БҚО-ның 9 айдағы әлеу­меттік-экономикалық даму қорытындылары

Тоғыз айдың түйіні

Өңір басшысы өз сөзінде облыс­тың экономикалық дамуында оң көрсет­кіштер байқалып отырғанын айтты. Өңірдің жалпы өнімі жарты жылда 11 пайызға өсіп, 990 млрд теңгені құраған екен. Өнеркәсіп өнімнің көлемі 1,4 трлн теңге болып, өсім 9,2 па­йызды құрап отыр. Кен өндірісі 10 пайызға (1,2 трлн теңге), өңдеу өнеркәсібі 3 пайызға (114 млрд теңге) өскен.

Өңірде әсіресе құрылыс қар­қыны жоғары. Бұл салада 5,4 пайыз өсім бар. Негізгі капиталға инвестиция көлемі 245 млрд теңгені құрады. 

Индустрияландыру карта­сы бойынша облыста биыл іс­ке қосылуы жос­па­р­ланған 10 ин­вес­тициялық жоба­ның же­теуі жү­зеге асты. Бұл жобаларға құ­йыл­­­ған инвестиция көлемі 8 млрд тең­­гені құ­райды, жаңадан 600 адам жұмыс тапты.

Әрине, осы кезге дейін облыс эконо­микасының қатепті қара нары мұнай-газ секторы еді. Елбасының тікелей тап­сыр­ма­сымен экономиканы әрта­рап­тандыру табысты жүріп жатыр. Өткен тоғыз айда шикізаттық емес секторға құйылған инвестиция көлемі 28 пайызға артып, 58 млрд теңгені құраған екен. Соның ішінде агроөнеркәсіп кешеніне келген инвестиция 4 есеге жуық, тағам өндірісі 5 есе, сусын өндіру 25%-ға көбейген. Барлық инвестицияның үштен екі бөлігі сырттан келген.

Алтай Көлгінов өңірге инвестиция тарту ісінде ЭКСПО-2017 халықаралық көрмесінің оң әсері болғанын айтады. Көрме кезіндегі келіссөздер нәтижесінде батысқазақстандық кәсіпкерлер фин әріптестерімен іскерлік байланыс орнатып, үш жоба қолға алынды. Оның бірі – «Дженерал Финланд» компаниясы мен оралдық «Стеклосервис» ЖШС негізінде құрылыс материалдарын – қуат үнемдегіш терезе, есік, жиһаз шыға­ратын біріккен кәсіп­орын құру. Қазірдің өзінде бұл іске 2 млн еуро қаржы құйылған. 

Екінші жоба – «жасыл экономика» бағдарламасы негізін­де Орал қала­сындағы қатты тұр­­мыстық қалдық­тар полигоны фин әріптестермен бірлескен кон­сор­циумның басқаруына берілді. Қоқысты қайта өңдеп, мол пайда тауып отырған Финляндия тіпті айналасындағы елдердің қал­дығын сатып алып, әжетке жаратып отырған ел.

ЭКСПО-2017 көрмесі аясында тұсауы кесілген 3D жобалау ісі де өңір үшін айрықша жоба болмақ. Об­лыс орталығындағы колледждердің бірін­де 3D жобалау бойынша жергілікті жастарды оқыту басталады.

 
Ауылдан – экспортқа

Елбасы ауыл шаруашылығы экономиканың жаңа драйвері болуы керек деп атап өтті. Біз Ауыл шаруашылығы министр­лігімен тығыз жұмыс жасауда­мыз, деді Алтай Сейдірұлы. Ауа райына көбірек тәуелді егін шаруа­шылығы екі жыл қата­ры­нан жақсы өнім алып отыр. Биыл өнім көрсеткіші 15 пайызға ар­тып, мал басы да 10 пайызға көбейген. 

Елбасының былтырғы Иранға сапары Батыс Қазақстан өңірі экономикасы үшін де жақсы мүмкіндік ашты. Ет экспортына ерекше көңіл бөлініп, «БатысМарқаЛамб» кәсіпорны Иран еліне тұрақты түрде ет жөнелте бастады. Қазір әуе рейстері арқылы апта сайын қазақ малының еті Иранға тасымалдануда. Жыл соңына дейін 1500 тонна ет жеткізу жоспарланған. Сонымен қатар «Күбілей» кәсіпорны да жыл соңына дейін келісімшартқа сәйкес 200 тонна мұздатылған қой етін Иранға экспорттайды.

Әкім өңірде таяу болашақ­та қолға алынатын кейбір жоба­лар­мен де таныстырып өтті. Ауыл шаруа­шылығы бойынша өңір­де 8,5 млрд теңге болатын инвес­ти­ция­­лық жобалар жүзеге асырылу­да. Жылына 7 мың тонна құс етін өнд­і­ретін жаңа құс фаб­рикасы бар. Қуаты 6000 тонна ет өнімін өндіретін «Күбілей» кәсіп­орны жаңа ет өндеу фаб­ри­ка­сын іске қосты. Бұған де­йін малшаруа­шы­лығы дамыған өңірде тері өңдейтін кә­сіп­орын болмаған еді.

Жақында іс­ке қо­сыл­ған «ПОШ Руно» кә­сіп­­орны тері өңдейтін жаңа зауыт аш­ты, тері өнімдерінен аяқ киім ті­гу ісін қолға алды. Жоба жүзеге ас­­қ­ан­да жылына 600 мың аяқ киім ті­­гі­летін болады. Жыл­дық қуа­ты 5 000 тоннаны құрай­тын ұн өнім­­­дерін өндіретін Желаев макарон фа­­б­рикасы қа­лыпты жұмыс істеуде.

Өңірде қызу қолға алынған жобаның бірі – ирригациялық жүйелерді қалпына келтіру. Бағдарламаға сәйкес өңірде 6 бір­дей ирригациялық жүйе жаңар­тылды. Нәтижесінде қосымша 185 мың га жайылым, 6 000 га лиман суландырылып, 12 млн текше метр тасқын су жинақталатын болды.

Ұзындығы 180 шақырымды құрай­тын Киров-Шежін арнасын қайта жаңғырту қарқынды жүргізілуде. Қазір 4 кезеңнің 3-еуі аяқталды. Каналды іске қосу 4 ауданның аумағында 130 мың га жайылымды жерлерді суаруға мүмкіндік береді. 

Біз жыл сайын Ресейден су сатып алып отырмыз. Көк­темгі тасқын суды сақтап қалу нәти­жесінде жылына 500 млн тең­ге үнемдеуге жағдай жасай­ды. Қалған 5 құрылымды жөн­деу­ге 820,5 млн теңге қаржы жұ­м­сал­ды. Нәти­жесінде мал ба­сы­ның көбеюіне, балық шаруа­шы­лы­ғын дамытуға септігін тигі­зе­ді деген жоспар бар, дейді А.Көлгінов. 

«Нұрлы жол» мен «Нұрлы жер»

«Нұрлы жол», «Нұрлы жер» мемлекеттік бағдарламалары өңір экономикасына да оң әсе­рін тигізуде. Бағдарламаны іс­ке асыруға 30 млрд теңге бө­лі­­ніп, 1700-ден аса жұмыс ор­ны құрылған. Сондай-ақ Орал-Озинки (РФ шекарасы) республикалық тас жолын қай­та жаңғырту жұмыс­тары «Нұрлы жол» аясында қар­жы­ландырылуда. 
Жалпы ұзындығы 104 шақы­рымды құрайтын тас жолдың 70 шақырымы биыл жөнделіп бітеді. Бұл жұмыс Инвести­циялар және даму министрлігімен бірлесіп атқарылуда. Жалпы, облыс бойынша биыл 500 шақырым автожол салынуда. Салыстыра айтар болсақ, былтыр салынған барлық жолдың ұзындығы 290 км еді, деп атап өтті А.Көлгінов.

Орал қаласында үш ауысым­дық оқытуды және апат­ты мек­тептерді жою мақсатын­да «Нұрлы жол» бағдарламасы бойынша төрт мектептің құрылысы жүргізілуде. Жалпы, өңірде 24 білім беру нысаны, сонымен қатар 10 балабақша салы­нып жатыр. Коммуналдық инфра­құрылым­ды жақсарту мақсатында 215 шақырым электр-жылу желілері жүргізілуде. 

«Нұрлы жер» бағдарламасы аясында Орал қаласы мен аудандарда 1700 пәтер пайдалануға берілмек. Ағымдағы жылы мем­лекеттік бағдарламалар есебінен жалпы аумағы 300 мың шаршы метрді құрайтын жаңа баспаналар халық игілігі үшін пайдалануға берілді. Бұл – өткен жылдың есептік кезеңімен салыстырғанда 80 пайызға артық. Жыл басынан бері 123 шақырым инженерлік желі тартылып, газдандыру және сумен қамту жұмыстары қатар жүруде. Облыс бойынша 35 ауыл­­ға көгілдір отын жеткізіліп, 106 әлеуметтік нысан табиғи газ құбырына қосылды. 65 мың тұр­ғы­ны бар 55 елді мекенде орта­лық­тандырылған су жүйесін тарту жұмыстары жүргізілуде. Яғни 186 ауыл халқы таза ауыз суға қол жеткізеді. 

Экономикалық дамудың не­гізгі тірегі болып саналатын шағын және орта бизнестің дамуы да облыс басшы­лығының жіті назарында. Қазірдің өзінде бұл сала өңірдің жалпы өнімінің 40%-ын беріп отыр. Бұл межені 50 пайызға жеткізу – Елбасы тапсырмасы. «Біз бұл іске ерекше көңіл бөлеміз. Қатаң қада­ғалаудың арқасында кәсіп жүр­гізу жолында әкімшілік, басқа да кедергілер азайды. Мемлекет қолдауы, субсидиялар бар», деді Алтай Сейдірұлы. Бұл салада алғашқы жартыжылдықта жалпы құны 656 млрд теңгенің өнімі өндіріліп, өткен жылғы осы кезеңмен салыстырғанда 25 пайызға өскен.

Өңірде мемлекет пен жеке кәсіпкер­лердің әріптестігі негі­зінде 14 жоба қолға алын­ған. Соның бірі – Астанада тәжі­ри­беден өткен жолдар мен қоғамдық орындарды бейне­бақылау жүйесі Орал қала­сында да қолға алынбақ. 

Әкім журналистерге өңірге шетелдік инвесторларды көбі­рек тарту мен бизнес ахуалды жақсарту мақсатында жаңа ха­лық­аралық әуе бағыттары, соның ішінде Франкфурт-Мәс­кеу бағытында, Атырау және Ақтау қалаларына жаңа рейс­тер ашылғанын мәлім етті. Бұл Орал әуежайының жолаушы ағымына едәуір ықпал еткен: өткен жылы 160 мың жолаушы қамтылса, биыл жолаушылар саны 220 мыңға жеткен. Ендігі кезекте әуежай терминалын жаңғырту арқылы жолаушылар терминалының аумағын екі есеге дейін арттыру көзделіп отыр.

«Рухани жаңғыру» музейі ашылады

Әрине, әлеуметтік салаға әдет­тегідей ерекше көңіл бөлінеді. Биылдың өзінде облыстық және аудандық ауруханалар үшін 745 заманауи медициналық құрал-жабдық сатып алынған. «Жедел жәрдем» қызметі үшін Орал қаласының өзінде 86 арнайы көлік алынды. Денсаулық сақтау саласының 19 нысаны жөндеуден өтті. «Ақылды қала» тұжырымдамасы негізінде Орал емханаларында «Электронды кезек» және «Пациенттің электронды картасы» жүйесі енгізілген.

Ақпарат және коммуникациялар министрлігімен бірлесіп шалғай ауылдардағы білім меке­мелеріне кең жолақты интернет жеткізу мәселесі шешілуде, деді облыс әкімі. 250 мектеп заманауи роботты техника сыныптарымен жабдықталған. Қауіпсіздік үшін барлық білім мекемелерінде бей­небақылау жүйесі орнатылып жатыр. Облыста 95% мектеп оқушылары ыстық тамақпен қамтамасыз етілген. 

Өңірде жаңадан 1 мәдениет үйі салынып, 5 нысан күрделі жөндеуден өтіп жатыр. Сондай-ақ 4 денешынықтыру кешені жаңадан пайдалануға берілді.

Елбасының «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты бағдарламалық мақаласында көрсетілген міндеттер өңірімізде жоспарға сай жүзеге асырылып келеді. Латын әліпбиін, «Туған жер» және бағдарламаның басқа да бағыт­тарын облыс тұрғын­дары белсенді қол­дайды. «Туған жер» бағдарламасы бойынша жер­­лес­тердің қолдауымен 31 ны­сан іске қосылды, деді облыс басшысы.

Облыста жалпыұлттық қа­сиетті орын­дар тізіміне алдымен ортағасырлық «Жайық» қала­шығы мен «Бөкей Ордасы» тарихи-музей кешені кірсе, қазір олардың саны алтауға жетті. Яғни қосымша Тақсай қорған кешені, (б.з.д VI-V ғ.) Жұмағазы хазірет (ХІХ ғ), Ғұмар Қараш зираты және Жымпитыдағы Алаш­орда музейі қосылды.

А.Көлгінов жыл соңына дейін Орал қаласында «Рухани жаңғыру» атты музей ашылатынын хабарлады. Ол жерде өңірден Қасиетті Қазақстан тізіміне енген тарихи орындардың көшір­мелері, қазақ баспасөзі тарихына қатысты құжаттар мен жәді­герлер, Алаш мұралары және тәуелсіз Қазақстанның бүгінгі жетістіктері қамтылмақ. 

Сонымен қатар аталған бағ­дар­лама бойынша 20 жоба және 113 кіші жоба жүзеге асырылуда. Жобалық офисте бекі­тіл­ген жоспарларды 2018-2022 жыл­­дары жүзеге асыру көзделуде. Ел­басы­ның мақаласында көрсетілген алты ба­ғытқа толық сәйкес келеді, деді А.Көлгінов.

Әр сауалға жауап бар

Баспасөз мәслихаты аясында БАҚ өкілдері Қарашығанақ экологиялық аймағындағы Березов пен Бестау ауылдарын көшіру, өңіраралық байланыс, өңірдегі бензин бағасы, тіпті мектептегі хиджап мәселесі туралы да сауалдар қойды. 

Березов пен Бестау ауылы тұрғын­дарын көшіру жүріп жатыр. Оларға арнап салынған коттедж түріндегі 100 жеке үй пай­далануға берілді. 153 пәтерлі, 9 қабатты екі үй де әзір, қазір­гі таңда тұрғындармен арада келі­сім-шарт жасалуда. Осы ай­дың соңына дейін экологиялық ай­мақтан тұрғындар түгел көшірі­леді, деді А.Көлгінов.

Брифинг кезінде литрі 200 тең­геге дейін жеткен бензин баға­сы да сөз болды. «БҚО жы­лы­на 300 мың тонна АИ 92 бен­­зинін тұтынады, оның 70%-ын Ресейден аламыз. Бензин төңі­регіндегі дүрбелең кезінде Орал­дан 600 шақырым шалғай жат­қан Бөкей Ордасы ауданында баға көтерілгені рас. Қазір ахуал тұрақтанды, баға 150-157 теңге аумағында», деді облыс басшысы. 

Өңіраралық байланыс дамуы арқа­сында бұрын шетелден сатылып алынатын көптеген құрал-жабдық отандық өніммен алмастырылған. Мысалы, бұ­рын Қарашығанаққа қажетті тампо­нажды цемент шетелден әкелінсе, енді Шымкенттен келеді. Кентауда жасалатын үлкен трансформаторлар да импортты сәтті алмастырады. Өндіріс орын­дарында пайдаланылатын сапалы қыз­меттік киімдерді де қазақстандық фирмалар өздері тіге бастаған.

Жақында осындай алматылық кәсіпорын оралдықтар үшін 5 млрд теңгенің киімін тігуге келісімшарт жасаған.

Қазбек ҚҰТТЫМҰРАТҰЛЫ,
«Егемен Қазақстан»