Уақытты босқа өткізу – ең ауыр шығын

Ж.Бюффон.

Электронды ғаламтор желісінде «www.edu–cip.kz» деген сайтты тәулігіне мыңнан астам адам пайдаланады. Бұл сайтта еліміздің білім саласындағы жетістіктері, мемлекеттік білім бағдарламалары, сондай-ақ халық­ар­а­лық «Болашақ» стипендиясы туралы мағ­лұ­маттар жарияланатындықтан, оны пайда­ла­нушы­лар­дың дені оқушылар мен студенттер болып келетіні түсінікті. Аталмыш сайттың басты бетін ашып қарасаңыз, ең бас жағында Елбасы Н.Назарбаевтың жастарға арнап айтқан: «Хал­қымыз дарынды ұлға, талантты қызға қай заманда да кенде болмаған. Олар­дың бәрі де халқымыздың тарихында өшпес із қалдырып, аспанымызда шоқжұлдыздай жар­қырап тұр... Ендігі кезекте алған білім­деріңізді туған елдеріңнің кәдесіне жаратып, мемлекет артқан үмітті ақтаңыздар. Қазақ­станның жарқын бо­лашағы жолында аянбай еңбек ететіндеріңізге мен сенімдімін» деген сөзін кездестіресіз. Иә, қай кезде болса да білімдінің алдынан күн, артынан ай туып жүретіні ақиқат. Болашақта «қара шаңы­рақ­тың» иесі атанатын жастарға артылған жүк те, сенім де айтарлықтай  сал­мақты. Әлемге егемендігімізді мойындатып, солармен қоян-қолтық араласу, саяси-эконо­ми­калық, рухани-мәдени, білім-ғылым жағынан да ынты­мақ­тастықты нығайту жолында көп­теген құ­жат­тарға қол қойып, келешегіміздің даңғыл жолын айқындаудамыз. Мемлекеттік «Болашақ» бағдарламасы та­ғайындалғаннан бері шетелдерге шығып білім алуға мүмкіндік беретін бағдарлама ту­ралы білмейтін жастар кемде-кем. Олар да шет елдерде оқығылары келетіндіктен, жақсы оқуға ұмтылады.  Бізді қуантатын да осы! Осы орайда, талапкерлерге түрлі сынақтардан өтіп, таңның атысынан күннің батысына дейін құжат тапсыру кезегінде тұру да оңай емес. Өйткені, мектеп бітірушілер бүкіл республика бойынша жиналады. «Болашақ» бағ­дар­ламасындағы бәсекелестік, оның қиын­дығы қаншалық екендігі осыдан-ақ байқа­ла­ды. Ал нәтижесі ше?.. Осындай таңғы кезекте сан рет тұрған, көптеген сынақтардан сүрінбей өтіп, қазіргі уақытта АҚШ-тың Иллинойс штатының ор­та­лығы Чикаго қаласындағы Иллинойс технология институтында энергетик-инженер ма­ман­дығы бойынша білім алып жүрген Сәулет Мұхамадиев есімді «Болашақ» бағдарлама­сы­ның 2009 жылғы стипендиатымен ғаламтор желісі арқылы әңгімелескен едік. – «Америка», «Нью-Йорк», «Ақ үй» деген сөздер оқушы кезіңде өзіңе қалай әсер еттуші еді? Қазір ше? Сол кездегі сезіммен салыстырғанда айырмашылық бар ма? – Бұл сөздер, әрине, оқушы кезімде маған айтарлықтай бөтен әсер берген жоқ. Аме­ри­ка­ға келуді, Нью-Йоркте қыдыруды, Ақ үйдің қасында суретке түсуді кәдімгідей арман­дай­тынмын. Кітап беттерінен оқығанда немесе теледидардан көргенде қызығушылық сезімі пайда болатыны рас-тын. Оның үстіне мектеп қабырғасында жүрген кездерімде менің ең сүйікті пәндерімнің бірі ағылшын тілі болған. Уақыт өте келе ағылшын тілінің маңыз­ды­лы­ғы айқындала түскендіктен, бұл тілді терең­де­туге тырыстым. Тіл үйренудің өзіндік қи­ын­дығы мен қызығы бар емес пе. Сол себепті өз тарапымнан қызығушылық болғандықтан, ағылшын тілі мен үшін қиынға соқпады. Сөйтіп, кешегі қиял-арманым бүгінде шын­дық­қа айналды. Егер де қиыншылыққа мо­йы­май, оған төзе білсең, шын сөзім, арманың шындыққа айналады екен. – «Болашақ» бағдарламасы арқылы шетелде білім алу туралы ойға келуіңе не себеп болды? – Біріншіден, осы тілге деген қызы­ғу­шы­лығым маған АҚШ деген мемлекетті толық­тай болмаса да біраз ашып бергендей болды. «Болашақ», басқалар үшін білмеймін, жеке өз басым үшін өмірімде бір-ақ рет берілетін мүмкіндік секілді көрінді. Оның үстіне 2007 жылы еліміздегі «Work & travel» бағдар­ла­ма­сымен алғаш рет Америкада болғанмын. Сол кезде нағыз тілдік ортаға келгендіктен болар, ағылшын тілін жетілдірудің көптеген жолын үйрендім. Елге оралған соң, «Бо­ла­шақ» бағ­дарламасымен бағымды сынап кө­ру­ге бел байладым. 2 жылдық дайындығым өз жемісін берді деп ойлаймын. Оның үстіне дай­ындық барысында ата-анам, мектептегі мұғалімдер, осы бағдарламамен оқып жүрген достарым үлкен қолдау көрсетіп, көмектерін аяған жоқ. «Болашақ» бағдарламасын тәуелсіз еліміз­дің бізге берген үлкен сыйы деп қабыл­дай­мын. Әлем елдерінде мұндай бағдарламалар өте сирек кездеседі. – Қандай себеппен дәл қазіргі оқып жүрген университетті таңдадың? – Альберт Энштейннің: «Адам естіп білгені арқылы ғана жетілмейді. Еңбек пен іс-әрекет үстінде қалыптасады» деп айтқаны менің өмірлік ұстанымыма айналған. Кезінде, мектеп бітіре салысымен мен елордадағы Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық уни­вер­ситетінің ағылшын тілі мамандығына мем­лекеттік грантпен оқуға түскенмін. Алайда уақыт бәріне са­рапшы ғой, кейін энер­ге­ти­ка саласына қызыға бастадым. Байқап қара­са­ңыз, отандық энер­ге­тика саласындағы маман­дар­дың дені – шетелдіктер. Мемлекет тара­пынан бұл салаға, үлкен қолдау болып жат­қандықтан, неге осы ма­ман­дықты оқымасқа деген ойға келдім. Сөйтіп, ғаламтор желісі ар­қылы осы мамандық бой­ынша кадр дайын­дайтын әлем­дегі ең мықты оқу орын­дарын іздестірдім. Энергетика ма­ман­дығын дайын­дайтын жоо-лардың ішінде АҚШ-тың алар орны ерекше. Осылайша энер­­гетикасы жоға­ры дамыған АҚШ-ты таң­дап, осы сала ма­ма­нын жақсы дайындайтын атал­мыш оқу орны­на оқуға түстім. – Қай қырынан алып қарамайық, АҚШ – әлем мойындаған көшбасшы ел. Кез келген салада Америка қашанда ба­сым­дыққа ие. Білім беру саласы да «па, шіркін-ай» дерліктей. Осы білім беру са­ла­сында елімізбен салыстырғанда көзге ан­ық көрінетін айырмашылық бар ма? – Бұған бірдеңе деп дөп басып айту қиын. Өйткені, айырмашылық шынымен де көп. Бірақ, ең бастысы, бұл жерде білім алу­­шы­ның деңгейі оның қалтасының тереңдігіне немесе әкесінің орынтағының биіктігіне байла­нысты емес. Басындағы біліміне тікелей тәу­елді. Міне, осындай жерде кім-кімнің де өз мамандығын қаншалықты меңгергені айдан анық көрініп тұрады. Бұл тұрғысынан біздің үйренеріміз баршылық деп ойлаймын. Білім беруде біздің елімізде АҚШ-тың тәжіри­бе­сінен алынған кредиттік жүйе бар. Бұл жүйе өз кезегінде жоо-лардың студенттері мен оқытушылары үшін өте тиімді. – Оқу үрдісінде қандай қиындықтар кездесті? – Оқу кезіндегі қиындықтардың көбі тілден басталды. Мың жерден өзімді ағылшын тілін жақсы меңгердім деп ойлағаныммен, тіл­дік айырмашылықтарға тап болдым. Өйт­кені, кезінде мектеп қабырғасында бізге бри­тан­дық ағылшын тілі оқытылды. Ал америка­лық ағылшын тіліне аса назар аударылмады. Екі елдің тілдік айырмашылықтары аз дегенімен де, біз үшін кейбір жерлерін түсіну оңай­ға түспеді. Әсіресе, афроамерикалық оқы­ту­шы­ларды әрең дегенде түсінеміз. Сөйлеу мә­нері мен идиомаларында айырмашылық бол­ғандықтан, солардың сөйлеу тіліне бейімделіп келе жатырмыз. Ал мамандығымды мең­герудегі қиындықтар аса күрделі емес. – Америкада жан-жақтан келген адамдар өте көп екенін жақсы білеміз. Оқу ор­нын­да да дәл солай шығар. Басқалардың сендерге, Қазақстанға деген көзқарастары қандай? – Америкалықтар болсын, басқа мемлекеттен келгендер болсын, қай-қайсысы да біздің қонақжайлығымызға тәнті. Еліміздегі ұлттардың тату өмірі, бейбіт тұрмысы қатты қызықтырады. Оның үстіне Президентіміз Н.Назарбаевты кемеңгер саясаткер ретінде өте жақсы біледі. «Әлемдік дағдарысқа қара­мастан, сендердің елдерің қазіргі уақытта өте мықты тұр. Мұның бәрі елдеріңді алға жетелеп жатқан басшыларыңның арқасы», деген сөзді оқытушы, профессорлардың аузынан жиі естиміз. Осындай кезде кезінде «Қа­зақ­стан» дегенде көз алдарына Ауғанстанды елес­тететін көзқарастарынан арылғанына іш­тей қатты қуанамын. Жатақханада тұрған­дық­тан, бәрімен де аралас-құралас жүреміз. Кө­бісі бізге қонаққа келуді ұнатады. Оларға қо­лымыздан келгенше ұлттық тағамда­рымызды ұсынамыз. Ұлттық киіміміздің әдемілігіне, ою-өрнектің әсемдігіне де қатты қызығады. Мұндайда кәдімгідей марқайып қаламыз. – Болашақ бағдарламасы арқылы оқи­тын көптеген студенттер өздерінде жауапкершілік сезімі арта түскендігін айтып жа­тады. Ал өз басың қандай жауапкершілікті сезінудесің? – Бірде Чикаго қаласындағы Ислам орта­лығында пәкстандық студентпен сөйлесіп қалғаным бар. Қазақстандық студенттердің «Бо­лашақ» бағдарламасымен тегін оқып жат­қанын естігенде таңғалды. АҚШ-тың жоо-ла­рын­да оқу өте қымбатқа түседі. Алайда мә­се­ле ақшада емес қой. Еліңнің саған артып отыр­ған сенімі ең бірінші орында. Осыны ой­лағанда жауапкершілігің еріксіз артады екен. Оның үстіне шетелде оқудың жөні басқа. Елбасының жастарға деген сенімі, қолдауы үлкен медеу. Елдің үмітін арқалаған жастар да тек Отанының ертеңі үшін еңбектенеді. Арай ҮЙРЕНІШБЕКҚЫЗЫ.