Қазақстан • 16 Қазан, 2017

Ризашылықпен қабылдадым

372 рет
көрсетілді
2 мин
оқу үшін

Қазақ әліпбиін латын қарпіне көшіру жайындағы мәселе алғаш аталғаннан бастап, оның жақтаушысы болып келемін. 

Ризашылықпен қабылдадым

Латын қарпінің дүние жүзінде кең қол­даныста екені баршаға аян. Әсіресе ағыл­шын тілінің, ғылыми кітаптар мен материал­дардың, ғаламтордың қолданысы деген­дей. Бұл жерде жастарымыздың бүгін­де еш қиналмай латын қаріп­тер­мен жұмыс істейтіні хақ. Үлкен­дері­міздің де біра­зы 1929-1940 жыл­дары тілімізде қолда­ныста болған латын қаріп­терімен таныс екені белгілі.  

Егер өзіме қатысты айтар бол­сам, тәуелсіздігіміздің ал­ғаш­­­қы жылдарының бірінде Ұлт­тық қауіпсіздік органдарының архивіндегі 1937 жылы Қарағанды облысы Ақтоғай ауданының 65 азаматын «халық жаулары» деп жауапқа тартқан қылмыс­тық іспен танысқаным бар еді. Сонда 8 томдық істің материал­дары бойынша қолданыста төрт түрлі графикамен жолықтым: орысша, қазақша кирилл, латын және араб (төте жазу) қаріп­тері. Арабша жазудан бас­қасын оқып-білу қиындық туғыз­ба­ған еді. Одан бөлек аға буын ақын-жазушыларымыздың ерте­рек­тегі шығармаларын, Ұлы Отан соғысы майданынан елге жет­кен аталарымыздың хаттарын оқы­ғаным да бар.

Тіліміздің жалпы латын қарпіне көшуі туралы алғаш  Пар­ламентке ұсынылған нұсқаны ардагерлер ұйымы Орталық кеңесінің төралқа отыры­сында қарап, қатысқандар негізінде қолдаған болатынбыз. Бұл нұс­қаның әлі пісіп-жетіле­тініне сенім­ді болғанбыз. 

Кейінгі ғалымдар мен маман­дар ұсынған түрлі нұсқаларымен БАҚ таралымдары арқылы жал­пы жұртшылықпен бірге өз басым мұқият танысып жүрдім. Осы мәселенің көпшілік талқысына салынғаны өте орынды болды деп есептеймін. 

Диграфпен берілетін 8 дыбыс туралы нұсқаны мен де қабылдай алмай жүр едім. Ғалымдар мен тіл мамандарынан тұратын комиссияның Елбасымызға 9 қазанда жаңа жобаны ұсынғанын, оны Нұрсұлтан Әбішұлының негізінен құптағанын риза­шы­лықпен қабылдадым. Өйткені жан-жақты пікірлердің бәрін сара­лап, туысқан бауыр­лас елдердің оң тәжірибесін, жібер­ген қателіктерін, т.б. көптеген тілдік мәсе­лелерді жан-жақты ескеріп ұсынды деп ойлаймын. Мұн­дағы 32 қаріп тіліміздің барлық қажеттілігін қамтып отыр деп білемін. Осы жаңа нұсқаны не­гізі­нен мақұлдап, қолдауға арда­гер­лер қауымын түгелдей шақы­рамын. 

Көпболсын БЕКМАҒАНБЕТ, 
республикалық ардагерлер 
ұйымы Орталық кеңесінің 
жауапты хатшысы