«Каталон картасы»
Қысқасы, мына тұрған орыс даласы, оның арғы жағындағы Қап тауларының қырқа-қолатында жауынгер түркі-қыпшаққа қатысты тарих көп. Осы орайда, жоғарыдағы бабалар жортқан жолмен жүріп, Ұлы Дала тарихына қатысты деректерді түгендеп, қайтқан «Бабалар ізімен» атты экспедиция мүшелері өткен сәрсенбі күні Орталық коммуникациялар қызметінде баспасөз мәслихатын өткізді.
Экспедиция басшысы, танымал меценат Сапар Ысқақовтың айтуына қарағанда, бұл сапар өте пайдалы болған. «Жүргенге – жөргем» дегендей экспедиция мүшелері әуелі, қазақ даласын көктей өтіп, Ресей, Әзербайжан, Армения, Грузия, Украина, Молдавия, Словения, Беларусь, Литва, Польша, Германия, Франция, Венгрия, Италия, Ватикан, т.б. елдерін аралап, төл тарихымызды түгендепті.
Өзбек ханның бейнесі
Саяхатшыларды жоғарыда Артық ханзада жеңіс туын тіккен төбе басында Грузия үкіметінің басшысы өзі келіп күтіп алыпты. Ол: «Бүгінгі тәуелсіз Грузия Дешті Қыпшақ ханы Артыққа айрықша қарыздар», деген екен.
Жәнібек ханның бейнесі
Бұдан басқа аса құнды дүние, саяхатшылар Еуропа сапары кезінде Ұлы Дала тарихына қатысты карталар тапқан. Атап айтқанда, 1375 жылы Венецияда жасалған қазіргі таңда толық нұсқасы Париж қаласында сақталған «Каталон картасы». Бұл карта кезінде еуропалық саяхатшы-барлаушылар қолымен сызылған. Картада қазақ ханы Жәнібектің аты-жөні жазылған бейнесі бар екен. Екінші карта «Антонио Дульсерт» деп аталады. Бұл 1339 жылы жасалыпты. Мұнда қазақтың Өзбек ханының суреті және Дешті Қыпшақ ордасының туы бейнеленген.
«Антонио Дульсерт» картасы
Үшінші карта – Страленберг Иоган картасы. Бұны 1730 жылы швед офицері жасаған. Картаны өз көзімен көріп пайымдаушы география ғылымдарының докторы Орденбек Мазбаевтың пікірінше, бұл құжатта қазақ хандығы және қазақ руларының орналасуы жайлы мәліметтер көп және жоғарыдағы екі картадан бүгінгі этностар аумағының таралуын аңғарасыз дейді.
Деші Қыпшақ хандығының туы
Осылай үлкен сапардан туған жерге оралған саяхатшылар қазір 40 сериядан тұратын деректі фильм жасап жатыр. Оны отандық телеарналар арқылы халыққа жеткізбек. Оның сыртында алдағы қыркүйек айының 13-нен бастап елорда төрінде «Дешті Қыпшақтың ортағасырлық тарихы» атты халықаралық ғылыми конференция өткізбекші. Бұған 25 мемлекеттің түркі-қыпшақ зерттеушілері келеді деп күтілуде. Конференциямен қатар ІІІ халықаралық «The spirit of Desht-I-Kipchak» атты өнер фестивалі өтеді. Бұған 36 елден 100-ге тарта өнерпаздар мен өнер ұжымдары шақырылып отыр. Бұл өнерпаздар алғашқы күні қазақтың ән-жырын айтып сайысады, келесі күні өз елінің өнерлерін көрсетеді.
Бекен ҚАЙРАТҰЛЫ,
«Егемен Қазақстан»
