Брексит деп аталып кеткен бұл мәселеде ең алдымен Еуроодақта қалатын елдер мен Ұлыбритания азаматтарының адами құқықтарының бұзылмау жағы қатты ескерілуі керектігі ең басты орында тұруы тиістігін барлық лидерлер де қостады. Британияның премьер-министрі Тереза Мей Ұлыбритания азаматтарының Еуроодақ елдерінде қалатындары мен өз елінде тұратындарының құқықтарын қорғау бірдей қарастырылуы керектігін де қадап айтты. Сонымен бірге, ол Ұлыбританиядан үй сатып алып, сонда тұрып жатқан ЕО елдері азаматтарын ешкім де орындарынан қумайтынын жеткізді. «Үкіметтің бұл туралы арнайы ұсыныстары туралы шешім жақында қабылданатын болады», деді ол.
Еске сала кететін болсақ, бұған дейін Еуроодақ кеңесінің төрағасы Дональд Тусктің қатысуымен ЕО-ның 27 елінің өкілдері «Брекситтің негізгі принциптері» деп аталатын Ұлыбританияның Одақтан шығуының негізі болатын құжатты бірауыздан қабылдаған еді. Осы қағидаттардың өзі өте тез, 5 минуттың ішінде қабылданғандығымен атағы шыққан. Еурокомиссияның төрағасы Жан-Клод Юнкердің өзі бұл іске таңғалып, мұндай бірауыздылық ЕО отырыстарында бұрын-соңды болып көрмегендігін айтқан.
Қағидаттар жедел қабылданғанымен, Ұлыбританияның Еуроодақтан кетуі тұрғындар мен бизнес үшін «көптеген түсініксіз жайттар туғызады». «Еуроодақтағы Ұлыбританияның мүшелігіне байланысты ортақ құқықты пайдаланып, өздерінің өмірлерін жалғастырып, бизнестерін жүргізіп келе жатқан азаматтар болашақта бұл құқықтан айырылумен бірге, көптеген мүмкіндіктерін жоғалтады. Соның ішінде ЕО заңдылықтарымен қорғалатын бизнес болжалдылық пен сенімділіктен айырылады. Бұл тіпті мемлекеттік билік органдарының жұмысына да кері әсерін тигізеді» деген сөздер де жазылған осы құжатта.
Еуроодақ елдері басшыларының кездесуіне Брексит мәселесін шығара отырып, Еуропалық кеңестің президенті Дональд Туск Ұлыбританияның Еуроодақтан шығу мәселесі қайта қаралуы мүмкін екенін де назардан тыс қалдырмайтынын жұқалап айтып өтті. «Еуропалық одақ орындалмайтын секілді көрінген армандарды іске асырған еді. Сондықтан кім біледі?..», деді ол кездесуге қатысушыларға екіұшты ойдың ұшығын тастап. Сонымен бірге, ол «Менің алғашқы әсерім: Біріккен корольдіктің бізге тартып отырған ұсыныстары біз күткендегіден төмен. Ол азаматтардың жағдайын төмендету тәуекелін тудыратын сияқты», деді.
Осы мәселенің қаралуы барысында Германия канцлері Ангела Меркель Еуроодаққа мүше 27 елдің жарқын болашағы Ұлыбританияның одан шығуынан гөрі маңыздырақ мәселе екенін атап өтіп, өзінің Брекситтен көңілі қалғандығын жанамалай болса да білдіріп өтті. Сөйтіп, қызу талқыланған осы мәселе бойынша тараптар жұмыстардың одан әрі жалғастырылуы туралы шешім қабылдады. Дегенмен, бұл мәселеде әлі де жетілдірілмеген тұстар көп екендігі саммит барысында анық көрінді.
Кездесуде бұдан басқа қорғаныс, сауда, Ресейге қарсы санкциялардың мерзімін ұзарту және т.б. мәселелер қаралды. Қорғаныс мәселесінде Еуроодақ елдерінің басшылары НАТО мен АҚШ-қа үйлестіре отырып, бірлескен қорғанысты нығайту қажеттілігі туралы келісті. Кездесу басталмай тұрып бір күн бұрын Еуропалық одақ кеңесінде қабылданған қаулыда: «Трансатланттық қатынастар мен ЕО және НАТО арасындағы ынтымақтастық қауіпсіздігіміздің негізгі кілті болып табылады және ол біздің қауіпсіздігімізге қатер төндіретін киберқауіп, гибридтік соғыс және терроризм сияқты нәубеттерге қарсы тұруымызға мүмкіндік береді» делінген. Лидерлер осы құжатты бірауыздан мақұлдады. Сонымен бірге, олар Еурокомиссияның қорғаныс қорын құру туралы ұсынысын да қолдады.
Ресейге қарсы санкциялардың мерзімін ұзарту мәселесі де біршама қызу талқыланды. Италия премьер-министрі Паоло Джентилонидің «Ресейге қарсы санкциялардың мәңгілік болуы мүмкін емес» деген сөздері де әріптестеріне біршама ой салғандай болды. Алайда, кездесу қорытындысы бойынша ел басшыларының басым бөлігі санкциялардың мерзімі ұзартылғаны жөн деп шешіп, ол 2018 жылдың қаңтарына дейін созылатын болды.
Сауда мәселесі талқыланғанда, Еуроодақ елдерінің Қытай мен АҚШ-тың кейбір өзімшіл әрекеттеріне қарсы тұрып, адал бәсекелестік қағидаттарын қадағалау керектігі көлденең тартылды. Әсіресе, Қытайдан Еуроаймақ экономикасының стратегиялық секторларына құйылатын инвестициялардың шығу тегін инспекторлық тексерістен өткізу мәселесі талқыланды.
Осы және басқа да мәселелерді қарастырған отырыс қорытындысы бойынша қарар қабылданды.
Жақсыбай САМРАТ,
«Егемен Қазақстан»
