиялар сақталып қалғанын, бастауыш кәсіптік білімі бар мамандарға сұраныс көп екенін жете ескерген жөн. Кез келген елдің аграрлық экономикасының негізгі тұтқасы саналатын қарапайым шаруа адамының жұмыс дәрежесі мен мәртебесін көтеру де көкейкесті мәселелердің бірі. Қазіргі кезде бұл бағыттағы іс-шараларды жандандыруға «Атамекен» ҰКП құрамындағы Агрокомпетенция орталығы тартылып отыр. Ел тұрғындарының 18 пайызы ауыл шаруашылығы кәсібімен айналысатынын, 190 мыңнан аса шаруашылықтар барын ескерсек, «жалғыздың үні шықпас, жаяудың шаңы шықпас» деген нақыл еске еріксіз оралады.
Меніңше, ауылдық жерлерде консультативтік-ақпараттық кеңес беру және білім тарату орталықтары көптеп құрылса, ұтарымыз көп болмақ. Аудандарда орналасқан ауылшаруашылық колледждер базасында білім тарату, фермерлерге консультативтік-ақпараттық қызмет көрсету орталықтарын ашу орынды. Алматы облысы, Еңбекшіқазақ ауданындағы Шелек қаласында шетелдік инвесторлар кеңесі арқылы Филип Морис компаниясы құрған агробизнес орталығы табысты жұмыс істеп келеді. Осы үлгіні кеңінен таратып, жақсы тәжірибелерін пайдалану керек.
Әйіп ЫСҚАҚОВ,
биология ғылымдарының докторы, профессор
